Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

codiàna , nf, avb: cogiana, cojana, congiana Definitzione s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos Frases codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro 2. s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale… Sambenados e Provèrbios smb: Cojana, Coiana, Coyana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dernier, derrier, à la fin, enfin Ingresu the last part, the back side of a thing Ispagnolu cola, fin, última Italianu l'ùltima parte, la parte posterióre di qlcs Tedescu letzter Teil, hinterer Teil.

codinàrzu , nm: cudinarju, cudinarzu, cutinàgliu Definitzione logu de codina, inue si bogat codina Sinònimos e contràrios rocàgliu Frases in cussos cudinarzos de terra sútile in maju sos orzos sont zai cambiandhe colore Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terrain caillouteux Ingresu stony ground Ispagnolu suelo pedregoso Italianu terréno sassóso, di arenària Tedescu steiniger Boden.

còfa , nf: gofa Definitzione genia de istrégiu mannu tundhu e artu, totu apertu in pitzu, fatu cun pertighedhas fines téssias, o fintzes de canna, po portare pedra pitica, carrare frutuàriu e àteru Sinònimos e contràrios iscofa 1 Frases in cussa ofelleria faiant su dinai a cofas ◊ cussa no est cosa de pigai a cofas: o ita est, giarra?! ◊ inchi ti ndi essit pigau una cofa de dimónius! Terminologia iscientìfica stz Ètimu ctl. cofa Tradutziones Frantzesu corbeille de vannerie Ingresu wicker basket Ispagnolu cesta, canasta Italianu césta di vìmini Tedescu Weidenkorb.

cogàlzu, cogàrzu , nm: corcarju, corcàrgiu, crocarzu, crogàgiu, crogàgliu, crogàrgiu, crogarzu, crogaxu Definitzione ispétzia de cullera de corru po usu de is pastores in su cuile: dha faent de sa punta de unu corru de boe o de su mascu de is brebès, o fintzes de linna mannas / ungras de cogarzu = tropu longas; tocare su corcarju a ccn. (nadu brullendhe) = tocare sa manu Sinònimos e contràrios collàrgiu, cragallu, giogalzu, locarzu, pilita / cdh. curredha Frases no ndi dhu ant a bodhí mancu a crogaxu! ◊ in su cubile bi at abbarrau corcarjos e fruales ◊ a sos oto annos fio crapitarju: tandho li desi ghetu a su corcarju, a su recotu, a sa bituera (P.Piga)◊ e chie leat tirudhas, tirudhones, palas de forru e cogalzos! 2. segadichelas cussas ungras de cogarzu! Sambenados e Provèrbios prb: chie faghet trudhas faghet cogarzos ◊ chie zuchet corcarju papat late! Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. cochlearium Tradutziones Frantzesu cuiller de corne Ingresu horn spoon Ispagnolu cuchara de cuerno Italianu cucchiàio di còrno Tedescu Hornlöffel.

cógnu , nm: cóngiu, conzu Definitzione istregighedhu de terra a pònnere abba o binu a bufare, a un'asa; istregighedhu, misura de mesu litru / min. congixedhu; pani de cóngiu = zenia de durche Sinònimos e contràrios congiali, cungiou Sambenados e Provèrbios smb: Congiu, Congeddu, Conzeddu Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. congius Tradutziones Frantzesu cruche Ingresu terracotta tankard, pitcher Ispagnolu jarra Italianu boccale di tèrra còtta, orciòlo Tedescu Steinkrug, Krüglein.

coíbi , nm, nf: coile, coili, cubile, cuibi, cuila, cuile, cuili, cuvile Definitzione logu a ue faent fúrriu po crocare is animales, su chi si faent issos etotu coment'e tana o nidu (coile de lèpores, de pedrighes) o su chi faet sa gente (cuile de brebès e àteru) coment'e acorru, aprigu, cun aprigu po su pastore puru; in cobertantza, letu Sinònimos e contràrios acubiladorju, apàsciu, coilarza / majone Maneras de nàrrere csn: fàchere cubile a solu = pastorigare a sa sola; bogai su lèpuri de su cuili = bogare dae sa tana Frases at paradu su cuile in sa tanca ◊ in istiu faghent cuile in sa sedha ◊ a corcare, pastore e bestiàmine ghirant a su cuile ◊ ses tentatzioni fatu po dispraxi, no lassas in paxi, mergiani atriviu: in coili miu dannu as causau! (F.Pischedda) Sambenados e Provèrbios prb: abrili su lèpuri a cuili Terminologia iscientìfica pst Ètimu ltn. cubile Tradutziones Frantzesu tanière, bergerie Ingresu lair, fold Ispagnolu guarida, aprisco Italianu cóvo di animali, ovile Tedescu Bau, Schafstall.

