foghillàre , nf Sinonimi e contrari fagalloni, fochilada, foghidoni, folone | ctr. fogaredhu Frasi Perdu, faendho finta de nudha, si che acostit acanta de unu foghillare (L.Mura).
foghillòne, foghilòne foghidòni
foghína , nf: fogina,
foxina,
fuxina Definizione
forada, fossu de abba e ludu inue s'imbuscinant is procos; fintzes cuadórgiu e crocadórgiu de animales
Sinonimi e contrari
fangàriu,
fògia 1
/
acubiladorju,
boada 1,
cuadorzu
Modi di dire
csn:
crocare a foghina (nadu de zente)= in medas totu paris in terra, comente si faghet in campu; mòrrere a foghina = aira, a muntones, a fasche; cordolinu a fogina = antunna a meda essida totu paris a mola in su matessi tretu, a tuedha, unu bàlliu
Frasi
su sirboni essit de sa foxina po currullari in padenti ◊ furint postos a conca e a pes coment'e prochedhos a foghina
2.
no isciu prus e uba m'intanai, immoi biu e non biu una foxina e intendu s'addólimu de s'erba istrumpada…◊ totu sos muscadorzos e foghinas ischit de sos buscos e serragos (B.Sulis)◊ sa mardi s'at istérriu sa fuxina ca depit angiari
3.
dhue at calidade de cordolinu chi faet a foginas ◊ unu tempus de su mummurzolu moriant a foghinas e totus fiant ispaurigaos ◊ mi ant ispérdiu una fuxina de cracangiola fendi cussu trabballu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
flaque
Inglese
puddle
Spagnolo
charco
Italiano
pozzànghera
Tedesco
Pfütze.
foghísta, foghístu fochísta
foghitzàre , vrb: afocazare*, foghizare Definizione allumiare su fogu, pònnere fogu Sinonimi e contrari abbrugiai, achighinare, infogai, sfoghigiai Frasi sunt isperdindhe totu, foghizandhe sos sartos!
foghixédhu foghighédhu
foghixòne , nm Sinonimi e contrari focu.
foghizàda , nf Definizione su foghizare, su fogu fatu etotu Etimo srd.
foghizàre foghitzàre
fògia , nf: fòglia,
foxa,
folla,
foza Definizione
una de is partes de is erbas o de is matas (upm), de tanti formas ma prus che àteru lada e longa, ue si faet sa clorofilla: si narat fintzes de is partes de is frores (es. arrosa centuvollas), itl. pètalo, chi no funt àteru si no fògias mudadas de colore e de forma; pígiu fine de calecuna cosa / min. fozichedha, follita, follixedha / genias de fògia: lada, longa, a agu, a coro, a punta (a lantzita); folla picada, bichillitada, assarretada = cun is oros a dentighedhas, a puntighedhas; partes de una fògia: sa crosta (sa parte prus grussa, chi cumènciat de ue atacat a su fundu o a su cambu – su cambixedhu –, passat in mesu de sa fògia e s’ispartzit in filacitus o venas chi acabbant in is oros e formant su carasu o nerviadura), s'oru (a bortas picau totu a puntighedhas, a bortas a línia dereta, a bortas undhulau), pàgina (parte de fundhu, parte de pitzu)/ dhue at fitónimos meda chi leant su númene folla: f. de àcua (Potamogeton natans), de axedu (ciduledha, coraxedu 1), de funtanedhas (folladedha), de limoni (menteabe, Melissa officinalis), de nérbius (Sagittaria sagittifolia), de prata (Lunaria annua), de santu Giorgi o de ferru (acantu 2), de santu Nicolau (feurratzu), de santa Maria (Chrysanthemum balsamita), folla ’era (edra); erba de chimbe fozas = cincuvollas (Potentilla reptans, P. sterilis)
Sinonimi e contrari
fogiuliu,
fròngia
Modi di dire
csn:
trèmere che foza = trèmere meda de s'assuconu, de sa timoria; lépiu che foza = lebiedhedhu; folla de origa = itl. padiglióne
Frasi
tiu Antine aiat postu is istecas de unu paracu betzu acuadas in mesu de sa fògia ◊ candu is nais de sa figu si faint modhis cumentzant a essiri is primus follas ◊ bi at àrbures chi in atunzu iscútinant sa foza ◊ sa crésia est prena de gente ibertandho a ndhe ingòllere una fògia de pramma beneita ◊ in s'ortu bi est s'intempériu: est dendhe borta fintzas sa foza ◊ su sèmene tudhidu at bogadu sas primas duas fozas ◊ si fiat apatau in d-una mata sentza de folla ◊ custu piastu si faiat ponendho a budhire in d-una pingiadedha pódhine, o sèmene de linu o fògia de nabrighedha ◊ bai fintzas chi as a contai folla a cantu fúrriat bentu!
