A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

nannimendhulíta , nm Definizione genia de pigionedhu piticu Sinonimi e contrari nanne Frasi peri s'uturinu cíulat e brinchitat nannimendhulita! Terminologia scientifica pzn Etimo srd.

nannínu , agt Definizione its, fadhina po "manninu"? Frasi nanninu avantzo bistiu de modéstia connota pro chie mi at bistu ispricàndhemi in poajolas de abba frimma.

nànte, nànti , avb Definizione pònnere a punta ’e nanti = a parai faci Sinonimi e contrari ananti* Frasi no ti apo dimandhadu un'elefante, ma no cheria custu tzodhiolu cun sa coa che unu furriolu trotu a pes de fatu e pes de nante (A.Casula)◊ isparit dae nanti issoro 2. tue pones sempre a mie a punta ’e nanti: poi nachi so deo su malu, pro fiza tua!

nàntis , prep: innante Definizione foedhu chi si manígiat a prep. impare cun àtera avatu (de) e inditat tempus antecipau, tempus prima Sinonimi e contrari | ctr. apusti, posca Frasi pregat nantis de si ponni a prandi, nantis de cumentzai su trabballu ◊ nantis de m'isposai bollu chi mi fàcias un'àturu bestiri.

nantzòla naciòla

nànu , nm, agt Definizione chi o chie est pitichedhedhu, bascitedhedhu de carena, chi est de mannària minore meda a cunfrontu de su normale / min. naitedhu Sinonimi e contrari bagatu, bàrrinu | ctr. debberone, gigante Frasi is nanus e is gianas bivint in is grutas ◊ de su cràchiri ndi at essiu unu nanu chi possedèt poderis màgicus 2. no ndhe sentint sos grodhes antzianos pro apedhare sos catedhos nanos! ◊ in binza bi tenet arburedhas de mela nana Cognomi e Proverbi smb: Nanu Terminologia scientifica zcrn Etimo ltn. nanus Traduzioni Francese nain Inglese dwarf Spagnolo enano Italiano nano Tedesco Zwerg, zwergartig.

nàpa , nf, nm: napu Definizione genia de raba, siat sa chi si prantat e siat sa chi faet a sola / napu tamburru, o fintzes tapu tamburru = túvara vitània, genia de erba chi narant fintzes patata americana (benit de s'América, nms. Helianthus tuberosus), faet una genia de nodos mannos e longos, coment'e una patata / tontu che n. = tontu meda Sinonimi e contrari raba Frasi mi ammento cudhos napos chi faghiat de duos chilos, sena chímica! ◊ unu massaju chi no osservat sa Pasca podet bídere sas aligarzas bortadas in napos 2. sa rughe si ridiat de su tzapu: ca mai apo connotu it'est sudore, e oe, tontu che napu, imbídio s'onestu tzapadore (P.Mereu)◊ est lègia che su tiau e tonta che sa napa ◊ ma càstia cussa cópia de isposus príngius e tontus che sa napa! Cognomi e Proverbi smb: Nappa Terminologia scientifica rbzc, Brassica napus Etimo ctl. nap Traduzioni Francese navet Inglese bird-rape Spagnolo nabo Italiano navóne Tedesco Kohlrübe, Steckrübe.

nàpa 1 , nf, nm: napu 1 Definizione napa de arangiolu, genia de tela chi faent is arangiolos; fintzes pilloni annapau,genia de animaledhu chi essit a denote Sinonimi e contrari beluemuru, lanarràngiu, naparangiolu, tadharanu, telaemuru, tirinnia / alaepedhe, napone Modi di dire csn: n. de sedatzu = sa tela de seda de sos sedatos fines; n. de sos ojos = impannu, innapu, itl. cataratta; calai sa n. = bídere male, bídere una cosa pro un'àtera; n. de su cherbedhu = una de is tres medhighinas, su pilloncu de mesu, chi assimbillat a sa telaragna; n. de is prumonis = préura; napu de sa canna = arroghedhu tundhu de pilloncu biancu chi si fait intr'e duus nuus in sa canna, itl. opèrcolo; n. de late, de binu = pillu chi fait su lati, in pitzus, pillu de binu axedendisí (fiore); n. de ozu = assunza, àbiles; napa de arroca = lanedha de roca, de pedra Frasi s'órriu de su trigu est abbarrau bóidu e carrigau de napos ◊ est totu coment'e doxi annus fait, fintzas is napus de sa cannitzada ◊ immoi gei teneis a chi si nd'ispicai is napus!… Etimo ltn. mappa.

