cherbíu , nm, nf: chervia Definizione
cedha de crebos, medas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
harpaille
Inglese
deer herd
Spagnolo
manada de ciervos
Italiano
branco di cèrvi
Tedesco
Rudel Hirsche.
cherrichérri , nf Definizione
diferentes genias de pigione chi narant fintzes topi de mata (ma sa s. conspicillata faet in logos ispògios, pòveros)
Sinonimi e contrari
moschita
Terminologia scientifica
pzn, sylvia undata corsa, s. sarda, s. conspicillata, s. melanocephala
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fauvette sarde
Inglese
dartford warbler
Spagnolo
curruca tomillera
Italiano
magnanina,
sterpàzzola di Sardègna,
occhiocòtto
Tedesco
Sardengrasmücke.
chessòne , nm Definizione
tupa manna de modhitzi
Traduzioni
Francese
maquis de lentisque
Inglese
lentisk brushland
Spagnolo
lentiscal
Italiano
macchióne di lentìschio
Tedesco
Niederwald von Mastixbäumen.
chíci , avb, nm, agt: chício,
chissi,
chito,
chitzi,
chitzo,
chitzu 1 Definizione
nau de tempus, ora antibitzada, chi benit innanti a cunfrontu de un'àtera calesiògiat ora de sa die, ma mescamente nau de su mengianu cantu prima po s'ora chi si costumat a si ndhe pesare / min. chitzixedhu = su mengianu a bonora, chito meda, chito chito
Sinonimi e contrari
cisso
| ctr.
trigadiu,
taldu
Modi di dire
csn:
chito chito = a chitzi meda; in chitzi = a su chitzi; chitzi mannu = chito meda; a parte de chitzu = candho comintzat a èssere chito, su manzanu, chito etotu
Frasi
aisetade, tantu est chito! ◊ mi parit chitzixedhu, ancora! ◊ poburitu de mei, chi seu ghimallendi de chitzi mannu fintzas a merí! ◊ bae como, gai torras chito ◊ istasero mi che corco chito ca manzanu peso a sas bàtoro ◊ est arribbau chitzi chitzi, cumentzendi a fai arboris ◊ che semus essidos chito chito a múrghere sa robba
2.
fint móvidos su chito ◊ andas dónnia chitzi a iscurtai sa missa ◊ mammai est pesada de chitzi mannu ◊ Antoni cussu chitzi ci fiat essiu po andai a cassa ◊ issu partit a su chitzu po andai a su sartu
3.
una manzana chita che la ponzei currendhe in su casifíciu
Cognomi e Proverbi
prb:
si cheres vívere sanu pesa chito su manzanu
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
ltn.
cito/citius
Traduzioni
Francese
de bonne heure,
tôt
Inglese
early
Spagnolo
pronto
Italiano
prèsto,
di buonóra
Tedesco
früh.
chidàda , nf: cidada,
cirara Definizione
tempus, cosa, trebballu, paga de una chida
Frasi
l'ant guastu sas ciucheras, sempre cotu a chidadas intreas! ◊ boghendhe ortixu in sa tanca bi isteint una chidada
2.
babbu tou no tenet chidada ◊ est duus mesis chi sa meri no mi donat sa cidada ◊ seu andau a mi ndi pigai sa cidada, su tanti chi m'ispetat po èssi trabballau una cida
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
semaine
Inglese
time of a week,
week's pay
Spagnolo
semana
Italiano
tèmpo di una settimana
Tedesco
Wochenzeit.
chilivrída, chilivrína , nf Definizione
farinedhos de pane
Sinonimi e contrari
carafúndhula,
chilívriu,
figrinu,
fria,
mica,
murichia,
palfaruza,
paparida
2.
candho sas chilivridas de sa vida ant a rúere in su riu de sa morte, no timas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
miette
Inglese
crumb
Spagnolo
miga
Italiano
brìciola di pane
Tedesco
Krümel.
