ufrósigu , agt Definizione
nau de unu, chi po dónnia cosighedha si ofendhet e si primmat
Sinonimi e contrari
ischitzete,
pitzighéntile,
primmagiolu,
ufrantinu
Frasi
ufrósigu, sa muta za est, de lu contrariare!…
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
susceptible
Inglese
susceptible
Spagnolo
susceptible
Italiano
suscettìbile
Tedesco
reizbar.
ufulàda , nf Definizione
cropu de aera, de bentu; su ufulare
Sinonimi e contrari
irfrusada,
mumada
/
úfulu
Frasi
sa nue de sa traschia che l'at zuta un'ufulada de bentu ◊ ufuladas de bentu sunt a frúschiu ◊ ufuladas de nuscos l'irfríssidant sa conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffle,
rafale du vent
Inglese
gust (of wind)
Spagnolo
racha,
ráfaga
Italiano
sóffio,
ràffica di vènto
Tedesco
Windstoß.
ufulàre , vrb Definizione nau de cosa, chi si ufrat e che brufúliat a terra (es. cosa posta in su fogu); nau de gente, chi si arrennegat, si airat 2. cussu at a ufulare contr'a s'òpera tua! Etimo srd.
úfulu , nm Definizione
su ufulare
Sinonimi e contrari
biradura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
débordement
Inglese
overflowing
Spagnolo
rebosamiento
Italiano
traboccaménto
Tedesco
Überflüßig.
ugàta , nf Definizione sa tana de su lèpere Sinonimi e contrari boada 1, cuadorzu, isticarzu, tana Frasi fit cuatu in sa ugata.
ugèras , nf pl: ogheras, uglieras, uliera, ulleras, ullieras Definizione genia de lentes chi si ponent a loba po crèschere o currègere sa capacidade de sa vista de is ogos Sinonimi e contrari oceras, ociales Frasi est a ulleras postas leghendhe carchi pàzine de sa Bíbbia ◊ acurtziàndhesi a s'uliera de sa mama li at nau cosa a s'iscúsiu Etimo ctl. ulleres.
úgi , nf Definizione genia de puncione, tupone de linna po tupare su tingiosu de is carradas Sinonimi e contrari spíndulu, tuche, tuponella / cdh. filtzetu.
uglièras ugèras
úgna , nf: unga,
úngara,
úngia,
ungla,
ungra Definizione
genia de corgiolu, pígiu de corru, tostau e fine chi faet sa carena in sa conca de is pódhighes, a sa parte de pitzu: in d-unos cantu animales est sa catzola, totu su pei (su pígiu de fora grussu meda e tostau) a manera de pòdere camminare, in àteros est longa meda, puntuda e acancarronada de pòdere púnghere e aferrare / min. ugnaredha; sa corona de s'úngia = su niedhu de s'u., itl. cércine coronàrio; sa raighina de s'úngia = s'oru chi che intrat in sa carre, suta de sa corona / ungra de tzirolia = peónica o arrosa de padenti, de monti (Paeonia officinalis)
Sinonimi e contrari
caciola,
ungedha
Modi di dire
csn:
ungra incarnada = ungra chi ch'est créschida in mesu de sa carre in tretu diferente de sa raighina (in costazos); unga perdosa = tosta e russa meda; unga morta = tosta, sica, sa chi si che segat a cadhos e boes ferrendhe; animalis a unga isperrada = cun pes a duas ungredhas (boe, berbeghe, craba, porcu); un'ugnaredha de… = ugnedha, cífrinu, arroghedhedhu; fàula presa in s'úngia = fàula nada chentza istare duiddui; drommirisí in s'unga (nadu de unu) = drommíresi sétzidu, abbaidendhe carchi cosa, pighendi su soli; drommiri sa bardúfula in s'unga = faidha artziai a pitzus de s'unga de su didu mannu e aguantaidha badhendi; ghetai s'unga a una cosa, tocai de unga = furarechela, furare; sicare sas ungras a unu = iscúderelu a manos; colare in ungras a ccn. = passai in manus, bènniri a tretu de podi pigai, aferrai (pruscatotu pentzendi a si pagai de un'ofesa, de unu dannu); intrare in ungras de ccn. = intrare in manos, arruiri in poderi de ccn., in manus de unu chi aferrat, si ndi ponit meri; cascare in ungras a ccn. = mòrriri po sa surra de ccn.; zúghere sas ungras cotas, sicas (nau cun afuta, cun arrennegu) = portai is manus cancaradas, chi no aguantant, o fintzas chi no faint su doveri; cantu s'ungra, un'unguxedha = arroghedhu piticu, apenas; filu de unga = paneunga, inghiriungra
Frasi
giughet sas úngias longas che istore ◊ segadiche sas ungras ca las zughes longas, putzidha! ◊ apu comporau un'unguxedha de tecoi ◊ sa maista dónnia die controllàt is ungas de is manos a is piciochedhos ◊ leeit a forroxare sa terra cun sas manos e cun sas ugnas (G.Addis)◊ est sèmpere abbarradu bagarinu che un'ugnaredha de casu
2.
