irfodhiàre , vrb: isfodhare,
isfodhiare Definizione
coment'e pèrdere su súlidu, s'ària; èssere a fodhidas, torrare àlidu a pelea e a moida, coment'e chi is prumones siant unu fodhe; fintzes pèrdere o abbrandhare s'arrennegu
Sinonimi e contrari
abbatimare,
afandhare,
assagadare,
assupai,
isalidare,
sufratare
Frasi
sos pitzinnos curriant fatu de sa moto fintzas a s'irfodhiare ◊ si fit irfodhiatu coment'e unu fodhe nandhe: Galu bi ndh'at?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'époumoner,
essouffler
Inglese
to breathe (out),
to be out of breath
Spagnolo
resollar,
resoplar,
jadear
Italiano
sfiatare,
respirare affannosaménte
Tedesco
ausströmen,
Atemnot bereiten.
irfroghedhàre , vrb: irfruedhare Definizione
segare is pigionatzos o cambos noos chi essint in su truncu o in su fundhale de is matas
Sinonimi e contrari
immodhitare,
irbrossare,
irfrogare,
irgrasazonare,
ischesciai,
ispudhonare
| ctr.
imbrossai
Frasi
apo irfruedhadu sos múzulos, ca creschent menzus sas iferturas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébourgeonner
Inglese
to pinch out
Spagnolo
deschuponar
Italiano
scacchiare,
tagliare gli spròcchi
Tedesco
ausgeizen.
irfurràre , vrb: isfurrare,
sforrai Definizione
bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu
Sinonimi e contrari
sciorrai
| ctr.
iforrare
Frasi
sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente
2.
sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue!
3.
su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
retirer du four
Inglese
to take out of the oven,
to churn out
Spagnolo
deshornar
Italiano
sfornare
Tedesco
aus dem Backofen herausnehmen.
irgantzellàre , vrb: iscancellai,
iscantzellare,
scancellai Definizione
iscríere in pitzu de àtera cosa iscrita o fintzes passare calecuna cosa a manera chi s'iscritura no si potzat bíere, no si potzat lígere o no ndhe abbarret; ispèrdere sa cosa de no ndhe abbarrare
Sinonimi e contrari
burrai,
ingancellare,
sborrai
Frasi
sa morte no at a istentare a che isgantzellare totu ◊ crediant chi su progetu nche l’aiant iscantzellatu ◊ galu non aiat àpitu su tempus de nche iscantzellare s'iscrita ◊ comente at próidu che at iscantzelladu sas tratas ◊ ti che ant irgantzelladu dae s'elencu
Etimo
itl.
(s)cancellare
Traduzioni
Francese
effacer,
biffer
Inglese
to delete,
to rub out,
to wipe out
Spagnolo
borrar
Italiano
cancellare
Tedesco
durchstreichen.
irgheleníu , agt, pps: irghiliniu Definizione
de irghelenire
Sinonimi e contrari
afésiu,
consumidu,
mabagrabiu,
maluvratu,
marriu,
scalarxiu,
scariatzu,
surgiu 1
2.
mi aggarrant, mi picant a fichias de pede e mi lassant a un'ala, mesu irghiliniu: abbarro pacos secundhos gai, a dolores, e tandho zúbilo
Traduzioni
Francese
émacié,
épuisé
Inglese
worn out
Spagnolo
agotado
Italiano
consunto,
sfinito
Tedesco
abgezehrt,
erschöpft.
irmamadúra , nf: irmamatura Definizione
su immamare / i. de su vinu (de s'ozu, e gai) = su dhu cambiai a un'àteru istrexu chentza sa fundhaina
Sinonimi e contrari
immamu,
iscalancadura,
iscatzedhadura,
surradura
/
iscolomadura
/
cdh. smamatura
2.
iscuponatura, irmamatura, agianta de pastíglias sont totu fainas chi si fachent a su vinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébourgeonnement
Inglese
pinching out
Spagnolo
deschuponado
Italiano
spollonatura
Tedesco
Entfernung der Schößlinge.
irmeudhàe, irmeudhàre , vrb: irmidudhare,
irmiodhai,
smoedhari Definizione
bogare o pèrdere su meudhu, pèrdere sa fortza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enlever la moelle,
épuiser
Inglese
to weaken,
to take the marrow out
Spagnolo
desmeollar,
debilitar
Italiano
smidollare
Tedesco
das Mark herausnehmen aus,
entkräften.
irrascàre , vrb Definizione
illimpiare su fosile; in is terrenos, segare e bogare sa malesa de tupas e matas
Sinonimi e contrari
ammatutzare,
ilbratare,
illitiare,
immatai,
ispatare,
matai,
scrachirai
Etimo
spn.