2.
fiat manna sa gana de fastigiai cun is piciocus in divisa e càncua arrosa no iat trigau a pèrdiri sa folla…
3.
si tremiat che sa folla, mischina! ◊ ajaja fit minuja e lépia che foza
Terminologia scientifica
rbr.
Etimo
ltn.
folia
Traduzioni
Francese
feuille,
feuillage
Inglese
leaf,
leafage
Spagnolo
hoja,
follaje,
pétalo
Italiano
fòglia,
fogliame,
pètalo
Tedesco
Blatt,
Laub.
fògia 1 , nf, nm: foju, foxa 1, foxi 1 Definizione lurtzina, madrina, fossu prenu de abba; genia de marcu Sinonimi e contrari foghina, pógiu, trógliu / marcu Frasi dhoi at foxas de àcua trulla ◊ comenti fait a dhoi èssi custa foxi de àcua in s'aposentu si no dhoi at intrau nisciunus?! ◊ su mari Tirrenu est pagu prus mannu de unu foju 2. dh'at iscutu e dh'at fatu una fògia tunda tunda me in sa mamória.
fogiàmene , nm: follàmini,
fozàmene,
fozàmine Definizione
sa fògia de su matedu
Sinonimi e contrari
fogiuliu,
follàgiu,
fozasina,
fozighina
Frasi
su fozàmene de sas olias ◊ si trinnigaiat che fozàmine ◊ sa segure fut aillagru de sa mata e apresu su fogiàmene fut totu arrastau
Traduzioni
Francese
feuillage
Inglese
foliage
Spagnolo
follaje
Italiano
fogliame
Tedesco
Laub,
Blätter.
fogídu , agt: fogiu Definizione fozidu, chi portat fògia, chi est càrrigu de fògia, nau de arrampos, de naes, de matas Sinonimi e contrari fogiudu, follosu Frasi bi at crecos, castanzas e ílighes fogios 2. ses bella che una rosa fogida in sa mata Etimo srd.
fogilàju, fogilàrgiu fochilàrju
fogíle, fogíli fochíle
fogimènta , nf: fozimenta,
fugimenta Definizione
totugantu su chi faet in is ortos, de cosa prantada; erbas a fògia po cundhire
Sinonimi e contrari
ebràgiu,
oltalíscia
Frasi
sentza de cust'àcua no iaus a fai tanti meloni, foràstiu, cugúmini e crocoriga: in nisciuna atra parti de sa Sardigna dhui fait fugimenta aici bella! (A.Garau)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
légume
Inglese
vegetable
Spagnolo
hortaliza
Italiano
ortàggio
Tedesco
Gartengemüse,
Gemüse.
fogína foghína
fogíu fogídu
fógiu , nm: fógliu,
follu,
foxu,
fozu Definizione
orrugu de paperi fine, pruschetotu po iscríere o cun cosa iscrita o fintzes pígiu fine de ccn. àtera cosa; documentu, paperi; sa parte lada cun s'atza de is lepedhas / min. fozolu
Sinonimi e contrari
dochimentu
/
frama 1
Modi di dire
csn:
fàghere sos fozos = fai is paperis, sos dochimentos; cambiai fógliu = fàghere àteru, cambiare pàzine
Frasi
badiandho su bestiàmini seo ligendho dónnia fógiu chi mi capitat ◊ custe abberit bete libbru e colat su pódhiche a torchietes in paritzos fozolos ◊ cudhu sennore che at ghetau sos fozos a intro de sa bússia e si ch’est andhau
2.
apu biu ca no mi torràt a contu e dh'apu cambiau fógliu!
3.
portat sa lepa abburinada in su follu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
feuille
Inglese
sheet
Spagnolo
hoja
Italiano
fòglio
Tedesco
Blatt,
Bogen.