Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

addagnài , vrb: addannae, addannai, addannare, addanniai, dannai Definitzione fàere dannu, dannos; fàere male, guastu / denti addagnada = mantzada Sinònimos e contràrios guastai, indomaxai, nòcere, scalabrai | ctr. sanare Frases sa cilixia at addagnau su trigu ◊ su píbiri no pistis, chi addagnat a su nasu! ◊ custus drucis no addànniant is cascialis Ètimu spn? Tradutziones Frantzesu endommager Ingresu to damage Ispagnolu perjudicar, dañar Italianu danneggiare Tedescu beschädigen.

apretàre 1 , vrb Definitzione apostivigare o fàere su contu de cantu est unu dannu Sinònimos e contràrios perisciare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu indemniser Ingresu to compensate, to value a damage Ispagnolu indemnizar Italianu estimare un danno, indennizzare Tedescu entschädigen.

conciumíre , vrb: consumire, consumiri, cossumire, cussumire Definitzione acabbare, ispaciare ccn. cosa, imbeciare is cosas a fortza de dhas manigiare: dhu narant fintzes de gente, torrare a malu puntu de sa debbilesa po is dispraxeres Sinònimos e contràrios afinai, afinigai, assutighilare, consumai, ifiniare, infinigae, isgumentare, ispitire, sutigare | ctr. abboniare Frases su lughinzu a che èssere cossumidu prego siant chent'annos e piús ◊ apo pediu sa gràcia de pòdere conciumire cust’orrughedhu de vida innoe, aube n’est barta sa pena de dha bivire (G.Locci) 2. prite, amantes, faghides tanta gherra e bos consumides in debbadas? Ètimu ctl., spn. consumir(se) Tradutziones Frantzesu détériorer, brûler (fig.), être dévoré Ingresu to damage, to be distressed Ispagnolu consumir, gastar Italianu deteriorare, strùggersi Tedescu abnutzen, vergehen.

dànnu , nm: (su dannu = nr. suddànnu) Definitzione css. cosa chi podet èssere cunsiderada male, guastu o pérdia / min. dannighedhu (= dannu mannu, segundhu comente si narat) Sinònimos e contràrios digràtzia, gastu 1, iscalabru, male, noghimentu | ctr. bene, foltuna Frases coro, ite dannu a ch'essire fora de istrada!…◊ sos bentos fortes faghent dannu in sas binzas apenas isparadas ◊ su bestiàmine in su laore faghet dannu ◊ a sos trastes lassados fora lis faghet dannu ◊ a no tènnere onore est unu dannu che unu candho faghet una falta (Piras)◊ chie faghet su dannu si lu pagat! 2. dannighedhu, gai, su chi at tentu, totu sa domo ruta!…◊ custu est unu dannighedhu de nudha Sambenados e Provèrbios prb: dannu de medas consolu de tontos Ètimu ltn. damnum Tradutziones Frantzesu dommage, détriment Ingresu damage Ispagnolu daño, perjuicio Italianu danno, nocuménto, scàpito Tedescu Schaden, Nachteil.

destrossài, destrossàre , vrb Definitzione fàere destrossa, fàere a orrugos, arruinare totu Sinònimos e contràrios agigotare, degogliai, ifasciare, isciasciai, iscruncassare, secare, truncai Frases destrossada est sa cadena de s'ómine cautivadu Ètimu ctl., spn. destrossar Tradutziones Frantzesu mettre en pièces, massacre, endommager Ingresu to brake to pieces (to tear), to damage heavily Ispagnolu destrozar Italianu fare a pezzi, scémpio, disastrare Tedescu niedermetzeln.

dissàntara , nf, nm: dissàntaru Definitzione su bogare de pare sa cosa Sinònimos e contràrios arruinu, derruta, desacatu, destrossa, gastu 1, iscunsertu, istrópiu, sderrocu, sderrota, sderruimentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dégât, ruine Ingresu damage, ruin Ispagnolu daño, ruina Italianu guasto, rovina Tedescu Verfall.

fragiàre , vrb: frajare, frazare Definitzione su bènnere o fàere bènnere mancu de sa cosa posta a fàere isfortzu o trebballu, chi deasi acabbat po èssere débbile, segada, freada (nau de sa pedhe), bècia; abbandhonare una cosa chi no s'impreat prus; impreare, ispèndhere, ispaciare Sinònimos e contràrios acabbae, arrogai, consumai, conciumire, finire, infinigae, istradhusciare, malocrare / friai, malandrare Frases chie est massone no che frazat sos ossos in presone (L.Ilieschi)◊ mamas chi ant frazadu sa mezus gioventude, ancora pitzinnas parent betzas ◊ s'avaru no si setzit ca frazat sa cadrea, no movet passu ca frazat sos solos ◊ prus si ruet e prus su corpus si frazat ◊ cussos si ant frazadu s'onestade ◊ prite su tempus meu cun sas fiaras no ti l'as frazadu? 2. apo frazadu milli ispijitos ◊ at frazadu sa broca 3. fit unu cadhitu frajadu e mortu de fàmine ◊ a s'àinu frajadu sedha dhu pículat 4. sos milliardos bi sunt ma no si podent frazare ◊ su carrarmadu cun d-una incricadedha frazat unu bidone de binzina Sambenados e Provèrbios prb: chie servit a segnore sa domo sua la frazat: in s'órriu ponet paza e in sa cuba lentore Tradutziones Frantzesu détériorer, user, écorcher Ingresu to deteriorate, to wear (out), to damage, to excoriate Ispagnolu deteriorar, gastar, estropear, excoriar Italianu deteriorare, logorare, sciupare, escoriare Tedescu verderben, abnutzen, abschürfen, aufreißen.

