ghermàna , nf Definizione
sorresta segunda, de segundu gradu (fígia de tziu fradile o de tzia sorresta de su babbu o de sa mama)
Terminologia scientifica
ptl
Traduzioni
Francese
cousine germaine
Inglese
second cousin
Spagnolo
prima segunda
Italiano
cugina di 2° grado
Tedesco
Base oder Cousine zweiten Grades.
giòbe , nm: ciopu 1,
giobu,
lobu Definizione
giru, lobu de cosa (es., filu, fune, codriola) coment'e acapiandho a nodu istrintu o fintzes lenu chi potzat iscúrrere po cassare mescamente animales (ma si narat fintzes in cobertantza po gente); orrugu de sartitzu cun is cabos acapiaos impare; lóriga de cadena
Sinonimi e contrari
isciocu,
lantu
Modi di dire
csn:
giobu de càriga = filleri de càriga; parare su giobu = parai su latzu; giobitu de criadura = cosa chi si apicat in trugu a sa criadura pro no àere male
Frasi
upas caratzadas de pídigu parant sos giobes a sa libbertade ◊ a giobu mi l'ant tenta sa crabola (G.Fiori)◊ si che torresit a binza gàrrigu de giobos e comintzesit sa catza de sas puzones ◊ retzas, trobeas, giobos fuo, cantos ndhe preparas tue, trassista!
2.
at mandhigadu unu giobu de saltitza ◊ est una cadenita totu a giobitedhos ◊ sa cadena est fata a tantos giobos intrados apare
Etimo
ltn.
cop(u)lum
Traduzioni
Francese
nœud coulant,
lacet,
anneau de chaîne
Inglese
skipknot,
lace,
link
Spagnolo
lazo,
eslabón
Italiano
càppio,
làccio,
anèllo di catena
Tedesco
Schlinge,
Kettenglied.
giú, giúa , nm: giubu,
giui,
giuo,
giuu,
giuvu,
zú Definizione
loba de boes domaos (ma si narat fintzes giú de bacas) chi si giunghent impare po tirare su carru, s'arau o àteru / min. giuitedhu, giuxedhu, zuitu
Sinonimi e contrari
ciuntu
Modi di dire
csn:
arat a otu giús: is terras sunt allenas e is bòis non sunt suus = si narat a befe pro unu pazosu meda, chi istat bantèndhesi fintzas de su chi no tenet; èssiri a giú fatu (nadu de duos)= istare sempre paris, chentza iscrobare mai
Frasi
s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ teniat unu giuu che vascellu ◊ oi est totu a màchina, no si domant mancu prus giús ◊ issu tenit unu bellu giua
Terminologia scientifica
msg
Etimo
ltn.
jugum
Traduzioni
Francese
couple de bœufs
Inglese
yoke oxen
Spagnolo
yunta de bueyes
Italiano
còppia di buoi
Tedesco
Ochsengespann.
golostràrju , nm Definizione
donnaghe de golosti, logu totu prenu de matas de lau aresti o alàsiu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
houssaie
Inglese
holly wood
Spagnolo
acebal,
acebeda,
acebedo
Italiano
bòsco di agrifògli
Tedesco
Stechpalmenhain.
gremédhu , agt Definizione
nau de cosa de còere sicada, àrrida (es. fae, chíghere), chi est de malu cotu, malu a còere
Sinonimi e contrari
malacoi
| ctr.
coxibi
Traduzioni
Francese
de cuisson difficile
Inglese
hard to cook
Spagnolo
teniente,
verriondo
Italiano
di diffìcile cottura
Tedesco
schwer kochbar.
gríglios , nm pl: grillos,
grillus Definizione
genia de trobea o cadena chi poniant a is manos o a is peis e pesu chi poniant a is presoneris
Sinonimi e contrari
griglione,
musas
Terminologia scientifica
ans
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
chaîne
Inglese
chain,
iron block
Spagnolo
grillos
Italiano
caténa,
céppo di fèrro
Tedesco
Kette.
grògu 1 , nm Definizione
genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos
Sinonimi e contrari
caragolu
2.
su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe
Terminologia scientifica
its, monodonta turbinata?
