addagnài , vrb: addannae,
addannai,
addannare,
addanniai,
dannai Definizione
fàere dannu, dannos; fàere male, guastu / denti addagnada = mantzada
Sinonimi e contrari
guastai,
indomaxai,
nòcere,
scalabrai
| ctr.
sanare
Frasi
sa cilixia at addagnau su trigu ◊ su píbiri no pistis, chi addagnat a su nasu! ◊ custus drucis no addànniant is cascialis
Etimo
spn?
Traduzioni
Francese
endommager
Inglese
to damage
Spagnolo
perjudicar,
dañar
Italiano
danneggiare
Tedesco
beschädigen.
apretàre 1 , vrb Definizione
apostivigare o fàere su contu de cantu est unu dannu
Sinonimi e contrari
perisciare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
indemniser
Inglese
to compensate,
to value a damage
Spagnolo
indemnizar
Italiano
estimare un danno,
indennizzare
Tedesco
entschädigen.
conciumíre , vrb: consumire,
consumiri,
cossumire,
cussumire Definizione
acabbare, ispaciare ccn. cosa, imbeciare is cosas a fortza de dhas manigiare: dhu narant fintzes de gente, torrare a malu puntu de sa debbilesa po is dispraxeres
Sinonimi e contrari
afinai,
afinigai,
assutighilare,
consumai,
ifiniare,
infinigae,
isgumentare,
ispitire,
sutigare
| ctr.
abboniare
Frasi
su lughinzu a che èssere cossumidu prego siant chent'annos e piús ◊ apo pediu sa gràcia de pòdere conciumire cust’orrughedhu de vida innoe, aube n’est barta sa pena de dha bivire (G.Locci)
2.
prite, amantes, faghides tanta gherra e bos consumides in debbadas?
Etimo
ctl., spn.
consumir(se)
Traduzioni
Francese
détériorer,
brûler (fig.),
être dévoré
Inglese
to damage,
to be distressed
Spagnolo
consumir,
gastar
Italiano
deteriorare,
strùggersi
Tedesco
abnutzen,
vergehen.
dànnu , nm: (su dannu = nr. suddànnu)
Definizione
css. cosa chi podet èssere cunsiderada male, guastu o pérdia / min. dannighedhu (= dannu mannu, segundhu comente si narat)
Sinonimi e contrari
digràtzia,
gastu 1,
iscalabru,
male,
noghimentu
| ctr.
bene,
foltuna
Frasi
coro, ite dannu a ch'essire fora de istrada!…◊ sos bentos fortes faghent dannu in sas binzas apenas isparadas ◊ su bestiàmine in su laore faghet dannu ◊ a sos trastes lassados fora lis faghet dannu ◊ a no tènnere onore est unu dannu che unu candho faghet una falta (Piras)◊ chie faghet su dannu si lu pagat!
2.
dannighedhu, gai, su chi at tentu, totu sa domo ruta!…◊ custu est unu dannighedhu de nudha
Cognomi e Proverbi
prb:
dannu de medas consolu de tontos
Etimo
ltn.
damnum
Traduzioni
Francese
dommage,
détriment
Inglese
damage
Spagnolo
daño,
perjuicio
Italiano
danno,
nocuménto,
scàpito
Tedesco
Schaden,
Nachteil.
destrossài, destrossàre , vrb Definizione
fàere destrossa, fàere a orrugos, arruinare totu
Sinonimi e contrari
agigotare,
degogliai,
ifasciare,
isciasciai,
iscruncassare,
secare,
truncai
Frasi
destrossada est sa cadena de s'ómine cautivadu
Etimo
ctl., spn.
destrossar
Traduzioni
Francese
mettre en pièces,
massacre,
endommager
Inglese
to brake to pieces (to tear),
to damage heavily
Spagnolo
destrozar
Italiano
fare a pezzi,
scémpio,
disastrare
Tedesco
niedermetzeln.
dissàntara , nf, nm: dissàntaru Definizione
su bogare de pare sa cosa
Sinonimi e contrari
arruinu,
derruta,
desacatu,
destrossa,
gastu 1,
iscunsertu,
istrópiu,
sderrocu,
sderrota,
sderruimentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégât,
ruine
Inglese
damage,
ruin
Spagnolo
daño,
ruina
Italiano
guasto,
rovina
Tedesco
Verfall.
fragiàre , vrb: frajare,
frazare Definizione
su bènnere o fàere bènnere mancu de sa cosa posta a fàere isfortzu o trebballu, chi deasi acabbat po èssere débbile, segada, freada (nau de sa pedhe), bècia; abbandhonare una cosa chi no s'impreat prus; impreare, ispèndhere, ispaciare
Sinonimi e contrari
acabbae,
arrogai,
consumai,
conciumire,
finire,
infinigae,
istradhusciare,
malocrare
/
friai,
malandrare
Frasi
chie est massone no che frazat sos ossos in presone (L.Ilieschi)◊ mamas chi ant frazadu sa mezus gioventude, ancora pitzinnas parent betzas ◊ s'avaru no si setzit ca frazat sa cadrea, no movet passu ca frazat sos solos ◊ prus si ruet e prus su corpus si frazat ◊ cussos si ant frazadu s'onestade ◊ prite su tempus meu cun sas fiaras no ti l'as frazadu?
