laidòre , nm Definizione istrégiu cun abba po ischedhare su pane grussu Sinonimi e contrari laidolza Etimo srd.
làidu , pps Definizione de làere; ischedhadu (nau de su pane).
laidúra , nf Definizione su làere, su ischedhare su pane grussu o modhe (ispianada) po dhu fàere essire lúghidu; a logos, samunadura a sa grussera de istrégiu brutu de cosas de papare po dha giare a is animales, assucadura Sinonimi e contrari ischedhadura Etimo srd.
laína , nf: alloina, loina Definizione ladamíngiu chi si ndhe faet a modhe meda, a iscurréntzia (mescamente de bestiàmene chi est papandho erba modhe), su ladamíngiu chi faent is pigiones / fàgheresi a una laina (nau de genti, in cobertantza)= èssi imbriagu pérdiu; lainedha = a logos, ludu modhe meda a pizu fine Sinonimi e contrari atílimu, cacaredha, iscurrensa, iscussina, labina*, terchinzu / lorodha Frasi sas berbeghes sunt a loina 2. si est fatu a una laina a fortza de bufare.
lainàda , nf Definizione su lainare e su ladamíngiu lainadu; a logos dhu narant fintzes po illascinada, iscadriada. Etimo srd.
lainài , vrb: laniai Definizione
fàere a orrugos, bogare a corriolos, segare
Sinonimi e contrari
ischirriolai,
iscorriai,
istratziolare
Frasi
cras puru su dolori mi at a lainai su petus ◊ si unu prantu intendeis, est su mundu lainau: sa paxi dh'ant morta
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
déchiqueter,
déchirer
Inglese
to rend
Spagnolo
destrozar,
lacerar
Italiano
dilaniare
Tedesco
zerreißen.
lainàre , vrb: allainare*, lavinare Definizione èssere a laina, fàere a laíngiu, andhare de su corpus a iscurrentziadura; a logos dhu narant fintzes po illascinare Sinonimi e contrari atilimai, illabinare, iscacaredhare, iscacarinare, iscussurare 1, tirchinare.
laíngiu , nm Definizione
maladia a bentre (istentinas) chi faet a prentos e a iscurrentziadura, fintzes cun sàmbene
Sinonimi e contrari
càmbaras,
giàgu 1,
pucus
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dysenterie
Inglese
dysentery
Spagnolo
disentería
Italiano
dissenterìa
Tedesco
Dysenterie,
Ruhr.
lainósu , agt: lavinosu Definizione chi est a laina, brutu de laina; fintzes chi est làngiu, indebbilitau Sinonimi e contrari iscurrentziau, iscussuradu, tzilchinzadu Etimo srd.
laíre , vrb Sinonimi e contrari làere*, samunae, sciacuai Frasi una manu lait s'àtera e ambas duas sa fàcia.
laíte , avb, cng Definizione ello e aite, ello e poite Sinonimi e contrari poita Frasi ca laite fit de rispetu mannu, si est indignadu malamente ◊ fit restadu bajanu laite s'antigu amore sou no li aiat dadu mai paghe ◊ laite no ndhe lu segamus?
lajóu , nm Definizione
istrégiu de terra
Sinonimi e contrari
terràglia
Traduzioni
Francese
objet,
récipient en terre cuite
Inglese
handmade terracotta
Spagnolo
objeto de barro cocido
Italiano
manufatto di tèrra còtta
Tedesco
Gegestand aus Steingut.
laldagiólu, laldajólu , agt, nm: lardagiolu, lardajolu, lardajou, lardazolu Definizione nau de ccn., chi dhi praghet su lardu, sa cosa grassa; genia de papare grassu a piscadura (cun lardu, sartitzu, ebrúgiu o fae) chi si costumat a fàere sa gióbia de carrasegare Sinonimi e contrari pedrajou Frasi zughiat sas orijas che duas fozas de càule, de cussas bellas averadas chi in die de lardajolu faghent gala in su piatu Cognomi e Proverbi prb: sa dí de lardajolu chini no tenit dinai si bendit su lentzoru Terminologia scientifica sntz Etimo srd.
laldéri ladréri
làldu làdru
lalghèsa , nf: larghesa Definizione su èssere largu, sa longària de sa cosa cunsiderada in sa parte curtza Sinonimi e contrari amplària, lalgura, largària Etimo spn. larguesa.
làlgu , agt: largu Definizione
chi est de mannària meda, abbundhante, cunforma a su bisóngiu, nau siat de su tretu a istúturu de sa cosa, ma fintzes de sa parte prus longa e po cussu in su sensu de longu: si narat fintzes in su sensu de mannu, de durada longa / min. larghitu, larghixi
Sinonimi e contrari
amplosu
/
atesu
| ctr.
afissu,
astrintu,
ispremu
Modi di dire
csn:
avb. largu, a largu = atesu, aillargu; l. che su padru de Mara = meda; fàghere contos largos = sestare o dissinnare in mannu, fàghere contos mannos; a largos annos! = a medas annus!, disígiu de bèni chi si fait a unu po chi bivat meda; dimandhare a sa larga = intrare in chistionu faedhendhe de àteru, lendhe sa chistione totu pellargu; a largu tempus = in tempus longu, in tempus meda; annare, èssere largas largas = pellargu, a istésiu
Frasi
custos pantalones mi sunt tropu largos ◊ inue sa carrela est larga si colat bene ◊ a sa corte ant fatu un'intrada larga chi bi podet colare su càmiu ◊ is istàtuas de Monti Prama funt gherreris natzionalis chi dimostrant unu sentidu de interessus prus largus e de conoscimentu ratzionali chi si adatant a una bera natzioni a su tempus de sa libbertadi (G.Lilliu)
2.
poite fin'a terra ancora inchinas sos largos ratos, nughe seculare?
3.
bollu fai is augúrius prus cumprius po chi potzais a largus annus fai corti a su santu!
4.
sa domu si bidiat dae largu
Etimo
ltn.
largus
Traduzioni
Francese
large,
vaste,
ample,
grand
Inglese
wide
Spagnolo
ancho,
amplio
Italiano
largo,
àmpio,
spazióso
Tedesco
weit,
breit.
lalgúra , nf: largura,
largúria Definizione
sa mannària de is cosas cunsiderada a istúturu, su èssere largas
Sinonimi e contrari
amplària,
ladiori,
largària,
larghioi
| ctr.
artúria,
astrintesa
Frasi
totu discutit cun seriedade dendhe largura a dogni paragone ◊ chi siat de largura tantu larga cantu est largu su coro de sa natura
Traduzioni
Francese
largeur,
ampleur,
étendue
Inglese
width,
roominess
Spagnolo
ancho,
anchura
Italiano
larghézza,
spaziosità
Tedesco
Breite,
Weite.
lallài , nm Definizione giogu, pingiadedha po giogare Cognomi e Proverbi smb: Lallai.
lallàja , nf Sinonimi e contrari carràschiu, larodhu, seca.