si mi zogat in ungras lu pisto! ◊ si lu leo mi cascat in ungras! ◊ sa Confederatzione Sindicale Sarda est créscia, portat dentes e ungas (E.Spiga)◊ farabbutu, bae za mi colas in ungras carchi die!◊ …infines mi sezis intradas in ugnas!
3.
lah, drommiu in s'unga si nc'est, castiendi sa televisioni
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
ung(u)la
Traduzioni
Francese
ongle,
griffe,
serre
Inglese
claw,
nail
Spagnolo
uña,
garra
Italiano
ùnghia,
artìglio
Tedesco
Nagel,
Kralle.
ugnidúra , nf: unghidura,
ungidura Definizione
su únghere, frigare ógiu o grassu a ccn. cosa
Sinonimi e contrari
luntura,
untada,
untadura
Frasi
s'ungidura fait andai su carru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engraissement
Inglese
greasing
Spagnolo
engrase,
untura
Italiano
ingrassatura,
lubrificazióne
Tedesco
Einfettung.
ugrúllu , nm Sinonimi e contrari aghentolu, alguena, bilguzu, gaigastolu, gorga, gorgobena, gorguzu, ingurtidórgiu Terminologia scientifica crn.
ugualài, ugualàre , vrb: aggualai*, igualai Definizione fàere oguales, a paris, de cantidade, mannària, importu, fàere cantepare; èssere cantepare, fàere cumparàntzia Sinonimi e contrari aggalire, apalisare, aparinare.
uguàle, uguàli , agt: aguale*, iguale, oguale Definizione chi est de calidades, de mannària e àteru che a un'àteru etotu, cantepare, chi no dhue at diferéntzia tra unu e àteru Sinonimi e contrari cabale, cantepare, chepare | ctr. difarenti, diversu.
úhi! , iscl Definizione isclamu po assíchidu, crisu, bregúngia o àteru.
uhm! , iscl Definizione genia de múschiu o boghidhedha chi si faet a murrúngiu, candho si tenet calecuna cosa in contràriu, po ammeletzu o fintzes deasi pentzandho a calecuna cosa chi podet andhare male Frasi uhm, pagu bellu a fàghere gai!…◊ uhm, custa est cosa chi essit male ◊ uhm, si no mi l'agabbas buscas puru, oe!◊ uhm, calincunu afrustu bellu at a èssi!
uía , nf: obia*, ulia, uliba, uliva Definizione mata connota meda (sèmpere innestada in s'ogiastu), no tanti manna, e in Sardigna creschet totue fintzes in logu de orroca ma no prus in artu de unos seschentos metros, faet a fògia lada e longhita de colore birde craru (e prus craru asuta) e bogat unu frutu (upm) cantu sa conca de unu pódhighe, longhitu, niedhu candho est cotu (in ierru), cun s'ossu o pisu in mesu, sa prupa errica meda de ógiu, su méngius ógiu alimentare Frasi sos rampos de s'ulia sunt símbulu e augúriu de paghe ◊ supra de sas ulibas sa culumba mea bolabat.
úla , nf Definizione neu, pintirighinu de diferente colore in sa pedhe Sinonimi e contrari nea 1.
ulàre , vrb Definizione vrb. impreau in sa forma de tertza pers.: disigiare.