nesíre , vrb: niscire,
nisire,
nisiri,
nissire Definizione
sonare su nare, su nasu, innisire su mucu
Sinonimi e contrari
inniscire,
ischisciare,
ischiscire,
mucai,
sinire
Frasi
nesíresi su nasu ◊ sos mucadoredhos sunt fatos pro nisire ◊ nísidi su mucu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se moucher
Inglese
to blow one's nose
Spagnolo
sonarse,
limpiarse las narices
Italiano
soffiarsi il naso
Tedesco
sich schneuzen,
sich die Nase putzen.
papàe , vrb, nm, nf: papai,
papare,
papari Definizione
pigare alimentu, pònnere in buca e matzigare e ingurtire sa cosa o css. alimentu de fàere a matzigadura; si narat fintzes in su sensu de ispaciare o ifidigare calecuna cosa a fortza de dh'impreare, tocare, frigare; fàere a iscinitzu, a pistighíngiu; sa cosa etotu chi si papat o fata po papare
Sinonimi e contrari
mandhicare,
manicare
/
conciumire
/
arnai,
pipionire
/
alimentu,
arracatu,
màndhicu
| ctr.
geunare
Modi di dire
csn:
p. a satzadura = a tropu, cun pasteréntzia; p. cun allurpidura = a s'airada, a bufadas; p. a dus buconis = leare, collire de donz'ala; papaisí s'unu a s'àteru = zúgheresi ódiu mannu
Frasi
is animales papant sérios cricandho ebra ◊ papa pagu e comporadindi! ◊ sa cosa de papae dha iant preparada prima de tzucae a campu ◊ funt papandho a guturréntzia ◊ su binu dhu bufat papandu?◊ papastus de su chi tenestus
2.
si nci papat de su feli!
3.
ma lah ca dhu papat: no si podit biri sentza de andai a calincunu logu! ◊ si ti papat in calincunu logu iscrafidí! ◊ nosu immoi si papaus su pisci ◊ bois, compà, ite papais paris cun sa petza?
4.
in festas de campagna so istada cun binos bonos, gustosos rostidos e àteros papares saboridos ◊ custu papai est tropu cotu! ◊ istat ispetenne sa papai fata
Etimo
ltn.
pappare
Traduzioni
Francese
manger,
ronger,
se ronger
Inglese
to eat,
to gnaw (at)
Spagnolo
comer,
roer
Italiano
mangiare,
ródere,
ródersi
Tedesco
essen,
verzehren,
sich verzehren.
papuinàre , vrb: pupuinare,
purpuinare Definizione
calare o fàere a popoine, a pruinedhu, fàere a farra (nau de sa linna)
Sinonimi e contrari
farratzai,
infarraciai,
pipionire,
pubujonare
Frasi
a mie si m'est papuinanne totu sa cosa durche ◊ sa càscia betza est frundhida in su cortile, pupuinada ◊ cussa trae totu pupuinada nos ndhe falat subra!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to get worm-eaten
Spagnolo
carcomer
Italiano
intarlare
Tedesco
wurmstichig werden.
pàrrere, pàrri , vrb, nm: pàrriri Definizione
su si fàere o giare un'idea de su chi si biet, s'intendhet o s'ischit, chi podet fintzes no torrare paris cun sa cosa acomente est; su èssere de unu o de una cosa chentza àere bene averguau, èssere o tènnere una cosa pagu segura; assimbigiare; rfl., pruschetotu pigare bisura, cumpàrrere, su si bíere; coment'e nm. su chi unu credet o pentzat de ccn. chistione / prus che àteru poét. parre / pps.: pàlfidu, pàrfidu, pàrsidu, parsu, partu, pàrziu, pàssidu, pàssitu, pàssiu; ind. pres. 1ˆ p. sing.: pafo, pàglio, parfo, pàrgiu, parzo, 3ˆ pl. parent, parint; passau 3ˆ p. sing. pafeit; cong. 3ˆ p. sing. pàgliat, palfat, parfat, pàrgiat, parjat, praxat, parrat; ger. parendho, parfendhe, parindhe
Sinonimi e contrari
parre
/
assemizare
/
bídere
/
idea,
pensamentu
| ctr.
