abbacàbbile , agt Definizione
chi si podet abbacai, menguare de fortza, de fuliesa
Traduzioni
Francese
qui peut se calmer
Inglese
peaceable
Spagnolo
que se puede calmar
Italiano
calmàbile
Tedesco
beruhigbar.
abbarbeàre, abbarbiài, abbarbiàre , vrb: abbrabiai,
abbrabiare,
barbiai Definizione
fàere sa braba; in cobertantza, cullonare
Sinonimi e contrari
afaitai
Frasi
seo andhadu po mi abbrabiare ◊ at abbrabiau a lepa ◊ ita ti creis, ca mi depu abbrabiai in conca?!◊ is piciocas immoi si abbràbiant is cambas…
2.
est tontu e abbarbiau de totus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se raser
Inglese
to shave,
to make up
Spagnolo
afeitarse
Italiano
ràdersi
Tedesco
sich rasieren.
abbeltudàre , vrb: abbertudare,
abbirtudare,
aveltudare,
avertudiare Definizione
apèrrere is ogos ischidandhosi, ischidare, cumprèndhere; torrare in sensos, nau de unu chi si est dimajau, imbortighinau
Sinonimi e contrari
irvertudare,
ischidare,
isvizuliare,
scidai,
solbèschere
Frasi
su sonnu ischida, abbertúdadi un'istante! (G.M.Ruggiu)◊ su pitzinnu est abbarradu drommidu e pustis ora si est abbertudadu ◊ in s'assuconu ispasimendhe mi so dae su sonnu abbertudadu ◊ pro non pèrdere totu, sa mischina si fit avertudiata e aiat postu mente ◊ no est fàtzile a pessare chi nudha tet èssere piús che a prima, a ti aveltudare apoi de su chi est sutzessu
2.
un'ora so istau mortu in terra: de poi mi ndhe so abbirtudau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se réveiller
Inglese
to wake (up)
Spagnolo
despertarse
Italiano
svegliarsi
Tedesco
aufwachen.
abbentràre , vrb: abbrentare Definizione
papare, betare a bentre a meda, a tropu, tzatzare; portare su bestiàmene a pàschere, po si tzatzare
Sinonimi e contrari
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbuselcare,
abbuzare,
aelcare,
apasterare,
atatamacare,
imbrentai,
mascare,
tesciare
/
atatare
Frasi
cussu puzone est semper chin su pitu apertu pessandhe a s'abbrentare ◊ ponzesint sa peta e s'abbentresint cun fàmine caninu ◊ su sirbonedhu aiat sutu e si fit abbrentadu ◊ a s’abbentrare est avesu de porcos: su mannicare a serentis est de ómines ◊ si fit meda, de su produtu si ndhe abbrentaiat ca su cummérciu de oe no che fiat!
2.
a pitzinnedhu aio duas vacas e andhao dogni die a las abbrentare
3.
issu abbrentau a binu e sa famíglia a fàmine! ◊ fimus bene abbrentadas e cuntentas e amus cantau e ballau
4.
tue abbrentas sa zente a fàulas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer s'empiffrer,
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
llenarse,
atiborrarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abberchedhàre , vrb Definizione
fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai
Frasi
tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
llenarse,
atiborrarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abbibbirinài, abbibbirinàre , vrb Definizione
abbasciare piegandho is cambas, coment’e cicindhosi in pitzu de is carrones
Sinonimi e contrari
abribidhai,
abribidhincare,
apatai,
apibiredhare,
apimpirinare,
aprapiedhai,
sterriedhai
2.
abbibbirinau fura: dh'at a isciri cussu ita fut fendi! ◊ gioghendi a pingiadedhas si poniaus abbibbirinadas cun is manus in chintzu e is cuidus a inforas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se blottir
Inglese
to crouch
Spagnolo
agazaparse
Italiano
accovacciarsi
Tedesco
sich zusammenkauern.