cóinu , nm: cóniu, conu Definitzione est sa fortza chi faet s'istògomo po caciare: si narat agiummai solu su pl. Sinònimos e contràrios bómbitos, irbútida, prémidas, préntios Maneras de nàrrere csn: èssere a conos = a prentos de bómbitu; conos bagantes = irfortzu de bombitare ma chentza catzare nudha Frases custa cosa pigat a cóinus fintzas a is prus sanus de istògomu! ◊ e búmbitus e agrónius e iscràmmius e isciarrocus e currúghinus e cónius ◊ peri a cónios, totus fachiant nessi finta de l'assazare ◊ sos ingurdones mànigant torra, si passant sos conos ◊ sa còglia frisca de nuche li at postu sos conos ◊ sorri tua est a cóinus e a dolori de conca ◊ dogna tanti mi benit cóinus! 2. fit una perca ue essiat unu conu de abba frisca e bundhante Ètimu ltn. conare Tradutziones Frantzesu haut-le cœur, sursaut Ingresu regurgitation Ispagnolu arcada, basca Italianu conato di vòmito, rigùrgito Tedescu Brechreiz.

colàrdine , nm: coràrdile Definitzione agriore, abbruxore de istògomo Sinònimos e contràrios coràrghidu, coràssidu, fogóriu Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brûlure d'estomac Ingresu heartburn Ispagnolu ardor de estómago Italianu brucióre di stòmaco Tedescu Magenbrennen.

colerósu , agt Definitzione chi est malàidu de colera, chi dhi at picigau colera Frases ndhe l'ant batidu a fàghere barantena che unu colerosu Tradutziones Frantzesu cholérique Ingresu choleraic Ispagnolu colérico Italianu infètto di colèra Tedescu cholerakrank.

cóncu , nm: cuncu Definitzione genia de istrégiu, mescamente de linna a pònnere a papare a su porcu, a catzigare su furesu, s'àghina, ammurgiare su casu; concale de porcu / bufare totu a unu c. = totu a unu tirone, chentza torrare àlidu Sinònimos e contràrios lacu, pica Frases pica cussa baca e múrghela a cussu concu de preda ◊ sos bervegarzos zughiant murtorzos, zodharzos e concos pro ammurzare su casu 2. in sa funtana at bíbiu abba chin sas manos a concu 3. pigat unu tzicherone de late e si che dhu bufat totu a unu cuncu ◊ bidindhe cudha isprammada bi faet bufare unu cuncu de abba Sambenados e Provèrbios smb: Concu Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu auge en bois Ingresu big wooden basin Ispagnolu recipiente de madera Italianu gròssa cónca di légno Tedescu großes Holzgefäß.

confusionéri , agt, nm: cubisioneri, cunfusioneri, cuvusioneri Definitzione chi o chie pesat cuvusiones, ponet a brigare s'unu cun s'àteru, betat apare is chistiones; fintzes chi o chie cunfundhet cun tropu facilidade cosas diferentes Sinònimos e contràrios confusionajolu, cunvisionadori, cunfusionista / carraxeri Frases a s'imprabastuleri no lu acrustes ca est confusioneri! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu ctl. confusioner Tradutziones Frantzesu semeur de discordes Ingresu sow seeder of discord Ispagnolu sembrador de discordia Italianu seminatóre di discòrdia Tedescu Zwietracht Säer.

coràssidu, coràssiu, coràssili, coràssu , nm: coràtzidu Definitzione iscancamentu de coro; abbruxore o agriore de istògomo, imbarratzu de istògomo po cosa mala a digirire; a logos, fintzes apentu mannu, sentidu Sinònimos e contràrios colàrdine, coràrghidu, fogóriu Frases est mortu de coràssiu ◊ de sa tristesa, dugna noti mi pigat su coràssiu ◊ fiat tussendi pariat chi teniat coràssiu 2. tengu su coràssiu a s'istògumu ◊ cussu a papai no dhu bollu ca mi pigat su coràssiu a s'istògumu ◊ chi bufu binu papendi castàngia mi fait a coràssiu Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brûlure d'estomac Ingresu heartburn Ispagnolu ardor, acidez de estómago Italianu piròsi gàstrica, brucióre di stòmaco Tedescu Sodbrennen.