èssere
Modi di dire
csn:
no ti pariat, paret, ora?!… = aite as istentadu gai meda?!, lah ca est giai trigadiu!; a ti ndhe paret!… = ma càstia!…; pàrrere male de ccn., de carchi cosa = èssiri dispràxius pro ccn. o pro ccn. cosa, tènniri làstima, fintzas ofendirisí, primaisí; pònnere in pàrrere carchi cosa a ccn. = pregontai a ccn. ita dhi parit, ita ndi pentzat
Frasi
sunt piús sas cosas chi parent chi no sas chi sunt ◊ po bellesa pareis tumbas biancas ◊ mi parfo in su paradisu ◊ custas serimónias… pareus faendho unu cuntratu! ◊ abbàidadi in s'isprigu: mancu tue ti pares! ◊ làndiri a fàmini castàngia parit ◊ dhi fiat partu de ai inténdiu genti ◊ parrit chi pràngiat su coru miu ◊ mi est parindhe gai, ma no ndhe so seguru! ◊ lah chi no ti parrat una cosa po un'atra, ca no poit èssi su chi ses narendi!◊ ti pàglio un'ómine malu, ci ses timenno?
2.
paret unu Sansone, mannu mannu, ma no zughet fortzas ◊ parit una barca in mesu mari, dónnia domu, e velas funt is mantas (B.Lobina)◊ mi pafo una chígula in atunzu
3.
cussu traste de cantu l'apo bene samunadu mancu si paret chi fit brutu ◊ in custu pamentu si paret donzi brutura ◊ su male bi est ma no si ndhe paret nudha ◊ su gatu si cuat, sa coa si parit ◊ su fràigu nou comintzat a si pàrrere ◊ chie istat bene o male a cara si li paret ◊ in cudhos pódhighes fines sas benas si li parent meda
4.
mi ndhe paret male a lu leare gai! ◊ dhi pariat mali de su connau biendhidhu abbandonau ◊ alla ca mi ndi est pàssiu mali! ◊ no ndi dhi pàrgiat mali! ◊ no ti ndhe parzat male si ti naro sa veridade!
5.
e ite ti ndhe cheret parre, abbàida arratza de arrese! ◊ ma ti ndhe paret, arratza de maleducadu!…
6.
sos Sardos a pàrrere meu tenent in coro sa Sardigna ebbia (G.Piu)◊ a parri suu cussa est genti preitzosa ◊ ti apo dadu su pàrrere meu ◊ ti ses cogiandhe… ma postu in pàrrere a babbu e mamma tua bi l'as?
Etimo
ltn.
parere
Traduzioni
Francese
paraître,
se dessiner
Inglese
to seem,
to loom
Spagnolo
parecer,
delinear
Italiano
parére,
sembrare,
apparire,
delinearsi
Tedesco
scheinen,
aussehen,
sich abzeichen.
pasài , vrb: abasiai,
pasare,
pasari,
pasiai,
pausae,
pausai,
pausare,
pesiai Definizione
istare in pàusu, in asséliu, chentza fàere, tasire, cessare unu pagu de trebballare, de peleare, po illebiare s'immarritzone; nau de àliga o malesa chi si dhue sèberat in abba, ógiu e cosas deasi, su si assentare in su fundhu de s'istrégiu, in calecunu tretu, seberare a manera de ndhe dha pòdere bogare o lassare abbandha; pònnere cosa tanti po dh'arrimare ma fora de su logu suo
Sinonimi e contrari
arreposai,
assebiai,
descansare,
ibasai,
impasare,
paidhare,
sciadiai
| ctr.
afadiai,
arrebbentare,
istracare,
trabagiare
/
buluzare
Modi di dire
csn:
avb. fàghere, andhare a su pasa pasa = fai, andai unu pagu e firmai, firmai fatuvatu; pasàrendhe, de carchi cosa (nau a nega) = fai ccn. cosa (faina, trabballu) sentza de si pasiai, a sa sighida; pasare male (nadu a mineta) = pigai surra, agiagarai, fai fuiri
Frasi
chistiona abbellu ca babbu tuu est pasiendusidha! ◊ séidi, pasiadidha! ◊ passendi in custa crésia, frimma un'iscuta: ti depis pausai! ◊ mancu ndhe pasaia, pro fàghere sa faina ◊ setzie, pitzocos, e pausaeòs! ◊ isciacuadí e beni a ti pesiai! ◊ finia s'incúngia, in austu is massajos si pàusant ◊ beni e pausadia!
