Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

magiòla , nf: magliora, mallora, mazola Definitzione pegus bulu fémina de unos duos annos; foedhandho in cobertantza, fintzes fémina chi si cricat a cojuare Sinònimos e contràrios tràbila, trainedha Frases cadebai si est custa sa malloredha chi cicais! ◊ anca bociast una mallora? ◊ teniat peta bona de mazola Terminologia iscientìfica anall.

magiólu , nm: malgiolu, malloru, mazolu, maxolu Definitzione vitellu (fémina, -a) chentza lòmpere s'annu: su malloru est fintzes su chi aterue narant trabu, su malloru de mamas, mascu mannu chentza crastau de betare a is bacas in more; ingiúliu chi poniant in citade a is piciochedhos de is bidhas Sinònimos e contràrios trabilotu / trabu 1 Frases cussu nd'iat furau duus bellus maxolus ◊ bacas e mazolos paschent sas tancas de propriedade ◊ petza bona de mazola fata arrostu e a brou ◊ pesaus un'àtera lobighedha de mazolos ◊ at bogau unu ladus de pessa de magiolu fata a incones Sambenados e Provèrbios smb: Maggiolu, Mazolu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bouvillon Ingresu steer Ispagnolu ternero Italianu giovènco Tedescu junges Rind.

magiólu 1 , nm: majolu, majou, maolu, mogiolu, mojolu, mozolu Definitzione sa parte de sa mola, o de su molinu, fata coment'e a imbudu, inue si che betat sa cosa a mòlere: in sa mola est apicau a su triàrgiu; a logos, su majolu est fintzes su fumajolu de su forru de su pane Sinònimos e contràrios gerada, molinzone, molu Maneras de nàrrere csn: conca de majou = conchi bóidu; canes de majolu = bonos petzi a manigare; furriaisí a su majolu = si narat de is piticus chi si atzutzudhant contra de is mannus Frases sa tèmpera de su trigu si depit billai, artziendi o calendi bita a su majolu segundu su tanti chi abbisòngiat ◊ is grammòfulus unu tempus portànt sa trumba manna cantu unu maolu 2. a conca de majolu, a s'annija lezera, si no bastat s'istríglia bi cheret su matolu! 3. immoi is fillus si fúrriant a su majou puru! Ètimu ltn. modiolus Tradutziones Frantzesu trémie Ingresu hopper Ispagnolu tolva Italianu tramòggia Tedescu Fülltrichter.

magioràle , nm Definitzione genia de tzintzigorru mannu, cun su corgiolu biscacau, ingespiau, a màncias Sinònimos e contràrios babbúciu, boveri, brabballoca, tzintzorra Terminologia iscientìfica crp, helix aspersa.

magiòre, magiòri , agt, nm: majore, majori, mazore, mezore Definitzione chi est prus mannu, fintzes de prus importu po calecuna cosa; persona manna, prus antziana, genia de autoridade Sinònimos e contràrios | ctr. minore Maneras de nàrrere csn: carrela mazore = arruga maista, s'arruga prus manna de sa bidha, pruscatotu un'arruga de aintru, de mesu; majore de pardu = bàrdia de su cumonale Frases in crésia dh'at fatu acostai a s'artari magiori ◊ a sas úndhighi bi est sa missa mazore ◊ is isposos si addorant ananti de s'artare magiore e cumènciat sa missa 2. a sos mazores usa su rispetu e cun sos cumpanzos tuos no ti brighes! Sambenados e Provèrbios smb: Maiore, Majore, Mayore / prb: chie dae prudhedu at a èssere trabbucadore mancu a cadhu mazore lassat de trabbucare Ètimu ltn. maiore(m) Tradutziones Frantzesu plus grand, plus âgé, aîné, majeur Ingresu major, senior, the eldest, greater Ispagnolu mayor Italianu maggióre Tedescu Adj.: größer (Komp.), größte (Sup.), älter (Komp.), älteste (Sup.), bedeutendste (Sup.)

magióu , nm Definitzione orrugu de linna ladu, unu pagu a bisura de pistalardu, po iscúdere a conca a su pische piscandho a manuda.

magistài magestàde

magistériu , nm: mazisteru Definitzione totu su chi si faet giaendho e po giare imparu, fintzes autoridade de giare imparu (mescamente candho pertocat una dotrina, una fide); una facultade de is universidades chi preparat a sa professione de s'imparamentu.

magistràde magestàde

magistràdu , nm: mazistrau Definitzione chie faet su trebballu e sa carriera de giuighe.

magistradúra , nf: mazistradura Definitzione corpus de magistraos, is funtzionàrios de un'istadu chi manígiant su podere de sa lei, chi faent su de sa lei.

magistràle, magistràli , agt: mazistrale Definitzione de maistu, chi pertocat is maistos.

màgiu , nm: maju, mau, maxu, mazu Definitzione su de chimbe meses de s'annu Maneras de nàrrere csn: longu che su mes'e m. = istentosu meda, chi no si bidet mai agabbadu; allegru che m. = meda (ca in maju su logu est totu fiores, bellu) Frases est maju: totaganta sa natura de unu mantu nou si est bestida, paret una majia de colores (A.Fiori) 2. est longu peus de su mese de maju Sambenados e Provèrbios smb: Maiu Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. maius Tradutziones Frantzesu mai Ingresu May Ispagnolu mayo Italianu màggio Tedescu Mai.

