tràmmudu , nm: tràmunu Definizione
bestimentu càmbiu, límpiu
Sinonimi e contrari
mudadura,
mudóngiu,
tramudu
Frasi
dàemi su tràmunu ca sa bestimenta chi zuto in dossu est bruta! ◊ Gantine est torradu de cuile pro si che leare su tràmmudu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vêtements propres,
changer le linge
Inglese
change of clothes
Spagnolo
ropa limpia para cambiarse
Italiano
vestiti di ricàmbio
Tedesco
Kleider zum Wechseln.
tremizólu , nm, agt: tremuzolu,
trimizolu,
trummutzolu,
trumuzolu,
trumuzoru Definizione
nue forte de bentu a molinadura; chi tremet o faet trèmere
Sinonimi e contrari
bruxajolu,
molione,
mommurzolu,
momonissa,
mummugione,
torvellinu,
tramúghine,
tremuine,
trumujone
Frasi
si est pesadu unu tremuine de tremizolos chi no at lassadu téula in copertura ◊ si pesat unu trummutzolu e faet bolare totu sos pratos ◊ si fuit pesau unu tremizolu chi faiat bolare foza, proine e crabeturas
2.
ses bolitanne che frocu de lana crébina portadu de una frina tremizola
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tourbillon de vent
Inglese
whirlwind
Spagnolo
torbellino
Italiano
tùrbine di vènto
Tedesco
Wirbelwind.
trighínzu 1 , agt Definizione
coment'e calidade de gente o de animales, chi est de pagu contu, miseredhu, chi creschet pagu
Sinonimi e contrari
anninnitau,
cioco,
enzosu,
míseru
Traduzioni
Francese
rachitique,
maigre et débile
Inglese
poor looks,
rachitic
Spagnolo
raquítico
Italiano
di aspètto mìsero,
rachìtico
Tedesco
kümmerlich.
truígu , nm Definizione
fundhu de bide, pitzu
Sinonimi e contrari
rabatzone
Frasi
est torradu cun sa béltula prena de truigos
Traduzioni
Francese
cep de vigne
Inglese
vine stock
Spagnolo
cepa
Italiano
céppo di vite
Tedesco
Stock.
turrionàju , nm: turronàgiu,
turronaju,
turronàrgiu,
turronarju,
turrunaju Definizione
chie faet o bendhet turrone
Frasi
est in donzi festa paret turronaju! ◊ sunt connotos sos turrionajos tonaresos
Terminologia scientifica
prf
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
personne qui fait du nougat
Inglese
torrone maker
Spagnolo
turronero
Italiano
fabbricante di torróni
Tedesco
Nougathersteller.
tzancarronàda , nf: ciancarronada Definizione
aconcada maca, fatura de tzancarrones
Sinonimi e contrari
aconcada,
acucada,
garrafatoni,
isconcata,
isconchinada,
meleda
/
cdh.tzancarrunata,
ttrs. tzancarrunada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faute grossière,
balourdise
Inglese
big mistake,
stupid act
Spagnolo
disparate,
imprudencia,
falta
Italiano
cólpo di tèsta,
gròsso sbàglio,
spropòsito,
balordàggine
Tedesco
unbesonnene Handlung,
grober Fehler,
Dummheit.
tzàntara , nf: tzàntera Definizione
bregúngia manna, cosa de ndhe dèpere tènnere bregúngia / fàghere tzàntara = fàere bregúngias
Sinonimi e contrari
arréula,
befa,
bilgonza,
gutiperu,
iscàranu
/
cdh. ciàntara
Frasi
mi as giuradu chi mi batias a tzàntera de sa zente, ma ti ses fadhidu! ◊ cussu est sa tzàntara e su risu de su logu ◊ arratza de tzàntara custa de 'Tangentópoli', sos amministradores furendhe! ◊ semus sa tzàntara de sa bidha, petzi che brigare!
2.
sa rosa de sa cussorza est diventada pubusa, ponzendhe fatu a unu feminarzu, sa tzàntara!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
risée,
moquerie
Inglese
scorn
Spagnolo
escarnio,
ludibrio,
mofa
Italiano
ludìbrio,
càusa di schérno,
di derisióne,
canzonatura
Tedesco
Spott,
Gespött.
tzerpulía , nf Definizione
dónnia e css. bobboi o animale chi faet male, noghet o àteru deasi
Sinonimi e contrari
arresia,
babballoti,
babbaúciu,
babbaudhu,
babboi,
errebiu,
incerpiu,
terpusu,
titupiu
Frasi
mori, cane furuncu e traitore: restas pro pastos a sa tzerpulia ca no ses dignu d'esser sepellidu suta sas terras de su sardu lidu (S.Lay Deidda)
Traduzioni
Francese
bestioles nuisibles
Inglese
every kind of pests
Spagnolo
bichos molestos
Italiano
insètti ed animaletti nocivi,
di ogni gènere
Tedesco
Ungeziefer.
tzíbba , nf: atzibba Definizione
genia de erba chi faet in oros de mare o istagnu in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota a orrostu o a budhiu
Sinonimi e contrari
èlema,
elimedha
Terminologia scientifica
rba, Atriplex portulacoides
Traduzioni
Francese
pourpier des mers
Inglese
orach
Spagnolo
orzaga
Italiano
porcellana di mare,
obióne
Tedesco
Keilmelde.
tziloría , nf: tzirolia 1,
tzirulia Definizione
tzirulia de mare, una genia de pische a ossu modhe, a pinnas de costau mannas meda e a coa longa longa, finedhedha
Frasi
coghent ambidha e tzirolia, ma a su giarrete li faghent sas ficas!
