magiòla , nf: magliora, mallora, mazola Definizione pegus bulu fémina de unos duos annos; foedhandho in cobertantza, fintzes fémina chi si cricat a cojuare Sinonimi e contrari tràbila, trainedha Frasi cadebai si est custa sa malloredha chi cicais! ◊ anca bociast una mallora? ◊ teniat peta bona de mazola Terminologia scientifica anall.
magiólu , nm: malgiolu,
malloru,
mazolu,
maxolu Definizione
vitellu (fémina, -a) chentza lòmpere s'annu: su malloru est fintzes su chi aterue narant trabu, su malloru de mamas, mascu mannu chentza crastau de betare a is bacas in more; ingiúliu chi poniant in citade a is piciochedhos de is bidhas
Sinonimi e contrari
trabilotu
/
trabu 1
Frasi
cussu nd'iat furau duus bellus maxolus ◊ bacas e mazolos paschent sas tancas de propriedade ◊ petza bona de mazola fata arrostu e a brou ◊ pesaus un'àtera lobighedha de mazolos ◊ at bogau unu ladus de pessa de magiolu fata a incones
Cognomi e Proverbi
smb:
Maggiolu, Mazolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouvillon
Inglese
steer
Spagnolo
ternero
Italiano
giovènco
Tedesco
junges Rind.
magiólu 1 , nm: majolu,
majou,
maolu,
mogiolu,
mojolu,
mozolu Definizione
sa parte de sa mola, o de su molinu, fata coment'e a imbudu, inue si che betat sa cosa a mòlere: in sa mola est apicau a su triàrgiu; a logos, su majolu est fintzes su fumajolu de su forru de su pane
Sinonimi e contrari
gerada,
molinzone,
molu
Modi di dire
csn:
conca de majou = conchi bóidu; canes de majolu = bonos petzi a manigare; furriaisí a su majolu = si narat de is piticus chi si atzutzudhant contra de is mannus
Frasi
sa tèmpera de su trigu si depit billai, artziendi o calendi bita a su majolu segundu su tanti chi abbisòngiat ◊ is grammòfulus unu tempus portànt sa trumba manna cantu unu maolu
2.
a conca de majolu, a s'annija lezera, si no bastat s'istríglia bi cheret su matolu!
3.
immoi is fillus si fúrriant a su majou puru!
Etimo
ltn.
modiolus
Traduzioni
Francese
trémie
Inglese
hopper
Spagnolo
tolva
Italiano
tramòggia
Tedesco
Fülltrichter.
magioràle , nm Definizione genia de tzintzigorru mannu, cun su corgiolu biscacau, ingespiau, a màncias Sinonimi e contrari babbúciu, boveri, brabballoca, tzintzorra Terminologia scientifica crp, helix aspersa.
magiòre, magiòri , agt, nm: majore,
majori,
mazore,
mezore Definizione
chi est prus mannu, fintzes de prus importu po calecuna cosa; persona manna, prus antziana, genia de autoridade
Sinonimi e contrari
| ctr.
minore
Modi di dire
csn:
carrela mazore = arruga maista, s'arruga prus manna de sa bidha, pruscatotu un'arruga de aintru, de mesu; majore de pardu = bàrdia de su cumonale
Frasi
in crésia dh'at fatu acostai a s'artari magiori ◊ a sas úndhighi bi est sa missa mazore ◊ is isposos si addorant ananti de s'artare magiore e cumènciat sa missa
2.
a sos mazores usa su rispetu e cun sos cumpanzos tuos no ti brighes!
Cognomi e Proverbi
smb:
Maiore, Majore, Mayore
/
prb:
chie dae prudhedu at a èssere trabbucadore mancu a cadhu mazore lassat de trabbucare
Etimo
ltn.
maiore(m)
Traduzioni
Francese
plus grand,
plus âgé,
aîné,
majeur
Inglese
major,
senior,
the eldest,
greater
Spagnolo
mayor
Italiano
maggióre
Tedesco
Adj.: größer (Komp.),
größte (Sup.),
älter (Komp.),
älteste (Sup.),
bedeutendste (Sup.)
magióu , nm Definizione orrugu de linna ladu, unu pagu a bisura de pistalardu, po iscúdere a conca a su pische piscandho a manuda.
magistài magestàde
magistériu , nm: mazisteru Definizione totu su chi si faet giaendho e po giare imparu, fintzes autoridade de giare imparu (mescamente candho pertocat una dotrina, una fide); una facultade de is universidades chi preparat a sa professione de s'imparamentu.
magistràde magestàde
magistràdu , nm: mazistrau Definizione chie faet su trebballu e sa carriera de giuighe.
magistradúra , nf: mazistradura Definizione corpus de magistraos, is funtzionàrios de un'istadu chi manígiant su podere de sa lei, chi faent su de sa lei.
magistràle, magistràli , agt: mazistrale Definizione de maistu, chi pertocat is maistos.
màgiu , nm: maju,
mau,
maxu,
mazu Definizione
su de chimbe meses de s'annu
Modi di dire
csn:
longu che su mes'e m. = istentosu meda, chi no si bidet mai agabbadu; allegru che m. = meda (ca in maju su logu est totu fiores, bellu)
Frasi
est maju: totaganta sa natura de unu mantu nou si est bestida, paret una majia de colores (A.Fiori)
2.
est longu peus de su mese de maju
Cognomi e Proverbi
smb:
Maiu
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
ltn.
