magulliàdu magulàdu
magullòlla , nf Definizione cosa ledreledre, modhe modhe, modhinca Sinonimi e contrari madredhu, maltitzu Frasi depiat bíere cussa pasta, bamba che lua e totu fata a una magullolla chi pariat colla! (M.Deiana)
magulòne , nm Definizione frutuàriu cun difetu, chi s'ingroghit e che orruet innanti de cumprire, isprugadura.
maguníre magoníre
maguràdu magulàdu
mah! , iscl Definizione foedhu chi si narat deasi unu pagu coment'e meravigliaos, dispràxios, dudosos Frasi mah, ite cheres chi feta si est gai?! Etimo srd.
mài , avb Definizione
in o de perunu tempus, manc'una borta: s'impreat sèmpere cun s'avb. de nega no, non postu innanti (o cun àteru foedhu de nega, fintzes prn. neune, nemos), ma est a solu candho cumènciat sa fràsia
Sinonimi e contrari
alicandho
| ctr.
semper
Modi di dire
csn:
sa di'e no mai = mai; si mai (fintzas "simai") = cantu mai, comente non mai (a zisa de paragone); coment'e chi mai, che chi mai, che si mai = chentza ndhe fàghere contu perunu, totu in debbadas, coment'e chi no…(in assolutu, "che chi mai" = itl. come se nulla fosse); si mai si mai… = e cantas bortas!…, àteras bortas za!…; candu mai?!… = comente tiat fàghere a no?!…; comenti mai?!… = comente tiat èssere chi?!…; èssiri cument'e chi mai = no si pàrrere nudha; ancu mai! = ma'in sa vida, ancu mai si torret a bídere! (genia de frastimu)
Frasi
su pisedhu no si podet bídere mai frimmu ◊ sos pisedhos no tenent mai resone in contos de iscola…◊ su bentu no at a mancai mai ◊ sa língua sarda est unu frori chi no at a sicai mai ◊ in bidha no dhoi fiat bíviu mai ◊ nemus, mancu po burla, si fut mai permítiu de fai su nòmini de Minnia ◊ nemus dh'at mai bista ◊ est rutu a malàidu e mai prus bi est sanadu! ◊ mai, arguai, a rispòndhere a su mastru! ◊ bi aiat unu murallone comintzadu e mai agabbadu
2.
fit una cosa gai bella si mai ndhe apas bidu! ◊ fit d'ennalzu una note tempestosa si mai ndh'azis bidu note mala! (A.Casula)◊ coment'e chi mai bi l'ape nadu a fàghere cussa faina! ◊ s'it'e fàghere bi est, ma tue est che chi mai ndhe bidas! ◊ si mai si mai nos semus vidos subra de su parcu, cantendhe, che mastros in sa trona! ◊ bae impresse che si mai ndhe apas fatu! ◊ a sa cara fiat cument'e chi mai, ma fiat foras de sentidu aintru ◊ candu mai non s'iat a isfridai!…◊ comenti mai apustis est bénnia a tzerriai a nosu? ◊ si bi cheria torrare, bonu, e si nono ancu mai! ◊ cussu est trancuillu che chi mai!
Cognomi e Proverbi
prb:
no nerzes mai "De cuss'abba no bio!"
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
jamais
Inglese
ever
Spagnolo
nunca,
jamás
Italiano
mai
Tedesco
nie,
niemals,
nimmer.
mài 1 màbi
maía maghía
maicàntu , agt, avb, prn: maigantu Definizione
mai + cantu, nau in su sensu de unos cantu, meda, medas
Sinonimi e contrari
chimai,
meda,
meditu
Frasi
maiganta zente faghiat chilòmetros de caminu ◊ de Pedru Casu si connoschent maigantas poesias ◊ atraessados maigantos giassos, bussat a una gianna ◊ sa cota de su pane bastat maigantu tempus
2.
pesso chi isse si siat fadhidu de maigantu ◊ si mudadu mi agatas maicantu, cal'est s'impressione chi ti do? ◊ cust'avréschida l'amus isetada maicantu! ◊ fit maicantu afochissadu ◊ onzi cosa chi faghiat issa, dae maigantu a cust'ala, no fit zusta
3.
maigantos, maigantas faghent gai
Traduzioni
Francese
un certain,
une certaine quantité de (adj.),
une certaine quantité (pron.),
quelque peu,
assez,
sensiblement (adv.)
