A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

laidòre , nm Definitzione istrégiu cun abba po ischedhare su pane grussu Sinònimos e contràrios laidolza Ètimu srd.

làidu , pps Definitzione de làere; ischedhadu (nau de su pane).

laidúra , nf Definitzione su làere, su ischedhare su pane grussu o modhe (ispianada) po dhu fàere essire lúghidu; a logos, samunadura a sa grussera de istrégiu brutu de cosas de papare po dha giare a is animales, assucadura Sinònimos e contràrios ischedhadura Ètimu srd.

laína , nf: alloina, loina Definitzione ladamíngiu chi si ndhe faet a modhe meda, a iscurréntzia (mescamente de bestiàmene chi est papandho erba modhe), su ladamíngiu chi faent is pigiones / fàgheresi a una laina (nau de genti, in cobertantza)= èssi imbriagu pérdiu; lainedha = a logos, ludu modhe meda a pizu fine Sinònimos e contràrios atílimu, cacaredha, iscurrensa, iscussina, labina*, terchinzu / lorodha Frases sas berbeghes sunt a loina 2. si est fatu a una laina a fortza de bufare.

lainàda , nf Definitzione su lainare e su ladamíngiu lainadu; a logos dhu narant fintzes po illascinada, iscadriada. Ètimu srd.

lainài , vrb: laniai Definitzione fàere a orrugos, bogare a corriolos, segare Sinònimos e contràrios ischirriolai, iscorriai, istratziolare Frases cras puru su dolori mi at a lainai su petus ◊ si unu prantu intendeis, est su mundu lainau: sa paxi dh'ant morta Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu déchiqueter, déchirer Ingresu to rend Ispagnolu destrozar, lacerar Italianu dilaniare Tedescu zerreißen.

lainàre , vrb: allainare*, lavinare Definitzione èssere a laina, fàere a laíngiu, andhare de su corpus a iscurrentziadura; a logos dhu narant fintzes po illascinare Sinònimos e contràrios atilimai, illabinare, iscacaredhare, iscacarinare, iscussurare 1, tirchinare.

laíngiu , nm Definitzione maladia a bentre (istentinas) chi faet a prentos e a iscurrentziadura, fintzes cun sàmbene Sinònimos e contràrios càmbaras, giàgu 1, pucus Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dysenterie Ingresu dysentery Ispagnolu disentería Italianu dissenterìa Tedescu Dysenterie, Ruhr.

lainósu , agt: lavinosu Definitzione chi est a laina, brutu de laina; fintzes chi est làngiu, indebbilitau Sinònimos e contràrios iscurrentziau, iscussuradu, tzilchinzadu Ètimu srd.

laíre , vrb Sinònimos e contràrios làere*, samunae, sciacuai Frases una manu lait s'àtera e ambas duas sa fàcia.

laíte , avb, cng Definitzione ello e aite, ello e poite Sinònimos e contràrios poita Frases ca laite fit de rispetu mannu, si est indignadu malamente ◊ fit restadu bajanu laite s'antigu amore sou no li aiat dadu mai paghe ◊ laite no ndhe lu segamus?

lajóu , nm Definitzione istrégiu de terra Sinònimos e contràrios terràglia Tradutziones Frantzesu objet, récipient en terre cuite Ingresu handmade terracotta Ispagnolu objeto de barro cocido Italianu manufatto di tèrra còtta Tedescu Gegestand aus Steingut.

laldagiólu, laldajólu , agt, nm: lardagiolu, lardajolu, lardajou, lardazolu Definitzione nau de ccn., chi dhi praghet su lardu, sa cosa grassa; genia de papare grassu a piscadura (cun lardu, sartitzu, ebrúgiu o fae) chi si costumat a fàere sa gióbia de carrasegare Sinònimos e contràrios pedrajou Frases zughiat sas orijas che duas fozas de càule, de cussas bellas averadas chi in die de lardajolu faghent gala in su piatu Sambenados e Provèrbios prb: sa dí de lardajolu chini no tenit dinai si bendit su lentzoru Terminologia iscientìfica sntz Ètimu srd.

laldéri ladréri

làldu làdru

lalghèsa , nf: larghesa Definitzione su èssere largu, sa longària de sa cosa cunsiderada in sa parte curtza Sinònimos e contràrios amplària, lalgura, largària Ètimu spn. larguesa.

làlgu , agt: largu Definitzione chi est de mannària meda, abbundhante, cunforma a su bisóngiu, nau siat de su tretu a istúturu de sa cosa, ma fintzes de sa parte prus longa e po cussu in su sensu de longu: si narat fintzes in su sensu de mannu, de durada longa / min. larghitu, larghixi Sinònimos e contràrios amplosu / atesu | ctr. afissu, astrintu, ispremu Maneras de nàrrere csn: avb. largu, a largu = atesu, aillargu; l. che su padru de Mara = meda; fàghere contos largos = sestare o dissinnare in mannu, fàghere contos mannos; a largos annos! = a medas annus!, disígiu de bèni chi si fait a unu po chi bivat meda; dimandhare a sa larga = intrare in chistionu faedhendhe de àteru, lendhe sa chistione totu pellargu; a largu tempus = in tempus longu, in tempus meda; annare, èssere largas largas = pellargu, a istésiu Frases custos pantalones mi sunt tropu largos ◊ inue sa carrela est larga si colat bene ◊ a sa corte ant fatu un'intrada larga chi bi podet colare su càmiu ◊ is istàtuas de Monti Prama funt gherreris natzionalis chi dimostrant unu sentidu de interessus prus largus e de conoscimentu ratzionali chi si adatant a una bera natzioni a su tempus de sa libbertadi (G.Lilliu) 2. poite fin'a terra ancora inchinas sos largos ratos, nughe seculare? 3. bollu fai is augúrius prus cumprius po chi potzais a largus annus fai corti a su santu! 4. sa domu si bidiat dae largu Ètimu ltn. largus Tradutziones Frantzesu large, vaste, ample, grand Ingresu wide Ispagnolu ancho, amplio Italianu largo, àmpio, spazióso Tedescu weit, breit.

lalgúra , nf: largura, largúria Definitzione sa mannària de is cosas cunsiderada a istúturu, su èssere largas Sinònimos e contràrios amplària, ladiori, largària, larghioi | ctr. artúria, astrintesa Frases totu discutit cun seriedade dendhe largura a dogni paragone ◊ chi siat de largura tantu larga cantu est largu su coro de sa natura Tradutziones Frantzesu largeur, ampleur, étendue Ingresu width, roominess Ispagnolu ancho, anchura Italianu larghézza, spaziosità Tedescu Breite, Weite.

lallài , nm Definitzione giogu, pingiadedha po giogare Sambenados e Provèrbios smb: Lallai.

lallàja , nf Sinònimos e contràrios carràschiu, larodhu, seca.