gàstu 1, guàstu , nm, agt Definitzione genia de dannu, de iscónciu; chi tenet neghe, difetu; s'impreat fintzes coment'e pps. de guastare Sinònimos e contràrios dannu, dissàntara, iscunsertu, isente, istropiadu, malevadadu / cdh. gastatu / istrópiu | ctr. acónciu, arràngiu / líaru, sanu Maneras de nàrrere csn: dente guasta = tacada, mantzada; pònnere g. a unu = istrupiai Frases at fatu guastu a sa màchina e frimmu s'est a mesu caminu 2. benie pro azudare una pòvera fémina guasta chi no si podet mòghere! ◊ cussu est guastu de sa nàschida ◊ de candho so rutu, custu bratzu mi est abbarradu guastu ◊ frutuàriu guastu mancu ndhe collas! ◊ custa gafetera guasta no faghet a la pònnere ◊ dhi fiat naschia una pipia guasta 3. ite mi tantat chi ti ponzo guastu a corpos! ◊ si li lompet a fuste li ponet guastu, a su fizu, arrennegadu male comente fit! 4. sa banca de fàghere pane mi l'ant guasta poníndhela a donzi cosa Tradutziones Frantzesu dégât, pourri, gâté, détraqué Ingresu damage, breakdown Ispagnolu avería (f), daño, roto Italianu guasto, inservìbile, danno Tedescu beschädigt, unbrauchbar, Schaden.

intingiadúra , nf Definitzione su s'intingiare, su dannu de sa tíngia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de prendre la teigne Ingresu tinea damage Ispagnolu el coger la tiña Italianu intignatura Tedescu Mottenfraß, Mottenloch.

iscalabràre , vrb: iscalambrare, iscalavrare, iscalavriare, scalabrai Definitzione guastare, segare, fàere dannu, arrasigare sa pedhe Sinònimos e contràrios addagnai, indomaxai / arroinare, atzimare, azinare, dissantarare, ifasciare, irderrúere, iscempiai, isciarrocai, isperrumai, strupiai / iscorazire Frases mi ponzeint manu e mi lasseint che linu bargadadu, ma no mi ant iscalabradu e su chi fia so ◊ bi aiat tres ómines chin sa conca iscalavriata dae sos carches de sos animales ◊ cusse chin su bachedhu m’iscalavriaiat su gatile, chi giuchia sèmpere a bullones e ispilitu Ètimu spn. descalabrar Tradutziones Frantzesu endommager Ingresu to damage Ispagnolu perjudicar, dañar Italianu danneggiare Tedescu beschädigen.

iscalàbru , nm: scalabru Definitzione su iscalabrare / cúrrere a i. = cúrrere a manera de s'iscollare, de si segai sa mola de su tzugu, a iscalabrada Sinònimos e contràrios addannadura, danneficu, dannu, roghina Frases su perdi s'amori est s'iscalabru prus mannu Ètimu spn. descalabro Tradutziones Frantzesu endommagement Ingresu damage, damaging Ispagnolu daño, perjuicio Italianu danneggiaménto Tedescu Beschädigung.

malocràre , vrb: malograi, malograre, malorgai Definitzione fàere andhare male in su sensu de guastare, de pèrdere, o fintzes de perdimentare sa cosa; pònnere ogu, pitziare de ogu / m. sos annos, sas dies, su mamentu, su dinare, su sàmbene Sinònimos e contràrios fragiare, guastai, malobrare, pèrdere, stramancai Frases tristu deo chi apo malogradu una prendha chi tenia! ◊ malogresi s'ocasione chi tenia in manos ◊ cussa linna iscurincedha apícius de s’atra e pigandi su tirí po no dhu malorgai! 2. t'incumandho no apes de malograre s'orrobba candho passas! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu abîmer, gaspiller Ingresu to damage Ispagnolu malograr Italianu sciupare Tedescu verderben, vergeuden.

noghiméntu , nm: noximentu Definitzione su nòghere, su fàere male (pruschetotu a sa salude) Sinònimos e contràrios dannu, male Tradutziones Frantzesu dommage, détriment Ingresu damage, detriment Ispagnolu daño, perjuicio Italianu nocuménto, scàpito Tedescu Schädigung, Schaden, Nachteil.

scanníri , vrb: ischinniri*, schinniri Definitzione apèrrere che canna, apèrrere, fàere un'isperradura chi pagu pagu si biet (coment'e unu filu) Sinònimos e contràrios abbèrrere, afilai, cannire, filiri, fresai, sacai, sinniai Tradutziones Frantzesu lézarder Ingresu to damage Ispagnolu lesionar Italianu lesionare Tedescu beschädigen.