2.
sa fundhana pasat in su fundhu de s'isterzu ◊ candho at pasadu bene, su binu cheret betadu a iscolomadura ◊ no la pases totue cussa cosa: lèala e ponechela inue depet istare!
3.
si no pones mente a fàghere su cumandhu, inoghe che pasas male!
Etimo
ltn.
pausare
Traduzioni
Francese
se reposer,
décanter
Inglese
to rest,
to settle
Spagnolo
descansar,
decantar
Italiano
riposare,
decantare
Tedesco
ausruhen,
sich klären.
peleài, peleàre , vrb: apeliai,
peliai Definizione
pigare pelea, matana, apeleu, múngia faendho cosa; istare a perrica abbetiandho po calecuna cosa chi si bolet
Sinonimi e contrari
fadiae,
ghimallai,
matanare,
penai,
trumentai
/
apiliare,
pedie
Frasi
o Gesús santu ahi peleadu cantu as pro a mie! ◊ die e note peleo pro sas munzas chi mi leo ◊ za ndhe at peleadu, sa zente, de fàmine, in tempos de gherra!…◊ cantu pensas e faghes e peleas det a sa morte tua terminare ◊ pro èssere abberu ómine, unu depet peleare: sinono it'ómine est?! ◊ a peleare macos bi cheret passéntzia meda ◊ e chie bi la faghet a peleare tota vida zente dorta?!
2.
est de diora peliendi po dhi bendi sa domu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
combattre,
se fatiguer,
demander avec insistance
Inglese
to fight,
to worry oneself,
to ask insistently
Spagnolo
pelear,
pedir con insistencia,
instar
Italiano
combàttere,
affannarsi,
chièdere con insistènza
Tedesco
kämpfen,
streiten,
sich abmühen,
sich ängstigen,
um etwas bitten (eindringlich).
penentíre , vrb rfl: penetire,
pentire,
pentiri Definizione
abbarrare dispràxios po àere fatu ccn. cosa chi si connoschet po mala o no bona, no giusta, pruschetotu po àere fatu male, dannu, ofesa
Sinonimi e contrari
abentire,
arrepentire,
ibentie,
impudare,
penètere
| ctr.
allegraresindhe
Frasi
chi de mala manera l'at tratadu sa die infatu si ndh'est penetidu ◊ si fit mesu penetidu de sas peràulas malas chi li fint fuidas ◊ mira chi calchi die ti penetis! ◊ si su cumbidu l'aia atzetadu forsis no mi ndhe fia penetidu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
se repentir
Inglese
to repent
Spagnolo
arrepentirse
Italiano
pentirsi
Tedesco
reuen,
bereuen.
pesài , vrb: pesare,
pessare 1 Definizione
pònnere ritzu, prantau, istrantagiau, artzare in artu, a cara a in artu, o fintzes solu unu pagu de no arresurtare in terra; pigare e trantzire a una bandha, pònnere a una parte, chistire; nau de sa pasta e de su pane cun su frammentu, segare de su cumossu e giare sa forma a su pane, ufrare aghedandho (ufrandho si supesat), èssere a puntu giustu po dhu còere; nau de sa fera, fàere essire, giagarare a manera de dha pòdere bíere e cassare
Sinonimi e contrari
arritzare,
ficare,
fichire,
istantargiai
/
allogae,
coltoire,
frànghere,
pigai 1,
transiri 1
/
atrafudhai
/
seguzare
| ctr.
