udrunéu , nm: toroneu* Definizione genia de filu grussu e forte Sinonimi e contrari cannabitu, cordedha, cordigliola, funedhu, grosseru, ispaitu, trunniedha Frasi sos caltzones los zughiat cun d-unu bículu de udruneu.
údulu , nm Definizione
cambu mannu de mata cun is cambos prus piticos segaos lassandhondhe un'orrugu curtzu, fichiu prantau in terra po apicare cosa o fintzes poderare naes de mata càrrigas de frutu o bide in artu
Sinonimi e contrari
frucàrgiu,
iltatu,
pontedhu,
puntale,
trumponi,
uduri
Etimo
ltn.
mutilus
Traduzioni
Francese
tige en bois pour accrocher qqch.
Inglese
fork
Spagnolo
puntal,
horquilla
Italiano
appenditóio
Tedesco
Ständer.
uduórigu , nm Definizione erba de cogas, imbriaga molentis, toscosa Sinonimi e contrari bidhuri, búdharu, budhúrigu, gudhútulu, pisciaforru, pudimanu Terminologia scientifica rba, Conium maculatum.
úe úba
uesisíat , avb: uvesisiat Definizione
in calesiògiat logu, in d-unu logu bastat chi siat
Sinonimi e contrari
apetotu,
inuecoe,
totube
| ctr.
nedhube
Traduzioni
Francese
partout
Inglese
everywhere
Spagnolo
en todas partes
Italiano
dovúnque
Tedesco
überall.
úfa 1 , avb Definizione a u. = a meda, a fuliadura.
úfa! , iscl, nf Definizione genia de foedhu de chie sentit ifadu Frasi ufa, làssami istare in pasu! ◊ a ndhe tenes de ufas, oe!… Etimo srd.
ufanía , nf Definizione su èssere ufanos, prexaos; fintzes su si crèdere meda Sinonimi e contrari ajubore, allegria, contentu, cuntentesa, prégiu, ufanidade / altivesa, magnosidade, mannidade | ctr. annicu, dispiachere / umilesa Frasi s'ufania de Pinedhu si fateit gai manna chi leeit sas manos de sa Giana a bi las basare ◊ sos fados m'intessint ufania 2. issa no connoschiat s'ufania e faghiat festa cun totu Etimo spn. ufania.
ufanidàde , nf Sinonimi e contrari ufania Frasi su laru at lassadu s'ufanidade, est cambiadu e faghet dolu Etimo ctl. ufanitat.
ufànu , agt Definizione
chi est prexau, alligru; fintzes chi si credet meda, chi si bantat / ufanu che ruca = prexau che pasca, allegru che musca
Sinonimi e contrari
allegru,
contentu,
prexau
/
bantageri,
magnosu 1,
spageri,
superbiosu
| ctr.
annicadu,
dispiàchiu,
nechidau
Frasi
isse, tra sos abbréngulos, ufanu cun d-una canna presa s'infusilat (P.Casu)◊ si lu permitides, no revudo de m'ider dispedidu in modu ufanu (P.Giudice Marras)◊ fetant festa sos cristianos comente faghent in chelu sos ànghelos meda ufanos
2.
e si tandho ti faches tantu ufana mi nche pones su nasu in!…
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
gai
Inglese
joyful
Spagnolo
ufano
Italiano
giulivo
Tedesco
fröhlich.
úfaru , nm Sinonimi e contrari fúrfaru, súlfaru*, surfu Frasi pessaiat a sas paporatas de úfaru, a su toscu e a totu sos fracos chi si l'aiant mannicatu sas intragnas.
uférru , nm: iferru*, unferru Definizione logu de s'àteru mundhu (o deasi si pentzat) a ue andhant is ànimas malas, cundennadas a no bíere sa cara de Deus in eternu; in cobertantza, logu de suferéntzia manna e fintzes sa suferéntzia etotu candho est meda Sinonimi e contrari isprefundhu / cdh. unfarru.
ufiaméntu , nm Definizione su ufrare, su fàere a ufradura Sinonimi e contrari ufrore Etimo srd.