Cognomi e Proverbi
smb:
Zirulia
Terminologia scientifica
psc, myliobatis aquila
Traduzioni
Francese
roussette
Inglese
eagle-ray
Spagnolo
águila
Italiano
àquila di mare
Tedesco
Seeadler.
tzintzínu , nm Definizione
arritzone de mare, genia de animaledhu tundhu, a ispinas longas a dónnia parte: de sa calidade fémina si papant is oos, chi si agatant aintru a bisura de silibbas de aràngiu (fintzes de matessi colore) ma meda prus piticas mancu su tanti de unu cocerinu / is partis de unu tz.: scroxu, ispina, buca, títulas (ous), sidhus (genia de bentosas)
Sinonimi e contrari
tzinnea
Terminologia scientifica
anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis
Etimo
itl.l.
zinzino
Traduzioni
Francese
oursin
Inglese
sea urchin
Spagnolo
erizo de mar
Italiano
rìccio di mare
Tedesco
Seeigel.
tzíta , nf Definizione
avisu a su pretore, a tribbunale po calecunu pretu; avisu de pagamentu e fintzes genia de singiale de su chi depet acontèssere / dare tzitas = atzitzare, ispuntorzare, donai ocasioni, dare aggheju
Sinonimi e contrari
tzitu 2
Frasi
su marisciallu che giughet una carta de bullu cun sa tzita a sa giustíssia pro li fàghere su dibbatimentu ◊ a candho est sa tzita pro cussu dibbatimentu?
2.
si no farto, custa tzita est cosa de pagare! ◊ custa est sa tzita de pagamentu de sa lughe
3.
Pascualinu dabat tzitas a su socronzu a mandhare su telegramma ◊ Chischedha possediat unu giosso in domo de su connau e non liu aiat mai chérfiu tzèdere: pro cussu fint sèmpere a fustes ritzos e dàndhesi tzitas
Etimo
spn.
cita
Traduzioni
Francese
sommation de payement
Inglese
summons,
payment advice
Spagnolo
citación,
apremio,
premonición
Italiano
citazióne,
avviso di pagaménto,
premonizióne
Tedesco
Vorladung,
Zahlungsanzeige.
ufulàda , nf Definizione
cropu de aera, de bentu; su ufulare
Sinonimi e contrari
irfrusada,
mumada
/
úfulu
Frasi
sa nue de sa traschia che l'at zuta un'ufulada de bentu ◊ ufuladas de bentu sunt a frúschiu ◊ ufuladas de nuscos l'irfríssidant sa conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle,
rafale du vent
Inglese
gust (of wind)
Spagnolo
racha,
ráfaga
Italiano
sóffio,
ràffica di vènto
Tedesco
Windstoß.
zú , nm: giú*,
zubu,
zuo,
zuvu Definizione
loba de boes domaos chi si ponent imparre po tirare su carru, s'arau o àteru / min. zuvitu, pl. zuos
Sinonimi e contrari
ciuntu
Frasi
aiat imparatu deretu a cropare su zuvu a su zuvale ◊ sas campanas che las ant antziadas a campanile chin duos zubos totu galavera ◊ su sero est torradu su maridu cun d-unu carru de paza pro su zuo
Traduzioni
Francese
une paire de bœfs
Inglese
yoke oxen
Spagnolo
yunta de bueyes
Italiano
còppia di buoi
Tedesco
Ochsenpaar.
zúra , nf, nm: giua 2,
zuru 1 Definizione
orrugu de terrenu cumonale giau a prènnere a ccn.; tretu de terrenu piticu, mescamente po fàere domo; tretu fintzes ananti de domo, in s'orruga, orruga etotu, e a logos fintzes leada, su logu / essire dae z. = (in cobertantza) esagerare
Sinonimi e contrari
iscaparrone
Frasi
fint brigandhe binti annos pro una zura
2.
sa Comuna at dadu totu zuras de batoschentos metros pro si fraigare sa domo
3.
donzunu si mundhat sa zura sua e gai sa carrela abbarrat neta ◊ su sero primu de mesaustu, sos ómines in bidha giughent a codhu in sos zuros piús antigos sos Tres Candhaleris
4.
sont ridendhe pro sos istorodhos chi ant intesu, ma totu abbarrat intro de sas zuras de su rispetu
Traduzioni
Francese
lot de terrain
Inglese
lot
Spagnolo
parcela de terreno
Italiano
lòtto di terréno
Tedesco
Parzelle.