crocai,
imbasciai,
incruai,
sèdere
Modi di dire
csn:
pesare unu muru, pesai una domu = fai unu muru, fraigare una domo; pesare una domo in muros = fai is murus de sa domu; pesàrendhe sos pes dae terra = isbodhiaisí, fai debressi; pesare dae maladia = sanai, cummentzai a si ndi pesai de su letu una borta passau su mali; pesàresi su bentu = cummentzai a fai bentu, andai bentu; pesai is ogus = artziare sa crista, sos ogros, arritzare sa conca pro abbaidare prus in artu; pesai su pani ciuetu = sestare, segare a cantos, onzi cantu unu pane (civraxu, cocòi, àteru); pesare abbolotu, burdellu = pònniri certu, fai certai, certai; pesare arta (una chistione) a unu = certaidhu po ccn. cosa, pigaidhu a tzérrius, nàrriri cosa; pesàresi a cantare, pesare una boghe, una batorina, un'otada = cummentzai o ponnirisí a cantai, cantai una batorina, una curba; pesàresi a boghes = ghetai tzérrius; pesàresi fogu = allúiri fogu, cumentzai a s'istèrriri fogu fuiu; pesare a bolare = bolai, andai a bólidu, fai bolai, isperditziai; pesare sa néula, su nie, su fritu = fai passai sa nébida, sa ní, su frius; pesare de renes = istrantaxai, pruscatotu assusai, andai mellus bèni, istai mellus; pesàrendhe sa domo = tènniri contu sa domu, fai su torracontu de sa famíglia; pesare su ballu = fai su ballu
Frasi
no as s'ardire pro ti ne pessare dae su letu ◊ po pesai a susu tocat a fai un'iscala a gradinus de telutzas niedhas ◊ a s'albéschida pesat a s'altura su crapalzu (P.Lavra)◊ su pitzinnu est rutu: pesandhelu! ◊ su muru bene pesadu faghet bellesa e onore ◊ su bentu pesat su pruini a remolinadura ◊ ti apu donau dinai po ti ndi pesai sa domu ◊ pesa a ballare, Muschitedha mia! ◊ chi arruit gei si ndi torrat a pesai! ◊ iat bófidu a ndhe dhi torrare a pesare cussa crésia orruta torrada a unu mògoro de pedra
2.
comente agabbas de manigare pèsache totu! ◊ da, pesadechela custa cosa, ca amus fatu! ◊ a sa pipia candu est matuchedha nde dhi pesant is orichinus de prata e dhi ponent is de oro ◊ pesadindhe de inoghe, istrizi ca istrobbas!
3.
su pane in zerru istentat a pesare ◊ sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero prima e como fint pesadas ◊ sa pasta no at pesau bene
4.
su cani at pesau unu lèpuri, una perdixi ◊ sos canes ant pesadu unu sirvone
5.
si essit su sole che pesat sa néula ◊ si andhat bentighedhu tébiu che pesat su nie ◊ si aiat próidu che aiat pesadu custu frizidore ◊ in bidha si pesat unu grandu avolotu contras a Perdixedhu malas trassas ◊ candho pesaiat una boghe isse intumbiat in sas badhes de acurtzu ◊ su tilibirche comente caentaiat sole si pesaiat a bolare ◊ za coitamus a pesare a bolare cussos duos sodhos!…◊ cussu fogu fuidu si est pesadu comogomo ◊ no mi la peses tantu arta ca sinono mi che so andhendhe! ◊ babbu cun Luiginu nci funt torraus a pesai a medau ◊ s'iat pesau unu bentu chi che crocàt fintzes is ogiastos ◊ s'at pesadu nues mannas
Cognomi e Proverbi
prb:
chie pesat chito faghet zoronada ◊ s'abbisóngiu pesat su béciu a curri
Traduzioni
Francese
se lever,
soulever,
mêler du levain
Inglese
to get up,
to leaven,
to raise
Spagnolo
levantarse,
alzar,
fermentar
Italiano
alzarsi,
sollevare,
innalzare,
lievitare
Tedesco
aufstehen,
sich erheben,
heben,
aufheben,
aufgehen.
picài 3 , vrb rfl Definizione
cunsiderare o sentire calecuna cosa coment'e un'ofesa
Sinonimi e contrari
alloroscare,
chischisari,
pirmare
Etimo
spn.
picar
Traduzioni
Francese
se vexer,
se piquer
Inglese
to feel hurt (by sthg)
Spagnolo
picarse
Italiano
offèndersi,
impermalirsi
Tedesco
sich beleidigt fühlen.
pipioníre , vrb Definizione
nau de is linnas, infarratzare, essire totu istuviolada de comente si dha papat su greme
Sinonimi e contrari
abbrumai,
afarruciare,
afarrixedhai,
arnai,
impupughinare,
infarraciai,
pertuntare,
pubujonare
Frasi
sa linna si no est segada in muta bona si pipionit
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to be worm-eaten
Spagnolo
carcomer
Italiano
tarlare
Tedesco
wurmstichig machen (vom Holzwurm).