nàpa 2 , nf Definizione genia de pígiu (in parte paret un'arretza e portat ogiuseu) chi carràgiat e agguantat is istentinas coment'e apicadas; a logos dhu narant a su pígiu chi ponet su late Sinonimi e contrari tamàciu Frasi su figau de su procu o de s'angioni est bellu arrustiu cun sa napa Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese épiploon Inglese omentum Spagnolo omento, mesenterio Italiano oménto Tedesco Netz (Anat.).

naparagnólu, naparangiólu , nf Definizione sa napa chi faent is arangiolos Sinonimi e contrari beluemuru, lanarràngiu, leperangiolu, tadharanu, telaemuru, tirinnia Frasi is giualis dhus as lassaus isciagus, su carru est postu francas a sus, naparangiolus in is odrinagus e oi no domas mancu prus giús (D.Erriu)◊ dhue n'at de narapagnolos!…

naparrangiólu , nm Sinonimi e contrari aragnolu, naparràngiu Frasi su súlidu suu dhi passat in pilus che unu naparrangiolu (P.Doneddu).

naparràngiu , nm Sinonimi e contrari aragnolu, cantupiludu, francadossu, mamarosi, mariavarranca Terminologia scientifica crp.

napèdha , nf Definizione genia de istrégiu de ortigu, de su tretu de unu giúmburu de suérgiu, fatu cun s'asa po umprire abba a bufare in su sartu Sinonimi e contrari agionedha, bajonedha, conchedha Terminologia scientifica stz.

napemúru , nf Definizione sa napa chi faent is arangiolos Sinonimi e contrari beluemuru, lanarràngiu, naparangiolu, tadharanu, telaragna, tirinnia.

napíle , nm Definizione pígiu de napa, ma nau pruschetotu in cobertantza po bregúngia manna, iscàranu, cosa chi annapat s'onore de unu Sinonimi e contrari aggràviu, bergugna, cavanile, desdoru, gutipéria, navra / cdh. napili | ctr. bàntidu, unore Frasi su mastru de ferru in mesu de ischintzidhas e napile colat sa bida ammasedandhe ferru ◊ bellu napile pítzigas a nois si pro sorte cun frútures anzenas ti che truvant in àbbidu a presone! (G.Raga) 2. est istadu unu napile mannu a ti agatare in cussas cundisciones! Etimo srd. Traduzioni Francese horreur, honte Inglese shame Spagnolo vergüenza, oprobio Italiano obbròbrio, scòrno Tedesco Scham, Schande, Schmach.

napiólu , nm Definizione napa de arangiolu, tallaranis, pigighedhu fine de cosa (fintzes velighedhu in sa natura de sa fémina = itl. imène) Sinonimi e contrari cheluemuru, tadharanu, tirinnia Etimo srd.

Nàpoli , nf Definizione ciidade a mesania de s'Itàlia / biri a N., learesila in N. = in cobertantza, pigaisidha in cudhu logu, andai a pasci cocas.

napòne, napòni , nm Definizione pilloni annapau, de noti, de su tiàulu o sóriche càmpinu o pinnàdigu, tzuntzurredhu, genia de animaledhu múrinu chi essit solu a denote: assimbígiat unu pagu a is pigiones ca bolat, ma est unu mammíferu e faet su fedu che custos Sinonimi e contrari alaepedhe, arratapignata, cincidedhu, napunapone, satzamurredhu, terriolubedhe Terminologia scientifica anar Etimo srd.

napòni 1 , nm Definizione napa o napu areste, genia de raba o cauledhu areste ogiosu Sinonimi e contrari cabiscu, caulina, lànsana, pirisca Terminologia scientifica rba, Brassica rapa Traduzioni Francese rave sauvage, colza Inglese bird-rape Spagnolo colza Italiano rapa selvàtica, còlza Tedesco Raps, Rübsamen, Rübsen.

napósu , agt Definizione chi est o paret o no lassat bíere a límpiu comente faet sa napa; de napa / ogus naposus = annapaus, impannaos Sinonimi e contrari cruculiosu, crucuriatzu, inghelatu, iscuricosu Etimo srd.