Traduzioni
Francese
escargot de mer
Inglese
sea snail
Spagnolo
caracol de mar
Italiano
lumachina di mare
Tedesco
Meerschnecke.
gróli , nm: grori Definizione
su trotischedhu, sa trota candho est de naschidórgiu / g. caninu = su culivúrria
Sinonimi e contrari
odhiolu,
seju 1,
trotischedha,
trotiscone,
tzurrita
Terminologia scientifica
psc
Traduzioni
Francese
alevin de truite
Inglese
trout alevin
Spagnolo
alevín de trucha
Italiano
avannòtto di tròta
Tedesco
Forellenjungfisch.
icudhéi , avb: incudhae,
incudhai,
incudhane,
incudhani,
ingudhani,
ingudhanis,
ingudheni,
ingudhenis,
incudheis,
incudheni,
inicudhei Definizione
in cudhu logu: avb. de logu atesu de chie est foedhandho e de chie est iscurtandho
Sinonimi e contrari
acudhae,
deinní,
incudhéniche,
incudhéchisi,
incudhóriche,
iniendhe
Frasi
che l'at giuta a incudhae subra ue no esistit ne fàmine e ne fritu ◊ unu dha spítzuat a innòi, s'atru a ingudhanis, fintzas a candu si ghetant apari! ◊ fint partidos chie a innoghe, chie a incudhane ◊ ispítzua de innòi, tasta de ingudhani, dhi est incumintzau a praxi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
là,
delà
Inglese
there
Spagnolo
allá,
allí
Italiano
là,
di là
Tedesco
dort.
ifritàda , nf Definizione
su ifridare
Sinonimi e contrari
ifriscada
| ctr.
caentada,
imbudhighinada
Frasi
arratza de ifritada sa chi at fatu de deris a oe!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
baisse de la température
Inglese
cooling
Spagnolo
baja de temperatura
Italiano
abbassaménto di temperatura
Tedesco
Abkühlen.
ilbíu , nm: ilviu,
irbiu,
isviu Definizione
su si firmare de fàere calecuna cosa, css. cosa chi faet firmare de fàere istrobbandho e perdendho tempus; tempus po si pigare calecunu gustu o ispàssiu, o fintzes pàusu / sena i. = chentza sessare, chi no sessat
Sinonimi e contrari
desviu,
irbortu,
isdrobbu
/
disilviu,
spàssiu
Frasi
sas abbas de su riu pro lòmpere a su mare no ndhe cherent irbiu ◊ no li dias irbiu, ca tenet presse: làssalu fàghere! ◊ cussu telarzu paret chi sigat ancora sena isviu ◊ comente tia filare donzi die ponzendhe ilviu?! ◊ tantu za so deretu a triballare, cun totu custos irbios chi so tenindhe!…
2.
sos afannos sena isvios mi segant su sonnu ◊ su mundhu at puru disilvios e benes chi no connoschides: ndhe dezis beneíghere sos ilvios!
3.
mi das tantu a su mese e in prus duas zoronadas de ilbiu (Z.Porcu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entrave,
gêne
Inglese
hindrance,
inconvenience,
loss of time
Spagnolo
estorbo
Italiano
intràlcio,
disturbo,
pèrdita di tèmpo
Tedesco
Hindernis,
Störung,
Zeitverlust.
ilvàriu , nm: irbàriu,
irvàliu,
irvàriu,
isvàriu Definizione
su essire de sa normalidade, su no èssere normale, fàere machines, su no ammentare, su cambiare a machine, àere istrobbu
Sinonimi e contrari
ammàchiu,
avarioni,
badalocu,
disvàriu,
ibbarione,
iscàsciu,
istentériu,
isvarionzu,
vadiore
/
irballu,
irbortu,
isdrobbu
| ctr.
sabiesa
Modi di dire
csn:
àere i., pònnere in i. = irbariare, ammachiaisí, fai ammachiai; i. de amore = pèrdiri sa conca, ammachiaisí po ccn. o calicuna; si no apo i. = si no arregordu mali, si no tengu istrobbu; fàchere caminu irvàriu = fai moris fadhitus (e fintzas su matessi caminu a su contràriu)
Frasi
ognunu in tantu isvàriu chircat e no agatat un'iscampu ◊ s'ispesa tropu manna lis at fatu a irbàriu ◊ cuss'irvàliu mannu chi est s'amore ◊ ello cust'irvàliu candho ti est bénniu a conca?
2.
no naro, no conto isvàriu: est beridade connota! ◊ a donzi passu fatat un'isvàriu e s'iscollet in cantos passos ponet!
3.
si no apo ilvàriu, cras depo partire
Etimo
itl.
disvario
Traduzioni
Francese
bêtise,
radotage
Inglese
frenzy,
crazyness,
being beside oneself
Spagnolo
desvarío
Italiano
delìrio,
insensatézza,
l'essere fuòri di sé,
sviaménto
Tedesco
Fieberwahn,
Unbesonnenheit,
Verirrung.
imbajoschídu , pps, agt: imbajuschidu Definizione
de imbajoschire; chi est prexau che pasca, cuntentu meda
Sinonimi e contrari
allegru,
cuntentone
| ctr.
dispiàchiu
Frasi
su grígliu imbajuschidu, lendhe su bolu a sa tzega, a su nare de su re ch'est atapadu ◊ su coro imbajoschidu ndhe cheret brincare a fora, est fatzelladu!