ufiàre , vrb: ofiare,
ufrare,
unfiai,
unfiare,
unfrai,
unfrare Definizione
prènnere de sulu, de ària, crèschere de mannària a inchibberadura po maladia o male (nau de un’arremu, de sa carre), o fintzes po s'abba chi suspint is materiales (es. sa linna); nau in cobertantza de unu, pigare arrennegu, tzacu, primmare; foedhandho de is errios, prènnere de abba, calare prenos a undha manna / ufrare a casidhu = meda (in sensu reale e metafóricu)
Sinonimi e contrari
abbrofodhare,
abbruvudhare,
acasidhare,
apisciucari,
atesidhare,
incubare,
ufredhare
Frasi
che li sunt ufrados sos pes de sa cadha chi at leadu ◊ a issa si li unfraint sas cambas ◊ sunt unfiendhe buscichedhas de sabone ◊ s'abba in zerru ufrat sas abberturas de linna ◊ s'abe chi l'at puntu li at ufradu sa cara a casidhu
2.
no mi nareis de custu, ca mi unfrant is figaus! ◊ tziu Pàule est che zodhu cràpinu, deretu a si ufrare!
3.
su rivu est ufratu e no si podet giumpare ◊ sont in su tzilleri a si ufrare de birra
Etimo
ltn.
inflare
Traduzioni
Francese
gonfler
Inglese
to swell (again)
Spagnolo
hincharse
Italiano
gonfiare,
rigonfiare
Tedesco
schwellen.
uficiàle, uficiàli , nm, agt: oficiale,
ufisciale,
ufissiale,
ufitziale Definizione
chie tenet calecunu gradu de cumandhu in d-un'órdine militare o incàrrigu púbblicu; coment'e agt. nau de unu o de una segurtade, chi est o s'ischit po dh'àere fatu ischire apostadamente chie tenet su cumandhu o podere de dhu nàrrere / cumandhare che ufissiale tzecu = a sa maconatza, chentza iscurtare sa resone
Frasi
cumandhaiat che uficiale tzurpu e po cussu dhue aiat pòberos e mortos de fàmene ◊ de uficialis superioris no si ndi bit mancu s'umbra e su capitanu si at consillau de sighiri sa gherra
2.
sas cosas chi as istudiadu tue no sunt de su programma uficiale de cust'iscola
Traduzioni
Francese
officier,
officiel
Inglese
official
Spagnolo
oficial
Italiano
ufficiale
Tedesco
Offizier.
ufíciu , nm: ofíciu*, ufísciu, ufíssiu, ufissu, ufítziu Definizione impreu chi unu tenet e faina chi faet mescamente a númene e po contu de un'ente púbblicu, de sa Crésia o àteru; su logu, aposentu o domo inue si faet s'impreu; funtzione de crésia, libbru de pregadorias Sinonimi e contrari impreu, ingàrrigu / funsione Frasi custus funt segretos de ufíciu: no as a pensai ca mi ndi tiras totu su ci boles tui?! 2. in cuss'ufíciu dhue at solu un'iscrivania e unu telèfono ◊ sos duos ómines si nche fint isserratos in s’ufissu de su presidente.
ufiòne , nm, agt: ofione,
ufrone,
unfione,
unfrone Definizione
giúmburu ufrau, ufradura de carre bia pistada; sa figu créschia de mannària pagu innanti de còere; in cobertantza, nau de gente, chi o chie si ofendhet e si primmat luego, po cosas de pagu contu
Sinonimi e contrari
abbugnadura,
tzulumbone,
unfiatzu
/
cdh. unfioni
/
crabione,
perchinzone
/
primmagiolu,
ufrósigu
Frasi
bubbullancas, tzoedhos, tzurumbones si únfiant che pane intro 'e sa bura: in su coro ti ponent sa tristura e sos mermos diventant che unfrones (G.Ruju)
2.
làssalu istare, cuss'ufrone, chi no faghet mancu a bi zogare!
Terminologia scientifica
rbr, ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
figue verte
Inglese
unripe fig
Spagnolo
higo no maduro
Italiano
fico immaturo
Tedesco
unreife Feige.
ufisciàle uficiàle
ufísciu ufíciu