pistàe , vrb: pistai,
pistare,
pistari Definizione
nau de cosa (mescamente tostada o àrrida), fàere a orrughedhos minudos, a farinos, o segundhu fintzes a pasta, istrecare acropandho cun calecuna cosa o aina tostada: nau de cosa chi no segat, ammodhigare a cropos, a istrecadura, ponendho pesu in pitzu o poderandhodha a istrintu meda; lassare singiale de cropu (e fintzes atumbare a cropu a logu tostau); giare surra, atripare meda, pigare a cropos a meda (fintzes iscúdere a una mata po ndhe fàere orrúere su frutu, es. landhe, olia, nughe); pigare o giare cadha, múngia / pps. pistadu, pistu
Sinonimi e contrari
cerfai,
ischitzare,
pistatzare
/
abbugnai,
atzumbarare
/
magiare,
surrai
/
batacollare,
matanare
Modi di dire
csn:
pistai a fini, a grussu; pistare a unu chei s'azu, che tilipirche, chei su nie = surraidhu meda; pistai àcua = pistare a modhe, fàghere cosas in debbadas; pistàresi sa limba = (puru) faedhare in debbadas; dare pedra ’e pistare a unu = pònnereli dificurtades meda (mescamente andhèndheli in contràriu); pistai is pabaristas = istare abberindhe e serrendhe sas pibiristas a meda, pistincai
Frasi
pístadi sa limba, pro nàrrere machines! ◊ si pistat su sale russu pro lu fàghere fine ◊ no ti che seas subra de sas pumatas ca si pistant! ◊ chie lu at pistu custu labiolu, chi est totu a marcos?! ◊ su ferreri pistat su ferru in s'ancódina ◊ sa figu posta a càtigu si est totu pista in s'isterzu ◊ mi apo pistu unu pódhighe corpendhe a martedhu ◊ ndh'est rutu dae cadhu e at pistu sa conca a una pedra (P.Pillonca)
2.
si no mi l'agabbas, oe ti pisto! ◊ ti pisto chi ti apo a fàghere modhe che tamata!
3.
Gonàriu at isprimitziau a si pistai ◊ debbadas ti pistas: cusse no ti cheret ◊ chissaghi cantu as pistau in sa vida!…◊ in cussu logu est totu unu pistai: est fortunau chini ndi torrat sanu! ◊ ses tota vida pista pista!
Etimo
ltn.
pistare
Traduzioni
Francese
piler,
écraser,
se donner du mal
Inglese
to crush,
to do one's best
Spagnolo
machacar,
afanarse
Italiano
pestare,
arrabattarsi
Tedesco
zerstoßen,
stoßen,
schlagen,
sich bemühen,
sich anstrengen.
pletàre , vrb: pretai,
pretare 1,
pretari Definizione
èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri
Sinonimi e contrari
certai,
curiai,
liticare
Frasi
chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu
2.
su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se disputer,
plaider
Inglese
to quarrel
Spagnolo
litigar,
pelear
Italiano
èssere in lite,
litigare,
contèndere
Tedesco
mit jdm. in Streit geraten,
streiten.
pubujonàre , vrb: apupughinare,
pupughinare,
pupujonare Definizione
papare e fàere a farra o pruine sa linna comente dha faet su greme
Sinonimi e contrari
abbrumai,
afarrixedhai,
arnai,
impupughinare,
papuinare,
pipionire
2.
in sa pupujonada càscia manna iscurcuzono che in cosa istranza… toh, sa murroculedha de castanza chi che aia furadu a Pepe Sanna! ◊ su portale che fit rughendhe pupughinau ◊ fit unu portale azannarau e pupughinau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to get wormeaten
Spagnolo
carcomer
Italiano
tarlare
Tedesco
wurmstichig machen.
pugnetàre , vrb Definizione
fàere sa pugneta
Sinonimi e contrari
ispunnetare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se masturber
Inglese
to masturbate
Spagnolo
masturbarse
Italiano
masturbarsi
Tedesco
masturbieren.
punteràre , vrb Definizione
abbaidare, istare abbaidandho bene de atesu; ibertare, apostaos, chi passet calecuna cosa o ccn. de aciapare, istare coment'e puntaos a calecuna cosa, aifatu de calecunu
Sinonimi e contrari
obretare,
palmizare
Frasi
sos catzadores sunt punterandhe sos porcrabos ◊ no torres a punterare mai prus pro fàghere male! ◊ aiat tratamentu chin babbu ma beniat a punterare a mie ◊ sos fascistas l'aiant punteradu e fatu ingullire s'ozu rítzinu ◊ sos carabbineris fint punterandhe su bandhiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se poster
Inglese
to lurk
Spagnolo
apostarse,
acechar
Italiano
appostarsi
Tedesco
lauern.