abbidhiài , vrb Definizione
papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se rassasier
Inglese
to shift oneself
Spagnolo
atiborrarse,
hartarse
Italiano
satollarsi
Tedesco
sich sättigen.
abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare,
abrigare Definizione
pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru
Sinonimi e contrari
aggrundhare,
apigai,
apogiai,
arrundhare,
crancare,
frànghere,
partare
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
se protéger,
s'abriter
Inglese
to protect oneself
Spagnolo
ampararse,
abrigarse
Italiano
ripararsi
Tedesco
Zuflucht suchen.
abbigiàre , vrb: abbisari,
abbitzare,
abbizai,
abbizare Definizione
arrennèscere a bíere o intèndhere (o fintzes a cumprèndhere) a manera de atinare o atuare a ccn. cosa candho acontesset o fintzes innanti (s'impreat fintzes in forma pronominale); ischidare, passare de dormiu a ischidau
Sinonimi e contrari
abbídere,
abbillai,
acatae,
ischidare,
saerare,
sagamare,
sapire
Modi di dire
csn:
abbizàresi de una cosa, abbizàresi una cosa, abbizàresi chi…; a ti ndhe cheres abbizare!… = ma càstia a biri tui!…; su malàidu no si abbizat = no atuat, at pérdidu sos sentidos
Frasi
mi abbitzo de mi atzapare in locu chi no connosco ◊ custos canes sunt distintos pro abbizare ◊ cudhos si nche fint abbizaos chi dego mi picabo sa merendha ◊ no ti abbizas chi cue bi at irballu?! ◊ mi apo abbizadu chi at intradu zente a s'ortu ◊ cosa ti as abbizadu istanote? ◊ est una cosa chi benit dae sene, chene mancu ti n'abbitzare ◊ canno cudhos si fint abbitzatos de s'istrantzu, l'aiant giuliatu ◊ fiza mia, ses prepotente chi non ti abbizas iscussiderada! ◊ sunt vetzos e si parent pitzinnos: a non si ndhe abbizare!…◊ su padronu est drommidu e non si abbizat de nudha ◊ chi mi ndi fuia abbisau, cussa trassa no dhi fut arrennéscia ◊ ti ndi furant sa cosa e mancu ti ndi abbisas!
2.
a ite ora ti ndhe ses abbizadu? ◊ ndhe tia chèrrere abbizare a su pitzinnu, ma est chito
3.
a ti ndhe cheres abbizare, ite pretesas chi tenet cussu muconosu?! ◊ a ti ne cheres abbitzare… e geo chi credia chi!…
Cognomi e Proverbi
prb:
iscuru a chie no si abbizat de su chi est!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'apercevoir,
se rendre compte
Inglese
to perceive
Spagnolo
percatarse,
darse cuenta
Italiano
accòrgersi,
notare
Tedesco
bemerken.
abbirgonzíre , vrb: abbrigonzire,
avirgonzire Definizione
pigare a befa, fàere a bregúngia
Sinonimi e contrari
abbefiare,
abbilgonzare,
ibregungire,
ifachilare,
ilvilgonzare
Frasi
pro abbirgonzire unu criedhu bastat pacu!
2.
at incrinidu sa conca avirgonzidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se moquer
Inglese
to deride
Spagnolo
escarnecer,
mofarse
Italiano
derìdere
Tedesco
auslachen.
abbiscarzàre , vrb Definizione
prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai,
sgagliubbai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
llenarse,
atiborrarse,
hartarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abbonantzài , vrb: abbonatzare Definizione
pònnere, torrare o fàere torrare in bonu, nau de su tempus e fintzes de gente
Sinonimi e contrari
abbacai,
abblandai,
achedare,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai,
illenare
Frasi
dh'at abbonantzau cun unu bàsidu ◊ apustis de su certu s'est abbonantzau ◊ su tempus si est abbonantzau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se calmer
Inglese
to calm down
Spagnolo
apaciguar
Italiano
abbonacciare
Tedesco
beruhigen.
abbréntu , nm Definizione
papada de cosa meda de prènnere bene e tropu puru sa bentre / dàresi un'a. de chistione = fàghere una bella chistionada
Sinonimi e contrari
abbentrada,
abbuzada,
atatada,
atatina,
imporrada,
irbentrada,
sassada
Frasi
si at fatu un'abbrentu de patata ◊ cussu teniat sa gana de chimbe e s’abbrentu de duas pessones ◊ tocat de agguantare sa gana e s’abbrentru!◊ che at furadu sa robba anzena pro un'abbrentu!
