cherbíu , nm, nf: chervia Definitzione
cedha de crebos, medas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
harpaille
Ingresu
deer herd
Ispagnolu
manada de ciervos
Italianu
branco di cèrvi
Tedescu
Rudel Hirsche.
cherrichérri , nf Definitzione
diferentes genias de pigione chi narant fintzes topi de mata (ma sa s. conspicillata faet in logos ispògios, pòveros)
Sinònimos e contràrios
moschita
Terminologia iscientìfica
pzn, sylvia undata corsa, s. sarda, s. conspicillata, s. melanocephala
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fauvette sarde
Ingresu
dartford warbler
Ispagnolu
curruca tomillera
Italianu
magnanina,
sterpàzzola di Sardègna,
occhiocòtto
Tedescu
Sardengrasmücke.
chessòne , nm Definitzione
tupa manna de modhitzi
Tradutziones
Frantzesu
maquis de lentisque
Ingresu
lentisk brushland
Ispagnolu
lentiscal
Italianu
macchióne di lentìschio
Tedescu
Niederwald von Mastixbäumen.
chíci , avb, nm, agt: chício,
chissi,
chito,
chitzi,
chitzo,
chitzu 1 Definitzione
nau de tempus, ora antibitzada, chi benit innanti a cunfrontu de un'àtera calesiògiat ora de sa die, ma mescamente nau de su mengianu cantu prima po s'ora chi si costumat a si ndhe pesare / min. chitzixedhu = su mengianu a bonora, chito meda, chito chito
Sinònimos e contràrios
cisso
| ctr.
trigadiu,
taldu
Maneras de nàrrere
csn:
chito chito = a chitzi meda; in chitzi = a su chitzi; chitzi mannu = chito meda; a parte de chitzu = candho comintzat a èssere chito, su manzanu, chito etotu
Frases
aisetade, tantu est chito! ◊ mi parit chitzixedhu, ancora! ◊ poburitu de mei, chi seu ghimallendi de chitzi mannu fintzas a merí! ◊ bae como, gai torras chito ◊ istasero mi che corco chito ca manzanu peso a sas bàtoro ◊ est arribbau chitzi chitzi, cumentzendi a fai arboris ◊ che semus essidos chito chito a múrghere sa robba
2.
fint móvidos su chito ◊ andas dónnia chitzi a iscurtai sa missa ◊ mammai est pesada de chitzi mannu ◊ Antoni cussu chitzi ci fiat essiu po andai a cassa ◊ issu partit a su chitzu po andai a su sartu
3.
una manzana chita che la ponzei currendhe in su casifíciu
Sambenados e Provèrbios
prb:
si cheres vívere sanu pesa chito su manzanu
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
ltn.
cito/citius
Tradutziones
Frantzesu
de bonne heure,
tôt
Ingresu
early
Ispagnolu
pronto
Italianu
prèsto,
di buonóra
Tedescu
früh.
chidàda , nf: cidada,
cirara Definitzione
tempus, cosa, trebballu, paga de una chida
Frases
l'ant guastu sas ciucheras, sempre cotu a chidadas intreas! ◊ boghendhe ortixu in sa tanca bi isteint una chidada
2.
babbu tou no tenet chidada ◊ est duus mesis chi sa meri no mi donat sa cidada ◊ seu andau a mi ndi pigai sa cidada, su tanti chi m'ispetat po èssi trabballau una cida
Terminologia iscientìfica
tpc
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
semaine
Ingresu
time of a week,
week's pay
Ispagnolu
semana
Italianu
tèmpo di una settimana
Tedescu
Wochenzeit.
chilivrída, chilivrína , nf Definitzione
farinedhos de pane
Sinònimos e contràrios
carafúndhula,
chilívriu,
figrinu,
fria,
mica,
murichia,
palfaruza,
paparida
2.
candho sas chilivridas de sa vida ant a rúere in su riu de sa morte, no timas!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
miette
Ingresu
crumb
Ispagnolu
miga
Italianu
brìciola di pane
Tedescu
Krümel.