chíma , nf, nm: chimu 1,
cima Definizione
su coromedhu de is matas, is partes prus artas o prus atesu de su truncu de is matas (e po cussu fintzes is prus fines e modhes); genia de candhelita chi bogant is erbas ue apustis faent su frore, ma pruschetotu is litos betzos (Hyoseris radiata, itl. radicchio selvatico)/ cima de làtia, de gureu, de indívia, de càuli
Sinonimi e contrari
cimixedha,
coma,
coramedhu,
frandha 1,
puntioledha,
rampu
/
síriu
Frasi
sas àrbures faghent su frutu in chimas ◊ in sas chimas sos puzones godint gioghitendhe ◊ su cardu, sa latuca, sa tzicória sunt boghendhe sa chima ◊ candho sas erbas bogant sa chima sunt apunta a fàghere su fiore ◊ fit cun su chimu de s'olia che columba ◊ su bentu movet sos chimos de sas matas
2.
in beranu essit sa chima ◊ sos pisedhos essiant a chima, unu tempus: como no cherent mancu tzoculates!
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
cima
Traduzioni
Francese
bout tendre et mince des plantes et de certaines herbes
Inglese
cyme
Spagnolo
cogollo
Italiano
punta tènera e sottile delle piante,
gètto di alcune èrbe
Tedesco
Trieb,
Sproß.
chimíre , vrb Definizione
nau de erbas, fàere o bogare sa chima o candhelita ue faent su frore
Sinonimi e contrari
abbrabai,
abbrossare,
frunzire 1,
inchimire,
inceurrare,
ingrilliri,
tidhire
/
folai,
indobiri
Frasi
beda, tzicória, litos betzos e gai si che chimint comente intrat beranu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeonner
Inglese
to sprout
Spagnolo
germinar,
brotar
Italiano
germogliare,
fare il gètto o stèlo di alcune èrbe
Tedesco
sprießen,
treiben.
chischínnu , nm Sinonimi e contrari
cannija
Traduzioni
Francese
gémissement
Inglese
groan
Spagnolo
gemido
Italiano
gèmito,
vóce inarticolata di laménto
Tedesco
Stöhnen.
ciannonéri , nm Definizione
chie contat fàulas mannas, cosas de no crèdere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
menteur,
charlatan
Inglese
liar
Spagnolo
mentiroso
Italiano
bugiardóne,
spacciatóre di fandònie
Tedesco
Erzlügner.
ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definizione
min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos
Frasi
a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau
Traduzioni
Francese
genre de pâtes courtes
Inglese
a kind of macaroni
Spagnolo
clase de pasta corta
Italiano
un tipo di pasta córta
Tedesco
eine Art Makkaroni.
ciàsca , nf, nm: ciascu,
sciascu,
tzascu Definizione
cosa chi si faet o si narat tanti po erríere, a giogu, o fintzes po pigare a befa, fàere a bregúngia
Sinonimi e contrari
badalocu,
befa,
bischíglia,
brúglia,
ciacota,
ciàschidu,
ciascaria,
cistu,
tzigota
Modi di dire
csn:
ite ciascu!… = arratza de divertimentu, ita spàssiu!…; (nadu de fémina) donai ciascus a unu = lassare s'ammoradu
Frasi
no l'ant cumpresa sa ciasca: solu tue, mala pasca, ti ndhe ses riendhe arreu! ◊ giughiat a inghíriu persones afiotadas a gridos de ciascu e befe ◊ no cretais chi est ciascu su chi seu nendi! ◊ cardampuleri, giogulanu, ti cumbidat po ti contai ciascus o po cantai a mutetus
2.
sa limba sighit su destinu sou a ciascu de chie l'est istropiendhe ◊ como su trenu, a ciascu de su progressu, invece de acelerare si est arressu (L.Ilieschi)
Etimo
spn.