rabanàre , vrb Definizione
pigare pelea, múngia manna, trebballare meda
Sinonimi e contrari
frustatzare,
isballare,
istrabatzare,
peleare,
stravaciai
Frasi
già rabanat pagu cussu póveru cristianu!…
Etimo
itl.
arrapinarsi
Traduzioni
Francese
se fatiguer
Inglese
to overwork oneself
Spagnolo
agotar,
matarse
Italiano
strapazzarsi
Tedesco
sich strapazieren.
refrenài, refrenàre , vrb rfl Definizione
istaresindhe de calecuna cosa, lassare istare, fàere a mancu
Sinonimi e contrari
arrecatai 1,
ostènnere
Frasi
si no ti refrenas in gioventude, fracassas sa vida tua e ti abbassas a perígulos dannosos ◊ refrena sas gherras!
Traduzioni
Francese
se retenir,
contenir
Inglese
to control oneself
Spagnolo
refrenar
Italiano
contenérsi,
trattenérsi
Tedesco
sich enthalten,
sich zurückhalten.
remenàre , vrb: reminare,
riminare Definizione
giàresi a fàere, mòvere, andhare in crica de fàere, cricare de coitare, pònnere contivígiu po fàere sa cosa
Sinonimi e contrari
apichiare,
atoliare,
ghilghisare,
impiciai,
impressighinire,
isbrigai,
isvirghinzare,
reminire,
spodhai
Frasi
solu daghi s'arrejonu che torreit a su carvone resesseit a si reminare in su de nàrrere e a ispiegare pilu pilu comente si faghiat ◊ mi frimmo e bido duos reminendhe de si acostare a nois in disizu ◊ faghiant sas laoreras a su rémina rema cun fadiga (Grolle)◊ chin su casifítziu prenu si deviat reminare ◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male
Traduzioni
Francese
se dépêcher,
s'appliquer
Inglese
to devote oneself,
to hurry up
Spagnolo
darse prisa,
entregarse
Italiano
sbrigarsi,
impegnarsi
Tedesco
sich bemühen.
saeràre , vrb: secherare,
segherare,
serare,
seriare Definizione
su si acatare, sapire, arrennèscere a bíere a solos is cosas
Sinonimi e contrari
abbídere,
abbillai,
acatae,
ischidare,
sagamare,
sapèschere,
sapire
/
bídere
Frasi
Madalena, a limba leada, mancu si saerat: àsiu tenet sa mama de dha tzirriare!…◊ ahi, si ti fis segherau su chi ses e de su chi contas! ◊ si est inamoradu de una e no si est seradu de sas àteras ◊ nos seramus sa pedhe subra de sas carres ◊ no mi so mai seradu de te ◊ tocat de nos segherare e de nos irbotare a su male! ◊ si sereit chi li mancaiat dinari ◊ a pè a pè in cumpagnia no mi so seriadu de su caminu ◊ si m'imbergo no si sègherat nemmos ◊ zughia sos pes bisestrados chi mancu seriare los podia ◊ si as giudísciu e ti seras, ti ses lendhe sos gustos contràrios ◊ istasero no mi sero: mi paret de ch'èssere atesu (G.Oggiana)◊ connoschiat su bàulu de sos canes e si fit segherau chi cussu ganninzu non fit de afetu (G.Piga)◊ "siscuru a chie no si serat solu!", naraiat mamma
2.
serat bisonzu de piànghere e de pregare ◊ s'anade apena chi at seradu su falcu si che afungat ◊ millos, como los sero!
Traduzioni
Francese
s'apercevoir,
se rendre compte
Inglese
to perceive
Spagnolo
percatarse,
darse cuenta
Italiano
avvedérsi
Tedesco
wahrnehmen,
bemerken.
sapíre, sapíri , vrb Definizione
su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura
Sinonimi e contrari
abbigiare,
acapassai,
saerare,
sagamare,
sapiare
Frasi
bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga)
Cognomi e Proverbi
prb:
su dannu peus est a no si sapire
Etimo
itl.
sapere
Traduzioni
Francese
percevoir,
être conscient,
constater,
se rendre compte
Inglese
to perceive,
to be conscious,
to ascertain
Spagnolo
percibir,
ser consciente,
percatarse
Italiano
percepire,
èssere cosciènte,
avvedérsi,
constatare
Tedesco
wahrnehmen,
bewußt sein,
bemerken,
feststellen.