Inglese
several
Spagnolo
bastante,
algo
Italiano
alquanto
Tedesco
: etwas (Adj.),
ein wenig,
einige,
: ziemlich (Adv.),
: etwas (Pron.),
ein wenig.
màida , nf: màide, màidi Definizione ispétzia de cascita, po su prus de ortigu, in forma de brasciolu, po binnennare o pònnere is brescas de su mele segandho is casidhos (bogandho su mele); ortighedhu a canale a pònnere cosa (o fintzes po ammontare) Sinonimi e contrari conchedhu, maitzoba Frasi faet sa tratalia a cantos, dha ponet in d-una maidedha e papada! Cognomi e Proverbi smb: Maida Terminologia scientifica stz Etimo ltn. magida.
maidàna , nf: mairana,
mariana,
marjana,
meirana Definizione
genia de erba, a fogighedhas piticas agiummai tundhas, a cambighedhos longhitos, unu pagu crocaos, de fragu bellu, bona po cundhimentu
Sinonimi e contrari
limpidedha,
pérsiga 1,
prensa
Terminologia scientifica
cndh, Origanum majorana
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
marjolaine
Inglese
marjoran
Spagnolo
mejorana
Italiano
maggiorana
Tedesco
Majoran,
Mairan,
Meiran,
Wurstkraut.
màide màida
maidéu , nm Definizione s'acostumàntzia de essire is piciochedhos introidha a pedire calecuna cosa (su maideu) úrtima die de annu; fintzes una genia de cumponimentu improvisau (a bisura de muteto) chi unu narat po dhu lassare intrare a sa domo chi andhat, a carrasegare Sinonimi e contrari candeladura, candhelaria, candhelalzu 1 2. chi bollis intrai, intendeus su maideu! Terminologia scientifica sntz.
màidi màida
màiga , nf: mainga 1,
mànica 1,
màniga 2 Definizione
fasche grussa de laore messau e acapiau; fintzes eremàgiu, postorzu, su laore assentau in s'argiola po dhu treulare
Sinonimi e contrari
màghia,
manna,
mannugru
/
màghina,
partoxu
Modi di dire
csn:
liai màniga = muciullai, prèndhere sos mannugros; màiga de su poígiu = sa parte de su poígiu serrada a zisa de sacu a punta
Frasi
messendi si liòngiat sa mainga de seti o de otu mannugus ◊ seis alliongendi is mànigas cun mannugus de trigu ◊ at postu is maighedhas acotzadas apari ispiga a sobi ◊ at fatu mànicas de bíndhighi mannucros
Etimo
ltn.
manica
Traduzioni
Francese
gerbe
Inglese
sheaf
Spagnolo
gavilla
Italiano
covóne
Tedesco
Garbe.
maigàntu maicàntu
maigótu , nm Definizione bratzada, fasche de cosa segada; andhamentu, cosas e chistiones de una famíglia, de unu trebballu / connosci su m. = ischire totu custas cosas Frasi ndi messat s'erba e dha fait a maigotus mannus.
maillòni , nm: meollone,
meilloni Definizione
sóriche de padente, de àrvure, de monte, topi de mata, medrona crabistada, genia de animaledhu areste chi assimbígiat unu pagu a unu sórighe mannu, essit solu addenote e istat die die dormiu; àtera arratza de animale chi si assimbígiat e tenet is matessi abbitúdines ma pagu prus matucu
Sinonimi e contrari
sorighealzu
/
sorigàrgia
Frasi
est dormiu coment'e unu mailloni
Terminologia scientifica
anra, eliomys quercinus sardus
Traduzioni
Francese
loir
Inglese
edible dormouse
Spagnolo
lirón
Italiano
ghiro
Tedesco
Siebenschläfer.
màimmaru , nm: màlmaru,
màlmuru,
màmmaru,
màrmaru,
màrmori,
màrmuri,
màrmuru Definizione
genia de orroca de pedra carcària, pretziada meda, crara agiummai bianca a venas in colore de chinisu, colore de orrosa, birdes: si agatat in d-unos cantu logos (es. in Teulada est de m. su Monte Lapanu, in Orane su monte de Gonare)/ aturai de màrmuri = abbarrare sicu, trassidu, intendhindhe carchi cosa chi no s'ispetat
Frasi
is arrocas innòi funt de màrmuri ◊ gighiat sa manu frita che màmmaru ◊ li ant fraigadu sa chéjia cun addainanti s'istàtua de màrmaru biancu ◊ ant iscritu sos lúmenes in d-una lastra de màlmaru
Terminologia scientifica
mnr
Etimo
ltn.
marmor
Traduzioni
Francese
marbre
Inglese
marble
Spagnolo
mármol
Italiano
marmo
Tedesco
Marmor.