córdula , nf: Definitzione s'istentina de unu pegus mescamente piticu filada, a imbodhigadura, cun àteros orrugos de matzàmene (bentre, cordule, orrugu de napa, àteru) e poi cota a orrostu o, si est pegus mannu, iscotada e apustis orrustia o fata a cassola / fai sa córdula a sa musca = èssere limidos, susuncus Sinònimos e contràrios codra Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tresse de boyaux servant à faire rôtir Ingresu gut plait prepared to be roasted Ispagnolu trenza, madeja, revoltillo, mazo Italianu tréccia di intestini per arròsti Tedescu Darmflechte zum Braten.

coriàndru , nm Definitzione dhu narant a duas calidades de erba, ambas duas bonas po cura Sinònimos e contràrios brentedha, cacalacasu, cacaràgiu, culuebba, ocicanu, pibirina, preiderina, priorissa 1 Terminologia iscientìfica rbc, Coriandrum sativum, Smyrnium rotundifolium Tradutziones Frantzesu coriandre Ingresu coriander Ispagnolu cilandro Italianu coriàndolo, smìrnio di Càndia Tedescu Koriander.

coritóstu , agt Definitzione chi no sentit cordozu nudha, chi no tenet dolu o làstima de nudha, de neune, chi est malu Sinònimos e contràrios bàrbaru, isferitzadu, malincorante | ctr. corimodhe, cumpassivu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu impitoyable Ingresu heartless Ispagnolu despiadado Italianu duro di cuóre, spietato Tedescu umbarmherzig.

corrédhu , nm Definitzione min. de corru; istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu; istúgiu po chistire paperis; genia de tassa po bufare, de corru; genia de imbodhigadura de is pilos, petonaos a manera de fàere coment'e unu corru curtzu; fintzes una genia de pentzamentu o ravinu malu a iscutulare Sinònimos e contràrios corritedhu / corredha, corrigale 2. a su maridu lu cumannaiat a bacheta e lu faghiat pisciare in corredhu ◊ a tabbacare de su corredhu meu chie bi at a pònnere maledade?! Sambenados e Provèrbios smb: Correddu / prb: cartas cantant in corredhu Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu étui à corne Ingresu horn-case Ispagnolu estuche de cuerno Italianu astùccio di còrno Tedescu Hornfutteral.

corrigàle , nm Definitzione istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu Sinònimos e contràrios corredha, corredhu, corriscedhu Frases zughiat unu corrigale de tabbacu Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tabatière de corne Ingresu horn stuffbox Ispagnolu petaca, tabaquera Italianu tabacchièra di còrno Tedescu Schnupftabaksdose aus Horn.

corrighínu , nm: corríginu, corróxinu, corrúxinu, currighinu, currughinu, currúxinu Definitzione boghe mescamente de animale (àinu, boe, leone), ma fintzes de gente; murrúngiu de istentinas Sinònimos e contràrios borrighinu, borróchinu, corrinu, gridas, irrónchiu, órriu Maneras de nàrrere csn: pràngiri a corrúxinu = prànghere a órrios, a corrighinu; currúxinu de prantu = cadha de prantu, prantu a órrios Frases in campu s'intendhent corrighinos de àinu ◊ dhoi fiant is moentis totu a currighinus ◊ búmbitus e agrónius e iscràmmius e isciarrocus e súrbius e borrocus e currúghinus e cónius 2. s'intendhiat piantu, giuilamentos e corrighinos ◊ si fiat abbrancada apitzus prangendi a corrúxinu 3. custus funt currúxinus de bentri isbuida ◊ iat abboxinau chi pariat unu tiàulu a sfinitzus e a corróxinus de brenti Sambenados e Provèrbios prb: currúxinu de mobenti no àrtziat a celu Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu braiment, cri plaintif Ingresu bray, cry Ispagnolu rebuzno, grito de llanto Italianu ràglio, grida di pianto Tedescu Iahen, Schrei.

corriscédhu , nm Definitzione istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu Sinònimos e contràrios corredha, corredhu, corrigale Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tabatière de corne de bœuf Ingresu ox-horn snuffbox Ispagnolu petaca de cuerno de buey Italianu tabacchièra di còrno di bue Tedescu Schnupftabaksdose aus Horn.

corrischèdha , nf Definitzione tega, mescamente de pisu Sinònimos e contràrios teca Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cosse de certaines légumineuses Ingresu pod Ispagnolu vaina Italianu baccèllo di legumi Tedescu Hülse.