chíma , nf, nm: chimu 1,
cima Definitzione
su coromedhu de is matas, is partes prus artas o prus atesu de su truncu de is matas (e po cussu fintzes is prus fines e modhes); genia de candhelita chi bogant is erbas ue apustis faent su frore, ma pruschetotu is litos betzos (Hyoseris radiata, itl. radicchio selvatico)/ cima de làtia, de gureu, de indívia, de càuli
Sinònimos e contràrios
cimixedha,
coma,
coramedhu,
frandha 1,
puntioledha,
rampu
/
síriu
Frases
sas àrbures faghent su frutu in chimas ◊ in sas chimas sos puzones godint gioghitendhe ◊ su cardu, sa latuca, sa tzicória sunt boghendhe sa chima ◊ candho sas erbas bogant sa chima sunt apunta a fàghere su fiore ◊ fit cun su chimu de s'olia che columba ◊ su bentu movet sos chimos de sas matas
2.
in beranu essit sa chima ◊ sos pisedhos essiant a chima, unu tempus: como no cherent mancu tzoculates!
Terminologia iscientìfica
rbr
Ètimu
ltn.
cima
Tradutziones
Frantzesu
bout tendre et mince des plantes et de certaines herbes
Ingresu
cyme
Ispagnolu
cogollo
Italianu
punta tènera e sottile delle piante,
gètto di alcune èrbe
Tedescu
Trieb,
Sproß.
chimíre , vrb Definitzione
nau de erbas, fàere o bogare sa chima o candhelita ue faent su frore
Sinònimos e contràrios
abbrabai,
abbrossare,
frunzire 1,
inchimire,
inceurrare,
ingrilliri,
tidhire
/
folai,
indobiri
Frases
beda, tzicória, litos betzos e gai si che chimint comente intrat beranu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bourgeonner
Ingresu
to sprout
Ispagnolu
germinar,
brotar
Italianu
germogliare,
fare il gètto o stèlo di alcune èrbe
Tedescu
sprießen,
treiben.
chischínnu , nm Sinònimos e contràrios
cannija
Tradutziones
Frantzesu
gémissement
Ingresu
groan
Ispagnolu
gemido
Italianu
gèmito,
vóce inarticolata di laménto
Tedescu
Stöhnen.
ciannonéri , nm Definitzione
chie contat fàulas mannas, cosas de no crèdere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
menteur,
charlatan
Ingresu
liar
Ispagnolu
mentiroso
Italianu
bugiardóne,
spacciatóre di fandònie
Tedescu
Erzlügner.
ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definitzione
min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos
Frases
a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau
Tradutziones
Frantzesu
genre de pâtes courtes
Ingresu
a kind of macaroni
Ispagnolu
clase de pasta corta
Italianu
un tipo di pasta córta
Tedescu
eine Art Makkaroni.
ciàsca , nf, nm: ciascu,
sciascu,
tzascu Definitzione
cosa chi si faet o si narat tanti po erríere, a giogu, o fintzes po pigare a befa, fàere a bregúngia
Sinònimos e contràrios
badalocu,
befa,
bischíglia,
brúglia,
ciacota,
ciàschidu,
ciascaria,
cistu,
tzigota
Maneras de nàrrere
csn:
ite ciascu!… = arratza de divertimentu, ita spàssiu!…; (nadu de fémina) donai ciascus a unu = lassare s'ammoradu
Frases
no l'ant cumpresa sa ciasca: solu tue, mala pasca, ti ndhe ses riendhe arreu! ◊ giughiat a inghíriu persones afiotadas a gridos de ciascu e befe ◊ no cretais chi est ciascu su chi seu nendi! ◊ cardampuleri, giogulanu, ti cumbidat po ti contai ciascus o po cantai a mutetus
2.
sa limba sighit su destinu sou a ciascu de chie l'est istropiendhe ◊ como su trenu, a ciascu de su progressu, invece de acelerare si est arressu (L.Ilieschi)
Ètimu
spn.
