últu , nm: bustu, ustu Definizione su papare de mesudie Sinonimi e contrari arracatu, gustu*, màndhicu, papai 1 Frasi si est murrunzadu cun sa muzere ca no at àpidu s'ustu fatu addaghi est ghiradu, ca aiat presse.
ulturína , nf Definizione is pigiones Sinonimi e contrari ae Frasi sa ulturina si est apiliada a su mortorzu ◊ cara de sola, coro de piumu, francas de astore, bramas de ulturina, sicu che linna, asciutu che chijina!
ultúrzu , nm: intruxu,
untorzu,
untruxu,
untúlgiu,
untulzu,
untúrgiu,
unturzu,
urtúrgiu,
utúrgiu,
uturzu Definizione
genia de pigione mannu, papadore de petza; in cobertantza, persona asuriosa
Sinonimi e contrari
antruxu,
bentruxu,
guntorzu*,
ingurtiossu,
untulgiossu,
pedhuris
Frasi
si bidiat bolos de untulzos bramosos de godire sos ismulzos cun calchi ispéigu (A.Casula)◊ s'ulturzu, malaura de custu regnu, ingurdu, no at mai pasadorzu (Gn.Piras)◊ at bisu una nue de puzones che untorzos famigosos ghetàndhesi a su trigu ispigau
Terminologia scientifica
pzn, gyps fulvus
Traduzioni
Francese
vautour
Inglese
vulture
Spagnolo
buitre
Italiano
avvoltóio
Tedesco
Geier.
últzera úlcera
últzu , nm: ursu,
urtzu,
ussu Definizione
unu de is animales prus mannos, areste, papadore de petza, pilosu (biancu o murenu): faet in logos fridos; unu de is animales de sa fantasia, de is contos de tímere; una màscara de carrasegare
Sinonimi e contrari
orcu,
ússulu
/
cdh. ussu
Modi di dire
csn:
chi ti papit s'urtzu! = zenia de irrocu: ma càstia!, labai, labai!, m'abbàida a bídere!; maladia de s'urtzu = assubentu
Frasi
zughiat sos pilos pesados pariat un'ultzu ◊ sunt cambi pilosos peus de sos urtzos ◊ un'animali timiu est s'urtzu ◊ s'ursu si pesat reu, movet sos passos tronosu tronosu (P.Casu)◊ tue ballas che ussu! ◊ si fint murrunzendhe che ussos chi no cherent fàghere giogos ◊ si bi intrat ussu a s'ama bochit totu sas alveghes
2.
sos urtzos si che ant manigadu sos pitzinnos
Terminologia scientifica
anar
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
ours
Inglese
bear
Spagnolo
oso
Italiano
órso
Tedesco
Bär.
úlu úli
ulumédu , nm Definizione
terrenu prantau a úmbulos, logu de úmbulos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ormaie ou ormoie
Inglese
elmwood
Spagnolo
olmeda
Italiano
olmàia
Tedesco
Ulmenwald.
úlumu úlimu
úlva úbra
ulvidàre , vrb: olvidai*, urvidare Sinonimi e contrari ilmentigare, iscadèssere.
umadítu , agt Definizione chi est pagu pagu isciustu Sinonimi e contrari umidonzu Frasi galu umadita, o lenta, o buata, si atelat s'illatzadura, a primu cun campianu, in cada tretu, leendhe sa pedhitza peri sos oros Etimo srd.
umanài , vrb rfl: umanare Definizione su si fàere a ómine, nau pruschetotu de Cristos Frasi Sant'Anna gosat una glória singulari po si èssiri umanau su Verbu divinu in s'arereu cosa sua 2. pensa, pecadori, chi as cundennau a morti a unu Deus umanau.
umanamènte, umanamènti , avb Definizione a modu de ómine, de gente.
umanàre umanài
umanía , nf Definizione
su èssere umanos, nau de sa gente o genia umana, distinta in prenu e in sa méngius manera coment'e unu èssere líbberos in, e responsàbbiles de, totu su chi faent
Traduzioni
Francese
humanisme
Inglese
humanism
Spagnolo
humanismo
Italiano
umanésimo
Tedesco
Humanismus.
umanidàde, umanidàdi , nf: umanitate Definizione
totu sa gente de su mundhu e de totu is tempos, sa genia umana; sa naturalesa umana, manera de fàere coment'e gente chi cumprendhet e portat sentidos, su èssere umanos
Sinonimi e contrari
gente
/
piaidade
/
ttrs. umanidai
Frasi
seus un'umanidade sola, seus totus frades! ◊ s'umanidade istraca andhat chentza ghia, isprammada, feriveri peri s'ingannia ◊ agatas a chini pregat po su bèni de su mundu e a chini fait isceti mali a s'umanidadi! ◊ Cristus, benedixi custa umanidadi!
2.
donzi versu chi carignat s’esisténtzia assimizat a un'irgutu de lughe in d-unu putu infinidu de umanidade (C.Puddu)
Traduzioni
Francese
humanité
Inglese
humanity
Spagnolo
humanidad
Italiano
umanità
Tedesco
Menschheit,
Menschlichkeit.
umanitàriu , agt Definizione chi tenet un'iscopu caridadosu, de fàere bene a sa gente chi est in apretu, de dh'agiudare.
umanitàte umanidàde
umànu , agt, nm Definizione
chi est de o pertocat a s'ómine, a sa gente, a s'umanidade, nau fintzes de una manera de fàere cun su coro, chi sentit piedade, làstima; fintzes su cristianu etotu / su géneru umanu = s'umanidade; fai a s'umana = comente faent is umanos
Sinonimi e contrari
carosu,
piaidadosu
/
cristianinu
/
criltianu,
pelsone
| ctr.
disapiadau,
disumanu
/
animabi
Frasi
su de s'irminujare a fundhu sos fatos umanos l'aiat ispintu a s'irbortare de fàchere su sordau ◊ usurpadores de sàmbene umanu, lis ciambant su collare ma non perdent s'istintu de mossicare!◊ cansada de circai e ispreada de sa paghesa de su sentidu umanu, lómpia a cràchini e asseliada in folla discansosa, si fiat dormida
2.
su bentu forte, in logos de alvuredu, e s'abba chi apretat a tremore faghent bènnere sa tudha a dogni umanu (B.Piga)◊ s'umanu a una manera o s'àtara depit bivi sa vira
Cognomi e Proverbi
smb:
Umanu
Traduzioni
Francese
humain
Inglese
human
Spagnolo
humano
Italiano
umano
Tedesco
menschlich.
umàtu , agt Definizione
chi portat unu pagu de umedadi
Sinonimi e contrari
illenturiau,
umaditu,
umidedhu,
umidonzu
| ctr.
asciutu,
sicu
Frasi
falant rizolos in oros umatos (L.Mudadu)◊ umatos de suore e de fadiga fint sos ballones chi ndhe apo segadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
humide
Inglese
wet
Spagnolo
húmedo
Italiano
úmido
Tedesco
feucht.