màgiu 1 , nm: màgliu, mallu, maxu 1, mazu 1 Definitzione genia de massa manna de linna, tundha (est unu cantu de trunchedhu curtzu cun duos cricos de ferru e una màniga) po iscúdere mescamente isperrandho linna; orrugu curtzu de linna a cannone, ifinigau a una parte coment'e po fàere un'asa po dhu pigare a una manu, po sighire a pistare linu ogronau (o fintzes laore àrridu); pedra de argiola / conca de mallu = sa cria de sa rana, conconi, culivúrria (ma est fintzes unu pische); conca de mazu = parapunta Frases e unu cropu de mallu a su pistidhu dhi dòngiant! ◊ addobbaiat cun su màgiu fintzas a segare su nodu ◊ ndi bodhemus s'ispiga e dha pistamus cun su mallu ◊ cun su màgiu e is cotzas ispacaus is truncos mannos 2. s'àcua est prena de concas de mallu Sambenados e Provèrbios smb: Mallus Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. malleus Tradutziones Frantzesu maillet Ingresu hammer Ispagnolu mazo Italianu màglio, mazzapìcchio Tedescu Holzhammer.

màglia , nf: màllia Definitzione genia de puntu, lobighedhu de lana o de filu (fintzes de ferru) intrau apare cun àteros; bestimentu fine de fundhu Terminologia iscientìfica ts.

magliài , vrb: mallai, maxae, mazare 1 Definitzione pistare, iscúdere o treballare a mazu (o fintzes a martedhu, es. ainas de ferru, pistandhodhas abbrigadas po dhis bogare s'atza, sa punta): si narat fintzes po giare surra e po crastare is vitellos de domare a boes Sinònimos e contràrios istratamazare / atripai, surrai Maneras de nàrrere csn: mazare, mallai su ferru, sa bistrale, su picu e gai = trabballai un'aina de ferru, candu est papada a fortza de dha imperai e abarrat sa parti prus grussa, a manera de dhi bogai sa punta (o s'atza) e fai prus longa; mallai fogu = catigare fogu (po cundenna); mallai fogu a ccn. = traghedhare fogu, leàrelu a fusiladas Frases si mallant is mallorus, si mallat su linu 2. istavat mazandhe su ferru e cantandhe sa crobbe ◊ pro sa resorza si mazat unu cantu de atarzu a fàghere sa frama ◊ su ferreri fait ferrus de cuadhu, mallat orbadas Sambenados e Provèrbios smb: Mallai, Mallau Ètimu srd.

magliàne , nm: margiane, margiani, mariane, mariani, marjane, martzane, marxani, marzane, marzani, mergiani, merxani Definitzione genia de cane areste connotu po is trassas chi portat e ca si betat a is angiones: ma tenet fama mala (sa béstia maledita, apesta, rusta) peus de sa chi méritat: po su prus papat animaledhos dannàrgios (sórighes), animales mortos o andhaos male; in cobertantza, chie tenet unu fàere de trasseri po si papare s'angenu: in custu sensu, e sèmpere candho si pigat s'animale che unu cristianu, su númene si narat chentza s'artículu, coment'e númene de persona (chi dhu'est puru: Marianu) e si est cmpl. ogetu si faet prepositzionale / coa de margiani = zenia de erba chi narant pabulosu (Echium italicum); innòi morit margiani = itl. qui casca l'asino, pagu bi faghent sas trassas! Sinònimos e contràrios animabi, apesta, arresi, bucamala, fraíciu, gallíciu, giommaria, grodhe, leori, lodhe, lodhosu, matzone, mastinu, peiganu, rulta, tzerpi, zosepe Frases margiani iat fatu votu de fai unu conillu: candu at fatu su fillu fiat margiani etotu! ◊ margiani portat càrigas finis ◊ s'anzone mi ndhe at furadu marzane! ◊ si no buscat un'archivusada, mariani che ponet su pè in sa matzonera ◊ bi at marianis e sirvones ◊ mergiani no est de fidai!◊ in su munnu dhue at ómines ci funt peus de is lupos e de is maglianes!◊ una note su mere isparat, su teracu andhat e acatat a mariane mortu in s'annile 2. margiani mannu imparat a is margianedhus ◊ mergiani ses de nòmini e de trassas ◊ si ponit peri a fai su mortu margiani, po mi ponni timória Sambenados e Provèrbios smb: Margiani, Mariane, Mariani / prb: marxani càmbiat a piu ma no a trassas Terminologia iscientìfica anar, vulpes vulpes ichnusae, v. v. crucigera Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu renard Ingresu fox Ispagnolu zorro Italianu vólpe Tedescu Rotfuchs, Fuchs.

magliochína , nf Definitzione pudha de is Ìndias Terminologia iscientìfica pzn.

magliòne , nm: mallione, mallioni Definitzione bestimentu de lana de pònnere in sa parte de pitzu de sa carena Sinònimos e contràrios gorfo Frases mamma, pro mi cuvrenare dae su fritu, mi poniat tra cannotieras, franellas, camisas e magliones fintzas sete pizos! Terminologia iscientìfica bst.

magliòra magiòla