rascar
Traduzioni
Francese
débroussailler
Inglese
to root out
Spagnolo
desbrozar,
arrancar
Italiano
sterpare
Tedesco
entwurzeln.
isbotoràre , vrb Definizione
tzucare a nàrrere, foedhare cun arrennegu apustis chi unu at padiu meda
Frasi
- No mi ndhe faedhedas, mancu! - isbotoreit su malandrinu
Traduzioni
Francese
éclater
Inglese
to burst out
Spagnolo
echarse,
estallar
Italiano
sbottare
Tedesco
ausbrechen.
iscamedhàre , vrb: iscammedhare,
isgamedhare Definizione
istesiare unu pegus de su tàgiu, andharesindhe de sa cumpangia; fintzes iscapiare su giuale a is boes giuntos
Sinonimi e contrari
irmedhae,
iscambare,
iscambuliare,
iscamedhire,
iscedhai,
iscrobare,
istagiai,
istropedhare
| ctr.
amedhare
Frasi
unu pisedhu s'isgamedheit de sos cumpagnos chi fint zoghendhe ◊ apo àpidu sas berbeghes chi mi mancaiant: las depiat àere iscamedhadas carchi cane ◊ pares iscammedhadu che angione sorteri
2.
sos pitzinnos s'aunint a zocare che anzones iscamedhaos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éloigner du groupe
Inglese
to send out (of a group)
Spagnolo
alejar,
apartar
Italiano
allontanare dal gruppo
Tedesco
von der Gruppe entfernen.
iscampiàre , vrb Definizione
andhare o essire a bíere, o fintzes po si giare a bíere (nau de s'aera, ispalatare, iscrarire); bíere de atesu / iscàmpia sa conca! = boga sa conca!, incàradi a bídere!
Sinonimi e contrari
acarare,
acerare,
acherare,
acontrare,
acrarare,
afacare,
bídere,
cumparire,
essire,
imbraconare,
incarai,
inciarare,
ingiarare
/
ispalaciae
Frasi
si est aperta sa zanna e tandho est iscampiada issa ◊ erisero est iscampiada un'ànima dolimorjosa a mi nàrrere de bènnere ◊ sas crocas iscàmpiant apenas cumintzat a pròghere ◊ su sole onzi tantu iscampiabat dae palas de sas nues ◊ ti torras a iscampiare e ti amus a dare sa risposta ◊ si s'aera s'iscàmpiat in bonu essimus
2.
mai in sa vida si torret a iscampiare! ◊ mai s’iscàmpiet su triballu: como mi paso! ◊ las ant iscampiadas dae tesu, a issas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se montrer,
apercevoir dans le lointain
Inglese
to lean out,
to perceive in the distance
Spagnolo
asomarse,
divisar
Italiano
affacciarsi,
scòrgere da lontano
Tedesco
sich zeigen,
erblicken.
ischeàre , vrb: ischejare,
ischiare 1 Definizione
pigare e bogare de sa chea, o fintzes fàere su fossu coment'e a iscartadura po ndhe bogare una mata de fundhu; fàere coment'e unu fossu segandho a tundhu (de s'orrobba, de sa pasta téndhia o àteru) coment'e intrandhoche a mesu e torrandho a s'oru po dhi giare una forma, coment'e a cuidu, a curva (es. po fàere s'inghíriu de su tzugu, de su codhu, in bestimentu: is malloredhos – macarrones tundhos – s'ischeant a istrecadura cun su pódhighe mannu)/ i. un'imbreaghera = scexiai
Sinonimi e contrari
incheare,
ischifire,
scotai
Frasi
s'ischeat su carbone ◊ si li est alluta sa piatza belle e pronta a ischejare ◊ est andhau a ischejare sa chisina, in sa piatza brusiada
2.
su tretu de su suircu e de su trugu s'ischeat, in sa robba, pro chi su traste potat rúere menzus ◊ su piu cheret ischeadu a rodilla pro lu fàghere a bicos ◊ amus fatu macarrones tundhos ischeados a manu ◊ pisedhos, deo los ischio, sos macarrones, e bois los abberides e los cumponides chi no essat s'unu dae s'àteru! ◊ sos macarrones tundhos s'ischeant cun sa mata de su pódhighe mannu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
creuser,
donner une forme
Inglese
to hollow out,
to shape
Spagnolo
ahuecar,
cortar dando una forma
Italiano
incavare,
sagomare
Tedesco
aushöhlen,
modellieren.