Traduzioni
Francese
joyeux
Inglese
cheerful,
overflowing with joy
Spagnolo
alegre
Italiano
ílare,
gàio,
traboccante di giòia
Tedesco
fröhlich.
imbaràtzu , nm: imbarratzu,
irbarratzu,
immaratzu Definizione
trastu béciu, cosa chi si tenet a istrobbu, pigandho logu, cosa de fuliare: si narat fintzes de cosas de papare pagu de giudu, cosa chi passat sa gana chentza giare sustàntzia
Sinonimi e contrari
baldulete,
bascaràmene,
carramacina,
istivuzu
Frasi
at passadu parte de sa vida in mesu de sos imbaratzos ◊ ses solu rafiendhe in sa terra, istratzendhe imbarratzu ◊ no ti dao immaratzu cun is mutetos mios ◊ lu reduint che bículu de istratzu de che frundhire in mesu de s'imbarratzu
2.
lea unu mossu de pane e casu, chi cussos imbarratzos no ti faghent nudha!
Etimo
itl.
imbarazzo
Traduzioni
Francese
bagatelle
Inglese
bulk
Spagnolo
trasto
Italiano
qlsc. di ingombrante
Tedesco
Sperrgut.
imbàtidu , nm: imbàtiru Definizione
bentu friscu de mare chi movet is undhas e infriscat s’abba, pruschetotu de su Sud
Sinonimi e contrari
australe,
imbatu*
Frasi
su piscadori portat sa pedhi niedha, arrecota de su soli e de s'ària salia de s'imbàtiru chi ndi benit de mari
Terminologia scientifica
tpm
Traduzioni
Francese
brise de mer
Inglese
sea breeze
Spagnolo
viento marero
Italiano
imbatto,
brézza di mare
Tedesco
Meeresbrise.
imbodàu , agt Definizione
chi costumat a tènnere modos bonos in su fàere
Sinonimi e contrari
aggrabbadu,
ammodau,
ammodidu,
assetiosu,
garbosu
| ctr.
malammodidu
Traduzioni
Francese
bien élevé
Inglese
well-mannered
Spagnolo
correcto,
educado
Italiano
di buòne manière
Tedesco
manierlich.
impagliàda , nf: impallada,
impalliada,
impazada Definizione
genia de butillione bestiu finas a mesania / fenu o erba de impagliadas (pro fàghere fundhos de cradeas) = Sparganium emersum, S. simplex
Sinonimi e contrari
fiascu
Frasi
de binu ndh'apo pienu tantas impazadas, ca mi l'ant bantadu meda ◊ at torrau a prèniri un'impagliada cumentzada
Terminologia scientifica
stz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fiasque
Inglese
flask
Spagnolo
botella revestida de paja
Italiano
fiasco rivestito di pàglia
Tedesco
Strohflasche.
incarramacinài , vrb Definizione
betare a s'afaiu trastos bècios o arrimaos, impreare su logu cun carramatzinas
Sinonimi e contrari
imbarratzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encombrer de fanfreluches
Inglese
to hamper with trifles
Spagnolo
llenar un lugar de baratijas
Italiano
ingombrare di cianfrusàglie
Tedesco
mit Krams überfüllen.
incaussài , vrb Definizione
nau de cosa chi s'ingurtit, àere dificurtade a passare in su gúturu; asciutare sa buca (nau de cosa chi si papat po s'efetu chi faet a sa buca, ca essit arrasposa)
Sinonimi e contrari
aèschere,
arrèschere,
incaussire
Frasi
a Sarbadori, comenti at biu sa pobidha, dh'incaussat su binu!
2.
tengu sa buca totu incaussada de cussu cachi chi apu papau
Traduzioni
Francese
de travers
Inglese
which goes the wrong way (said of food)
Spagnolo
atragantar
Italiano
andare di travèrso (détto di cibo)
Tedesco
in die falsche Kehle kommen.
insàmus , prep, cng, avb: antamas,
intàmada,
intamas,
intambus,
intamen,
intames,
intamis,
intamu,
intemes,
intomas,
intramus Definizione
coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus
Sinonimi e contrari
annotamala,
imbecis,
tamen*
/
assora,
inciandus
/
annotamala
Frasi
intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti
2.
intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas
3.
de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai
Traduzioni
Francese
au lieu de,
au contraire
Inglese
instead of,
on the contrary
Spagnolo
en vez de,
en lugar de
Italiano
invéce di,
anziché
Tedesco
statt.