tuturédhu 1 , nm Definizione min. de túturu, cannedhu piticu; in su foedhóngiu de o cun is piciochedhos, sa natura de s'ómine Sinonimi e contrari bichiriola, bobborota, chichia, lelledha, marracoi, pichiriola, picita, pilledha, pillighita, pissiredha, puzonedha, tórrina.
tuturéri , nm: tuturreri Definizione su tzuntzurredhu, pilloni annapau, de noti, de su tiàulu o sóriche càmpinu o pinnàdigu Sinonimi e contrari alaepedhe, arratapignata, cincidedhu, satzamurredhu, terriolubedhe, tuturedhu Frasi solu sa tonca cantat in d-unu columberi e in s'ària no bolat tuturreri (P.Cabras)◊ che a sos tuturreris andhant sos fizos…◊ su tuturreri paret unu sorichitu Terminologia scientifica anar Etimo srd.
tutúriche , nm Definizione orrugu grussu de cosa; fintzes murru Sinonimi e contrari bículu, botzichedha, moróculu, morótulu, tuturru, túturu / bruncu, murru.
tuturigàu , agt Definizione chi portat tuturigu, nau de ampudha o frascu Etimo srd.
tuturígu, tutúrigu totorígu
tuturrédhu tuturédhu
tuturréri tuturéri
tuturrícu, tuturríghe , nm Definizione brínchidu a cúcuru ficadu, a conca a bàsciu, a mesu de s'abba / natare a t. = nadare asuta de s'abba Sinonimi e contrari acabussoni, acabussu, tzurruvigu Etimo srd.
tuturròne, tuturròni , nm Definizione
(nau prus che àteru su pl.) male a is viulas, genia de maladia chi faet a ufradura acanta de origas
Sinonimi e contrari
buturones,
origales,
origanas,
origonis,
rugione
Frasi
sanaiat refrios, tuturrones, turtuviatas de pede o ingiusticaiat unu bratzu bocatu ◊ ancu t'allighent sos tuturrones!
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
oreillons
Inglese
mumps
Spagnolo
paperas
Italiano
orecchióni
Tedesco
Mumps.
tutúrru , nm Definizione orrugu de cosa curtza e grussa; sa parte de sa cara acanta a s'origa, asuta, comente acabbat sa massidha, ma fintzes totu sa trempa; in ccn. logu, su t. est unu porcu isdorigau Sinonimi e contrari bículu, moróculu, morótulu, murútulu, tutúriche, túturu / càvanu Modi di dire csn: t. de orijas = su tretu de sa conca inue bi est s'origra, s'origra etotu; survare una cosa in tuturros de uricras a ccn. = dare a ischire, nàrrere carchi cosa a ccn.; èssere sinnatu a su t. = zúghere su marcu, èssiri pigau a preferu Frasi fit seghendhe e ponindhe in buca tuturros de peta arrustida ◊ at manigadu su pane a tuturros ◊ si at segadu debberone tuturru de casu cantu a su punzu! 2. mancari si ndhe betent sos tuturros! (G.Ruju)◊ li at corpadu a tuturros de origras ◊ custu contu sos mannos lu nant in tuturros de oricra a sos pitzinnedhos ◊ si muricabat sos tuturros ube sa barba li creschiat tètera ◊ cussu trumentu de telèfono cravatinchelu in tuturros de uricras! Etimo srdn.
túturu , nm Definizione cosa ammurigonada, curtza e grussa, tundha, a cannedhu; orrugu de linna deretu e lisu, de sa grussària de una canna, po tèndhere sa pasta faendho a pane (o, segundhu, fintzes po macarrones); genia de lobu intrau in d-unu cannedhu istampau po cassare animales piticos; s'ispiga de su moriscu; in cobertantza, sa natura de s'ómine / su t. de su pannu = su pannu téssiu comente essit imbodhigau in su súrbiu de ananti Sinonimi e contrari bículu, istallada, moróculu, morótulu, murigoni, murútulu, tuturru, tutúriche / cannedhu / crobu 1, peàdiga 1, soga / puzona Modi di dire csn: faisí, fàghere o fàgheresi a unu t. = atuturare, collíresi a muntone, aggrumare; èssere o istare a túturu apare (nadu de duos)= a costazu de pare, unu acurtzu a s'àteru; betedhe t. de fémina!… = debberone fémina!; t. de canna = su tretu intr'e duos nodos, brocada, itl. internòdio Frasi de is màchinas su pani ndi essit fatu a túturus a usu de marraconis ◊ su chi li at comintzau a bulluzare sa conca fit cussu túturu de ulianesu sétiu a costazu de issa 2. immoi nci funt is màchinas po fai su pillu ma nosu imperestus su túturu e de su pillu festus is tallarinus 4. fiat unu colori grogu giai símili a su de su túturu de su cixirilianu 5. sas berbeghes si sunt fatas a unu túturu si sunt salarzadas ◊ so a unu túturu de su fritu! ◊ zughet sa camisa a unu túturu ◊ cussu ch'est betzu meda, totu a unu túturu! ◊ ambas sorres fint frundhidas in terra a unu túturu.
tutússi , nm Definizione orruo cràbinu; àtera genia de orrosa areste Sinonimi e contrari arrolàriu, arrosabburda, badherinu, fusighitu, pibirillò, rosagadhina, rosagràbina Terminologia scientifica rbl, Rosa canina Etimo srd.
tutzída , nf Sinonimi e contrari bocadura, dórchida, irbissiada.
tutzidúra , nf Definizione
su che mòvere un'arremu de s'incàsciu cun calecuna atrotigada
Sinonimi e contrari
bocadura,
irbissiada,
scordogadura,
scuadhigadura,
sdollocadura,
trochidura,
tutzida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entorse
Inglese
sprain
Spagnolo
esguince,
torcedura
Italiano
stòrta,
lussazióne
Tedesco
Verstauchung.
tutzinadúra , nf Definizione
una atrotogiadura
Sinonimi e contrari
atrotoxadura,
forrighitadura,
profizadura,
retrocimentu,
trogadura,
trogamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
torsion
Inglese
torsion
Spagnolo
torsión
Italiano
torsióne
Tedesco
Drehung.
tutziupéru tertziopélu
túu tóu
túus túos
túva , nf Definizione
logu o tretu buidu aintru de calecuna cosa; truncu de mata buidu, imbuidau a solu comente si est pudrigau su coro o fatu apostadamente, mata tuvuda, fintzes su ortigu comente che dhu bogant intreu de su truncu, a bisura de tumborru; fintzes s'istrégiu a ue calat su trigu móliu de sa mola; fogolone in pratza po sant'Antoni
Sinonimi e contrari
bódiu,
cafa,
tuvu*
/
caudu,
lachedhu,
lacu
/
fogarone
Frasi
s'abe est a moida in sa tuva
2.
sa tuva de su ortixu ndh'essit po su piús intrea
3.
calecuna die prima portiant sa linna a carru a inue si faiant sas tuvas
Traduzioni
Francese
cavité
Inglese
cavity
Spagnolo
hueco,
cavidad
Italiano
cavità
Tedesco
Höhlung.
tuvàle , nm Definizione logu totu tuvas, mescamente in is orrocas Etimo srd.