ischigliàre , vrb Definizione
lampare o fèrrere atesu sa cosa a istídhigos; fintzes imbruconare
Sinonimi e contrari
abbrubudhai,
frofroai,
ischiglionare,
ischisciare 1,
sbrufare,
sbrufulai,
strichidhai
Frasi
s'ozu che ischígliat fora dae sa sartàina candho tzocat ◊ faghent, a s'intra-essi, chena donu, versos topos de tréighi e de noe untos, pro ischigliare, a ozuseu (Piras)
2.
si fichit su batzinu a codhu, calat impresse in s'iscala, a candho ischígliat, ruet e segat su batzinu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gicler dehors,
bondir dehors
Inglese
to dart out
Spagnolo
salir,
chorrear,
abantar
Italiano
schizzare fuòri
Tedesco
springen.
iscordolàre , vrb: iscordulare 1 Definizione
andhare, afilare, su si pònnere e mòvere coment'e a cordone, a filera, foedhandho de bestiàmene meda (o fintzes de gente o àteru) chi si movet
Sinonimi e contrari
iscúrrere
Frasi
trubba sas bacas, za iscordolant!
Traduzioni
Francese
se diriger,
sortir
Inglese
to pour out
Spagnolo
fluir
Italiano
defluire
Tedesco
abfließen.
iscorrutàre , vrb: iscurrutare,
scorrutai Definizione
bogare, lassare su bestimentu de dolu, acabbare de si bestire a dolu po unu mortu
Sinonimi e contrari
illutare
| ctr.
allutare
Frasi
si sa fémina chi morit est in lutu, dh'iscorrutant e dhi ponent su bestire de gala ◊ cussas si sunt iscurrutatas cun s'abbrítiu de si torrare a cojuare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
quitter le deuil
Inglese
to come out of mourning
Spagnolo
desenlutar
Italiano
sméttere il lutto
Tedesco
die Trauer ablegen.
isocríre , vrb Definizione
betare o segare is ogos a sa linna
Sinonimi e contrari
isocrare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enlever les bourgeons
Inglese
to take out buds
Spagnolo
desyemar,
deschuponar
Italiano
sbocciolare
Tedesco
entknospen.
ispedradúra, ispedriadúra , nf: ispredadura,
spedradura Definizione
su ispedriare; su che arregòllere sa pedra po illimpiare unu terrenu pedrosu; sa prima farra chi molet sa mola noa
Sinonimi e contrari
ispredichinadura,
ispedrighininzu,
spredióngiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épierrage
Inglese
taking out stones
Spagnolo
el despedregar
Italiano
spietratura
Tedesco
Entsteinen.
ispiòndiri , vrb: ispròndhere,
ispròndiri,
isprúndhere,
isprúndiri,
spòndiri Definizione
iscúdere, betare, fèrrere atesu (fintzes nàrrere); bogare, bogare prus in fora (fintzes essire), aporrire, giare o fàere a bíere cosa faendhodha, naendhodha e faendhodha connòschere
Sinonimi e contrari
aggradiare,
aporrire,
fèrrere,
imperiare,
impròdere,
lampinare,
spiondai
/
espressai
Frasi
cun d-unu cannedhu sulendi a totu fortza nci ispiondit a celu cudhas birilliedhas ◊ dae cue subra s'ispériat unu paris mannu, a cantu podet ispròndhere s'oju! ◊ mi at ispróndiu una pedra ◊ is sardistas defendint e isprundint s'istória de sa Sardigna ◊ su pulíticu cheriat cundennadu a si manigare sas paràulas ch'isprundhit
2.
de ingunis sa rivolutzioni isprundit in totu s'Europa ◊ est tzerriendumí ca mi at ispróndiu cosa de su muru de cortili ◊ su tostoine isprundhiat sa conca dae su covecu ◊ ge si dh'at circara sa serbidora: bai e circa de aundi nd'est isprúndia!
Traduzioni
Francese
se pencher,
dépasser
Inglese
to stretch,
to jut out
Spagnolo
arrojar,
asomar,
extender
Italiano
protèndere,
spòrgere
Tedesco
vorstrecken,
hinausstrecken.
ispitínzu , nm Definizione
su ispitire, su fàere andhandho e menguandho, benindho o faendho bènnere mancu, prus fine, prus débbile
Sinonimi e contrari
cossumidura,
finigoni,
ispitidura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
usure
Inglese
wearing out
Spagnolo
deterioro,
consunción
Italiano
logoraménto
Tedesco
Abnutzung.
ispitíu , pps, agt Definizione
de ispitire / titas ispitias = sicadas, chi no bogant prus late
Sinonimi e contrari
consumidu,
irgheleniu,
scalarxiu,
surgiu 1
2.
manialias baratas s'incurvànt, fémminas ispitias d'enna de furru (L.Loi)
Traduzioni
Francese
usé
Inglese
worn out
Spagnolo
gastado
Italiano
logorato
Tedesco
verbraucht.