chasco
Tradutziones
Frantzesu
blague,
plaisanterie
Ingresu
joke
Ispagnolu
chiste,
chasco
Italianu
barzellétta,
cèlia,
battuta di spìrito
Tedescu
Witz,
Scherz.
cirròni 1 , nm Definitzione
una genia de pische de mare apertu, de mare biu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Cirroni, Cirronis
Terminologia iscientìfica
psc, synodus griseus
Ètimu
itl.s
cirru
Tradutziones
Frantzesu
poisson-lézard rayé
Ingresu
sea lizard,
atlantic lizardfish
Ispagnolu
lagarto,
logarto
Italianu
lucèrtola di mare
Tedescu
Meereidechse.
civèra , nf: sivera,
tzivera Definitzione
genia de létia de is mastos de muru (e picaperderis) po portare o carrugiare perda o àteru chi dhis serbit trebballandho, o fintzes una genia de càscia de pònnere in su carru
Terminologia iscientìfica
stz
Ètimu
ctl.
civera
Tradutziones
Frantzesu
civière
Ingresu
handbarrow
Ispagnolu
angarillas de albañil
Italianu
sòrta di barèlla per materiali
Tedescu
Trage.
clàmu , nm: cramu Definitzione
su acusare una fura, giare sa chèscia; su tzerriare, pedire agiudu
Sinònimos e contràrios
chensa,
denúntzia
/
agiutóriu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
action de dénoncer un vol,
réclamation
Ingresu
complaint
Ispagnolu
denuncia,
llamamiento
Italianu
denùncia di còsa rubata,
reclamo
Tedescu
Anzeige,
Beschwerde.
coaratzína , nf Definitzione
avantzos, coígios de papare, siat de su pràngiu e siat de sa chena
Sinònimos e contràrios
arremusulla,
arrogalla,
chirchiza,
cífrinu,
coilla,
fafaruza,
fratamuza,
frataza,
pispisa,
romasiza,
tzimuca,
vèglia
Tradutziones
Frantzesu
restes d'un repas
Ingresu
leftovers
Ispagnolu
sobras
Italianu
rimasùglio di pasto,
avanzo
Tedescu
Rest.
cociulàju , nm Definitzione
piscadore de cóciula, de gioga de mare
Frases
in tretu in tretu calincunu cociulaju, aciuvau in s'àcua, iscrucullat s'arena foxosa cun su ciuliru ◊ su cociulaju est remendi in su ciu andendi a fai arregorta
Terminologia iscientìfica
prf
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pêcheur d'arches
Ingresu
mussel fisher
Ispagnolu
pescador de almejas,
mariscador
Italianu
pescatóre di arsèlle: arsellante
Tedescu
Muschelfischer.
còco , nm Definitzione
genia de pedra niedha chi apicant a sa cadenita po maia
Sinònimos e contràrios
pinnadedhu 1,
sebeste
2.
fit pranghenne chin donzi làcrima che coco, manna goi!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Cocco, Coco
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
petite bague qu'on porte sur soi,
qui préserve du mauvais œil
Ingresu
jet ring against evil eye
Ispagnolu
azabache
Italianu
anellino di giavazzo cóntro il malòcchio
Tedescu
Gagatring gegen bösen Blick.
cocoràtza , nf Definitzione
càlixi o capedhu de muru: una genia de erba chi faet in is calancas de is muros
Sinònimos e contràrios
alighemuru,
calichemuru,
capedhemuru,
cocorroi,
salighemuru
Terminologia iscientìfica
rba, Umbilicus rupestris
Tradutziones
Frantzesu
ombilic de Vénus
Ingresu
venus navelwort
Ispagnolu
ombligo de Venus
Italianu
ombelico di Vènere
Tedescu
Nabelkraut.
còcu , nm Definitzione
sa mata de su caciumbu
Terminologia iscientìfica
frt
Tradutziones
Frantzesu
cocotier
Ingresu
coconut palm
Ispagnolu
cocotero
Italianu
palma di còcco
Tedescu
Kokospalme.