albítriu , nm: arbítiu, arbítriu, arvítiu Definizione sa capacidade chi unu tenet de decídere, de fàere una cosa chentza dipèndhere de nemos e de nudha si no de sa volontade personale; capacidade de si pònnere a solos, desesi, a fàere faina, òperas, capacidade de cumprèndhere, a bortas nau fintzes po sa prontesa chi unu tenet de si mediare candho si presentat sa dificurtade Sinonimi e contrari afrinzu, atuamentu, capatzidade, intiga, intílliu / abbrétiu 2. fui istronada, no cumprendia prus nudha e no isciu comenti apu tentu sa fortza e s'arbítiu de ndi dhu istudai! ◊ candu si chistionat de custas cosas depis tenni s'arbítiu de no dha nomenai nimancu, a sa bonànima de mamma! ◊ is istrupiaus no tenint s'arbítriu de portai unu sodhu a domu (G.Cossu)◊ is arbítrius de su logu nostu si redusint a sa laurera e a sa pastoria Traduzioni Francese volonté Inglese will Spagnolo albedrío, iniciativa Italiano arbìtrio, intraprendènza, capacità di iniziativa Tedesco Ermessen, Unternehmungslust.

alimèta , nf: animeta 1, limeta 1 Definizione bículu de tela tètera, bianca nida, pus che àteru a forma cuadrada, de pònnere po ammontare su càlighe naendho sa missa Terminologia scientifica prdc Traduzioni Francese pale Inglese pall Spagnolo palia Italiano palla, quadrato di téla per coprire il càlice nella méssa Tedesco Tuch, das den Messkelch zudeckt.

allentoríre , vrb: lentorire* Definizione isciúndhere de lentore Sinonimi e contrari allentorai, insaurrare, issaghinare Traduzioni Francese faire devenir humide de rosée Inglese to wet with dew Spagnolo rociar Italiano bagnare di rugiada Tedesco mit Tau befeuchten.

allinnài, allinnàre , vrb rfl Definizione fàere a linna; fàere o segare linna; pònnere linna, comente faent is matas creschendho Sinonimi e contrari intostare / linnai 2. issus teniant diritu de allinnai in is arrius 3. su fenu mi allinnat apetotu - naràt su burricu - Etimo srd. Traduzioni Francese lignifier Inglese to become wood, hardening of a grass Spagnolo hacerse duro como madera Italiano farsi légna, indurirsi di un'èrba Tedesco holzig werden.

allutonài , vrb Definizione pònnere giros de latone a calecuna cosa 2. at agatau una bella pipa allutonada Etimo srd. Traduzioni Francese cercler de laiton Inglese to rim with brass Spagnolo zunchar con latón Italiano cerchiare di ottóne Tedesco mit Messing überziehen.

àmbulu , nm Definizione sa capacidade o fortza de andhare; su movimentu de su brasciolu dormindho su pipiu; s'incannada po brinchidare Sinonimi e contrari passu / bantzicadura, nannicadorju Frasi esso a mi chilcare trabàgliu, ca so ancora in edade e s'àmbulu no mi mancat ◊ cussu est cadhu chi tenet àmbulu ◊ su pitzinnu, a nitzuledhu, fit sighindhe s'àmbulu de su brassolu candho sa mama lu fit ninnendhe ◊ mancari triziledha comente paret at s'àmbulu bellu de trabagliare Etimo srd. Traduzioni Francese action de marcher, balancement Inglese walking ability, rocking Spagnolo ambulación, balanceo Italiano capacità di camminare, dondolìo Tedesco Fähigkeit zu laufen, Geschaukel.

ammirànte , nm Definizione genia de erba e frore: cragarista de caboni o pinnàciu de carabbineri Sinonimi e contrari sprameta Terminologia scientifica frs, Celosia argentea Etimo itl. amaranto Traduzioni Francese crête-de-coq Inglese rattle (weed) Spagnolo moco de pavo Italiano crésta di gallo Tedesco Hahnenkamm.

ammodàu , agt Definizione chi tenet crabbu o manera in su fàere is cosas, in su tratare cun sa gente Sinonimi e contrari aggrabbadu, ammodidu, assetiosu, garbosu, imbodau, pertocu | ctr. burrincatzu, gavàciu, intrudhadu, mabigrabbau Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese bien élevé Inglese polite Spagnolo de buenos modales Italiano di buòne manière, gentile Tedesco manierlich.

àndara , nf: àndhala, àndhela, ànnala, ànnela Definizione logu inue si passat, camminedhu po passare; su singiale o peada chi abbarrat in terra de comente at passau gente o pegus Sinonimi e contrari andhamenta, andhaledha, andhera, andiredhu, caminera / guturinu, mòri, sémida Frasi est un'ànnala perdosa ◊ cantu fit bella s'àndhala bianca de su caminu!…◊ su fogu andhat solu in sas àndhalas pienas de foza sica 2. manzaniles de ghidhighia as a aggrucare in àndhalas de fide Etimo srd. Traduzioni Francese sentier Inglese path Spagnolo vereda, rastro, huellas Italiano vïòttolo di campagna Tedesco Feldweg.