maius
Traduzioni
Francese
mai
Inglese
May
Spagnolo
mayo
Italiano
màggio
Tedesco
Mai.
màgiu 1 , nm: màgliu,
mallu,
maxu 1,
mazu 1 Definizione
genia de massa manna de linna, tundha (est unu cantu de trunchedhu curtzu cun duos cricos de ferru e una màniga) po iscúdere mescamente isperrandho linna; orrugu curtzu de linna a cannone, ifinigau a una parte coment'e po fàere un'asa po dhu pigare a una manu, po sighire a pistare linu ogronau (o fintzes laore àrridu); pedra de argiola / conca de mallu = sa cria de sa rana, conconi, culivúrria (ma est fintzes unu pische); conca de mazu = parapunta
Frasi
e unu cropu de mallu a su pistidhu dhi dòngiant! ◊ addobbaiat cun su màgiu fintzas a segare su nodu ◊ ndi bodhemus s'ispiga e dha pistamus cun su mallu ◊ cun su màgiu e is cotzas ispacaus is truncos mannos
2.
s'àcua est prena de concas de mallu
Cognomi e Proverbi
smb:
Mallus
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ltn.
malleus
Traduzioni
Francese
maillet
Inglese
hammer
Spagnolo
mazo
Italiano
màglio,
mazzapìcchio
Tedesco
Holzhammer.
màglia , nf: màllia Definizione genia de puntu, lobighedhu de lana o de filu (fintzes de ferru) intrau apare cun àteros; bestimentu fine de fundhu Terminologia scientifica ts.
magliài , vrb: mallai, maxae, mazare 1 Definizione pistare, iscúdere o treballare a mazu (o fintzes a martedhu, es. ainas de ferru, pistandhodhas abbrigadas po dhis bogare s'atza, sa punta): si narat fintzes po giare surra e po crastare is vitellos de domare a boes Sinonimi e contrari istratamazare / atripai, surrai Modi di dire csn: mazare, mallai su ferru, sa bistrale, su picu e gai = trabballai un'aina de ferru, candu est papada a fortza de dha imperai e abarrat sa parti prus grussa, a manera de dhi bogai sa punta (o s'atza) e fai prus longa; mallai fogu = catigare fogu (po cundenna); mallai fogu a ccn. = traghedhare fogu, leàrelu a fusiladas Frasi si mallant is mallorus, si mallat su linu 2. istavat mazandhe su ferru e cantandhe sa crobbe ◊ pro sa resorza si mazat unu cantu de atarzu a fàghere sa frama ◊ su ferreri fait ferrus de cuadhu, mallat orbadas Cognomi e Proverbi smb: Mallai, Mallau Etimo srd.
magliàne , nm: margiane,
margiani,
mariane,
mariani,
marjane,
martzane,
marxani,
marzane,
marzani,
mergiani,
merxani Definizione
genia de cane areste connotu po is trassas chi portat e ca si betat a is angiones: ma tenet fama mala (sa béstia maledita, apesta, rusta) peus de sa chi méritat: po su prus papat animaledhos dannàrgios (sórighes), animales mortos o andhaos male; in cobertantza, chie tenet unu fàere de trasseri po si papare s'angenu: in custu sensu, e sèmpere candho si pigat s'animale che unu cristianu, su númene si narat chentza s'artículu, coment'e númene de persona (chi dhu'est puru: Marianu) e si est cmpl. ogetu si faet prepositzionale / coa de margiani = zenia de erba chi narant pabulosu (Echium italicum); innòi morit margiani = itl. qui casca l'asino, pagu bi faghent sas trassas!
Sinonimi e contrari
animabi,
apesta,
arresi,
bucamala,
fraíciu,
gallíciu,
giommaria,
grodhe,
leori,
lodhe,
lodhosu,
matzone,
mastinu,
peiganu,
rulta,
tzerpi,
zosepe
Frasi
margiani iat fatu votu de fai unu conillu: candu at fatu su fillu fiat margiani etotu! ◊ margiani portat càrigas finis ◊ s'anzone mi ndhe at furadu marzane! ◊ si no buscat un'archivusada, mariani che ponet su pè in sa matzonera ◊ bi at marianis e sirvones ◊ mergiani no est de fidai!◊ in su munnu dhue at ómines ci funt peus de is lupos e de is maglianes!◊ una note su mere isparat, su teracu andhat e acatat a mariane mortu in s'annile
2.
margiani mannu imparat a is margianedhus ◊ mergiani ses de nòmini e de trassas ◊ si ponit peri a fai su mortu margiani, po mi ponni timória
Cognomi e Proverbi
smb:
Margiani, Mariane, Mariani
/
prb:
marxani càmbiat a piu ma no a trassas
Terminologia scientifica
anar, vulpes vulpes ichnusae, v. v. crucigera
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
renard
Inglese
fox
Spagnolo
zorro
Italiano
vólpe
Tedesco
Rotfuchs,
Fuchs.
magliochína , nf Definizione pudha de is Ìndias Terminologia scientifica pzn.
magliòne , nm: mallione, mallioni Definizione bestimentu de lana de pònnere in sa parte de pitzu de sa carena Sinonimi e contrari gorfo Frasi mamma, pro mi cuvrenare dae su fritu, mi poniat tra cannotieras, franellas, camisas e magliones fintzas sete pizos! Terminologia scientifica bst.
magliòra magiòla