2.
apo frazadu milli ispijitos ◊ at frazadu sa broca
3.
fit unu cadhitu frajadu e mortu de fàmine ◊ a s'àinu frajadu sedha dhu pículat
4.
sos milliardos bi sunt ma no si podent frazare ◊ su carrarmadu cun d-una incricadedha frazat unu bidone de binzina
Cognomi e Proverbi
prb:
chie servit a segnore sa domo sua la frazat: in s'órriu ponet paza e in sa cuba lentore
Traduzioni
Francese
détériorer,
user,
écorcher
Inglese
to deteriorate,
to wear (out),
to damage,
to excoriate
Spagnolo
deteriorar,
gastar,
estropear,
excoriar
Italiano
deteriorare,
logorare,
sciupare,
escoriare
Tedesco
verderben,
abnutzen,
abschürfen,
aufreißen.
gàstu 1, guàstu , nm, agt Definizione
genia de dannu, de iscónciu; chi tenet neghe, difetu; s'impreat fintzes coment'e pps. de guastare
Sinonimi e contrari
dannu,
dissàntara,
iscunsertu,
isente,
istropiadu,
malevadadu
/
cdh. gastatu
/
istrópiu
| ctr.
acónciu,
arràngiu
/
líaru,
sanu
Modi di dire
csn:
dente guasta = tacada, mantzada; pònnere g. a unu = istrupiai
Frasi
at fatu guastu a sa màchina e frimmu s'est a mesu caminu
2.
benie pro azudare una pòvera fémina guasta chi no si podet mòghere! ◊ cussu est guastu de sa nàschida ◊ de candho so rutu, custu bratzu mi est abbarradu guastu ◊ frutuàriu guastu mancu ndhe collas! ◊ custa gafetera guasta no faghet a la pònnere ◊ dhi fiat naschia una pipia guasta
3.
ite mi tantat chi ti ponzo guastu a corpos! ◊ si li lompet a fuste li ponet guastu, a su fizu, arrennegadu male comente fit!
4.
sa banca de fàghere pane mi l'ant guasta poníndhela a donzi cosa
Traduzioni
Francese
dégât,
pourri,
gâté,
détraqué
Inglese
damage,
breakdown
Spagnolo
avería (f),
daño,
roto
Italiano
guasto,
inservìbile,
danno
Tedesco
beschädigt,
unbrauchbar,
Schaden.
intingiadúra , nf Definizione
su s'intingiare, su dannu de sa tíngia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de prendre la teigne
Inglese
tinea damage
Spagnolo
el coger la tiña
Italiano
intignatura
Tedesco
Mottenfraß,
Mottenloch.
iscalabràre , vrb: iscalambrare,
iscalavrare,
iscalavriare,
scalabrai Definizione
guastare, segare, fàere dannu, arrasigare sa pedhe
Sinonimi e contrari
addagnai,
indomaxai
/
arroinare,
atzimare,
azinare,
dissantarare,
ifasciare,
irderrúere,
iscempiai,
isciarrocai,
isperrumai,
strupiai
/
iscorazire
Frasi
mi ponzeint manu e mi lasseint che linu bargadadu, ma no mi ant iscalabradu e su chi fia so ◊ bi aiat tres ómines chin sa conca iscalavriata dae sos carches de sos animales ◊ cusse chin su bachedhu m’iscalavriaiat su gatile, chi giuchia sèmpere a bullones e ispilitu
Etimo
spn.
descalabrar
Traduzioni
Francese
endommager
Inglese
to damage
Spagnolo
perjudicar,
dañar
Italiano
danneggiare
Tedesco
beschädigen.
iscalàbru , nm: scalabru Definizione
su iscalabrare / cúrrere a i. = cúrrere a manera de s'iscollare, de si segai sa mola de su tzugu, a iscalabrada
Sinonimi e contrari
addannadura,
danneficu,
dannu,
roghina
Frasi
su perdi s'amori est s'iscalabru prus mannu
Etimo
spn.
descalabro
Traduzioni
Francese
endommagement
Inglese
damage,
damaging
Spagnolo
daño,
perjuicio
Italiano
danneggiaménto
Tedesco
Beschädigung.
malocràre , vrb: malograi,
malograre,
malorgai Definizione
fàere andhare male in su sensu de guastare, de pèrdere, o fintzes de perdimentare sa cosa; pònnere ogu, pitziare de ogu / m. sos annos, sas dies, su mamentu, su dinare, su sàmbene
Sinonimi e contrari
fragiare,
guastai,
malobrare,
pèrdere,
stramancai
Frasi
tristu deo chi apo malogradu una prendha chi tenia! ◊ malogresi s'ocasione chi tenia in manos ◊ cussa linna iscurincedha apícius de s’atra e pigandi su tirí po no dhu malorgai!
2.
t'incumandho no apes de malograre s'orrobba candho passas!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
abîmer,
gaspiller
Inglese
to damage
Spagnolo
malograr
Italiano
sciupare
Tedesco
verderben,
vergeuden.
noghiméntu , nm: noximentu Definizione
su nòghere, su fàere male (pruschetotu a sa salude)
Sinonimi e contrari
dannu,
male
Traduzioni
Francese
dommage,
détriment
Inglese
damage,
detriment
Spagnolo
daño,
perjuicio
Italiano
nocuménto,
scàpito
Tedesco
Schädigung,
Schaden,
Nachteil.
scanníri , vrb: ischinniri*,
schinniri Definizione
apèrrere che canna, apèrrere, fàere un'isperradura chi pagu pagu si biet (coment'e unu filu)
Sinonimi e contrari
abbèrrere,
afilai,
cannire,
filiri,
fresai,
sacai,
sinniai
Traduzioni
Francese
lézarder
Inglese
to damage
Spagnolo
lesionar
Italiano
lesionare
Tedesco
beschädigen.