animalàtzu , nm Definizione foedhu chi si narat a disprétziu, a unu, prus che àteru brigandhodhu; nau in cobertantza, su dimóniu Sinonimi e contrari bestiatzu / dimóniu Frasi in cue ses, brutu animalatzu: essimiche! ◊ animalatzu, cudha crebendhe de su fàmine ma no ponet a manigare! 2. s'animalatzu mi abbaidaiat cun ogros de fiamas e mi lantzitaiat su sentidu (G.Ruju) Traduzioni Francese animal, imbécile Inglese nasty-animal Spagnolo animal, bestia Italiano animalàccio (détto in tòno di rimpròvero) Tedesco plumpe Person.

annicàdu , pps, agt Definizione de annicare Sinonimi e contrari abbrudhatu, abbutzadu, acubadu, aggromolau, annozadu, inconadu, nechidau, pirmatu | ctr. allegru, pregiosu 2. sas velas dissipadas, sas abbas annicadas mi fatesint paura (R.Congiu)◊ resto annicadu pensendhe a su fogu chi nos brúsiat badhes e costeras (P.Giudice Marras)◊ paret sempre annicada, faedhendhe Traduzioni Francese triste Inglese bad mood Spagnolo triste Italiano triste, di malumóre Tedesco traurig, schlecht gelaunt.

annicàre , vrb Definizione essire de malumore, tristos, sérios, unu pagu oféndhios Sinonimi e contrari abbrodhiare, abbudhai, aconchedhare, amprudhiare, annichidai, annozare, atrafudhai, imbromare, ingromorare, pirmare, pudhare 1 | ctr. allegrare, prexai Frasi proite no ti annicas e ti alteras candho bestint sa sarda poesia fatendhe a su limbazu violeras? (P.Casu)◊ si est annicadu cun megus ca li apo nadu chi no lu cherzo! Traduzioni Francese bouder, mettre de mauvaise humeur Inglese to put in a bad mood Spagnolo amostazar Italiano imbronciare, métter di malumóre Tedesco schmollen, verstimmen.

anninnitàu , pps, agt Definizione de anninnitae; chi est miseredhu, no at créschiu, nau de ccn. Sinonimi e contrari trighinzu 1 Traduzioni Francese rachitique, maigre et débile Inglese poor looks, rachitic Spagnolo raquítico Italiano di aspètto mìsero, rachìtico Tedesco kümmerlich.

aparrónchiu , avb: parrónchiu* Definizione a su contràriu, male / fàghere una cosa a a. = a coredhu, male, a improdhu Traduzioni Francese tordu, de travers Inglese crosswise, crooked Spagnolo de través Italiano stòrto, di travèrso Tedesco schief, quer.

apeitàda , nf: apetzicada Definizione posta de pei, su sinnale o arrastu chi abbarrat in terra comente si ponent is peis mescamente in logu ue prus si podet bíere Sinonimi e contrari apeicu, peada Etimo srd. Traduzioni Francese empreinte Inglese footprint Spagnolo huella Italiano imprónta di piède, di scarpa Tedesco Spur.

apillàda , nf Definizione crufessone manna de gente Sinonimi e contrari afollamentu, apubulada, atrepógliu, atrupamentu Frasi totu sa siendha cosa sua fiat un'apillada de fillus (F.Pes) Etimo srd. Traduzioni Francese entassement Inglese heap, crowd Spagnolo muchedumbre Italiano ammuchiata, fiumana di gènte Tedesco Menschenstrom.

arranomonài , vrb: arrenomenai Definizione nàrrere su númene de unu Sinonimi e contrari arremonae, fentomare, mantovare Frasi fostei no nd'iat inténdiu mai arranomonendi? Etimo ctl. renomenar Traduzioni Francese nommer Inglese to name Spagnolo nombrar Italiano nominare, fare il nóme di qlc Tedesco erwähnen.

arrebàtu , nm: rebatu* Definizione atacu de una maladia (es. de callentura); arrebbentu, múngia, pelea po calecuna cosa Sinonimi e contrari afogu, cària, cumbata, impodha, inzotu, istimpida, matana, mugna, pista, pistapone, podha Traduzioni Francese prodrome, anxiété, agitation Inglese warning sign, labour, anxiety, disease attack Spagnolo arrebato Italiano attacco di male, pròdromo, affanno, agitazióne Tedesco Anfall, Prodrom, Angst, Aufregung.

arregortzài , vrb: arregurtzai Definizione pònnere iscaza, orrugos de pedra, pedra pitica in is calancas, fossos, buidos, faendho muru, po prènnere, aparigiare Etimo ctl. regalzar Traduzioni Francese boucher des fissures avec de petits bouts de pierre Inglese to splinter again Spagnolo encascotar, rellenar Italiano riempire con schégge di piètra le fessure dei muri, rinverzare Tedesco mit Spänen oder Splittern verstopfen.

arrepicài 2, arrepicàre , vrb rfl: repicare Definizione su si pònnere bene de bestimentu, cuncordare cun arrepicus Sinonimi e contrari allaputzai, impompitare Frasi ma càstia comenti si arrepicat custa bècia! ◊ est totu bèni arrepicau, oi Etimo spn. repicarse Traduzioni Francese se pomponner Inglese to wear frills, to dress elegantly Spagnolo acicalarse Italiano ornarsi di frónzoli, vestire con eleganza Tedesco sich mit Flitterwerk schmücken, sich mit Eleganz kleiden.

«« Cerca di nuovo