chasco
Traduzioni
Francese
blague,
plaisanterie
Inglese
joke
Spagnolo
chiste,
chasco
Italiano
barzellétta,
cèlia,
battuta di spìrito
Tedesco
Witz,
Scherz.
cirròni 1 , nm Definizione
una genia de pische de mare apertu, de mare biu
Cognomi e Proverbi
smb:
Cirroni, Cirronis
Terminologia scientifica
psc, synodus griseus
Etimo
itl.s
cirru
Traduzioni
Francese
poisson-lézard rayé
Inglese
sea lizard,
atlantic lizardfish
Spagnolo
lagarto,
logarto
Italiano
lucèrtola di mare
Tedesco
Meereidechse.
civèra , nf: sivera,
tzivera Definizione
genia de létia de is mastos de muru (e picaperderis) po portare o carrugiare perda o àteru chi dhis serbit trebballandho, o fintzes una genia de càscia de pònnere in su carru
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ctl.
civera
Traduzioni
Francese
civière
Inglese
handbarrow
Spagnolo
angarillas de albañil
Italiano
sòrta di barèlla per materiali
Tedesco
Trage.
clàmu , nm: cramu Definizione
su acusare una fura, giare sa chèscia; su tzerriare, pedire agiudu
Sinonimi e contrari
chensa,
denúntzia
/
agiutóriu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de dénoncer un vol,
réclamation
Inglese
complaint
Spagnolo
denuncia,
llamamiento
Italiano
denùncia di còsa rubata,
reclamo
Tedesco
Anzeige,
Beschwerde.
coaratzína , nf Definizione
avantzos, coígios de papare, siat de su pràngiu e siat de sa chena
Sinonimi e contrari
arremusulla,
arrogalla,
chirchiza,
cífrinu,
coilla,
fafaruza,
fratamuza,
frataza,
pispisa,
romasiza,
tzimuca,
vèglia
Traduzioni
Francese
restes d'un repas
Inglese
leftovers
Spagnolo
sobras
Italiano
rimasùglio di pasto,
avanzo
Tedesco
Rest.
cociulàju , nm Definizione
piscadore de cóciula, de gioga de mare
Frasi
in tretu in tretu calincunu cociulaju, aciuvau in s'àcua, iscrucullat s'arena foxosa cun su ciuliru ◊ su cociulaju est remendi in su ciu andendi a fai arregorta
Terminologia scientifica
prf
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pêcheur d'arches
Inglese
mussel fisher
Spagnolo
pescador de almejas,
mariscador
Italiano
pescatóre di arsèlle: arsellante
Tedesco
Muschelfischer.
còco , nm Definizione
genia de pedra niedha chi apicant a sa cadenita po maia
Sinonimi e contrari
pinnadedhu 1,
sebeste
2.
fit pranghenne chin donzi làcrima che coco, manna goi!
Cognomi e Proverbi
smb:
Cocco, Coco
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petite bague qu'on porte sur soi,
qui préserve du mauvais œil
Inglese
jet ring against evil eye
Spagnolo
azabache
Italiano
anellino di giavazzo cóntro il malòcchio
Tedesco
Gagatring gegen bösen Blick.
cocoràtza , nf Definizione
càlixi o capedhu de muru: una genia de erba chi faet in is calancas de is muros
Sinonimi e contrari
alighemuru,
calichemuru,
capedhemuru,
cocorroi,
salighemuru
Terminologia scientifica
rba, Umbilicus rupestris
Traduzioni
Francese
ombilic de Vénus
Inglese
venus navelwort
Spagnolo
ombligo de Venus
Italiano
ombelico di Vènere
Tedesco
Nabelkraut.
còcu , nm Definizione
sa mata de su caciumbu
Terminologia scientifica
frt
Traduzioni
Francese
cocotier
Inglese
coconut palm
Spagnolo
cocotero
Italiano
palma di còcco
Tedesco
Kokospalme.