2.
cudhos s’ant dau un'abbrentu de chistione
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se gaver
Inglese
blow-out
Spagnolo
atracón,
panzada
Italiano
scorpacciata
Tedesco
übermäßige Esserei.
abbrumài , vrb Sinonimi e contrari
arnai,
azannarare,
pipionire,
pubujonare
2.
sa barca est abbrumada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to be worm eaten
Spagnolo
carcomer
Italiano
tarlare
Tedesco
wurmstichig machen.
abbuàre , vrb: abbubare,
buare Definizione
cuare in sa buada, istare o abbarrare coment'e cuaos
Sinonimi e contrari
abbusare 1,
acuae,
acusciare,
afufai,
ammacionai,
ammagare,
atanai,
atracare,
atupare,
impertusare,
incalancare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
intuzare,
istugiai,
tudai
/
asciuconare
Frasi
chie l'ischit ite s'abbubat in sa mente de su poeta in cada mamentu de sa die e de sa note? (G.Piga)
Traduzioni
Francese
se terrer,
se cacher (fig)
Inglese
to go back
Spagnolo
esconderse
Italiano
rintanarsi
Tedesco
sich verkriechen.
abbudhài, abbudhàre , vrb Definizione
tzatzare a meda, a tropu (e mescamente nau cun tzacu); púnghere cun calecuna cosa; pèrdere su bonumore / abbudhaisí de sonnu = drommire meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbudhescare,
abbuzare,
aelcare,
imbrentai,
intrudhiri
/
istocagiare
/
abbudhonadu,
annicare,
pirmare
Frasi
si ndhe fit abbudhadu tantu chi su giagadu in su labiolu che fit faladu piús de unu prammu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
atiborrar,
llenar
Italiano
rimpinzare
Tedesco
vollstopfen.
abburràre , vrb rfl Definizione
afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu)
Sinonimi e contrari
abburgare,
infangaciai
/
abburrigare
Frasi
custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba
2.
poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu
Etimo
spn.
embarrar
Traduzioni
Francese
se crotter
Inglese
to muddy
Spagnolo
enlodar,
enfangar
Italiano
infangarsi
Tedesco
sich mit Kot beschmutzen.
abbuselcàre, abbusercàre , vrb: abbusescare Definizione
prènnere sa busériga, betare a bentre, nau po papare o bufare meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuzare,
aelcare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
Frasi
si ant proendha za si abbusercant! ◊ abbuseschèndhesi de erva frisca allentorida a s'animale si che li podet inchibberare sa bentre ◊ at truvadu su cadhu a sa funtana pro l'abbuselcare de abba ◊ sas tràilas brincaiant a sa mindha a s'abbusescare de ferràina ◊ recueint abbusercados che guntorzos chi torrant dae mortóriu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
atiborrarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abbuvudhàda , nf Definizione
papada manna, de cosa meda, nau pruschetotu a disprétziu, cun tzacu
Sinonimi e contrari
abbentrada,
abbrentosicada,
abburbudhu,
abbuvata,
afraschedhada,
atatamacada,
atatina,
imporrada,
isbuserigada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se gaver
Inglese
blow-out
Spagnolo
atracón,
panzada
Italiano
scorpacciata
Tedesco
übermäßige Esserei.
abejài , vrb Definizione
pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu
Frasi
ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!…
Traduzioni
Francese
se fixer
Inglese
to be a stickler
Spagnolo
tener manía
Italiano
avére una fissazióne
Tedesco
eine fixe Idee haben.