resaltài, resaltàre , vrb: resartare Definizione
su si bíere o pàrrere méngius, de prus, prus ladinu, nau de sa cosa po sa bisura, is síngias, su sabore o àteru; essire fora o prus in artu de una línia, de unu paris, de sa s'afaciada o pinna de unu muru o àteru
Traduzioni
Francese
ressortir,
paraître nettement
Inglese
to stand out
Spagnolo
resaltar
Italiano
risaltare
Tedesco
hervortreten.
sborrài , vrb: isborrai*,
sburrai Definizione
iscríere in pitzu e de dónnia betu in àtera iscritura o fintzes arrasigare s'iscritura chi no si potzat bíere o lígere bene; fintzes immentigare, pònnere in olvidu
Sinonimi e contrari
burrai,
irgantzellare
/
ilmentigare
Traduzioni
Francese
biffer,
rayer
Inglese
to cross out
Spagnolo
tachar
Italiano
depennare
Tedesco
durchstreichen.
scerài , vrb: iscerai* Definizione
coment'e chirriare, seberare, arrennèscere a bíere, a bíere crara, distinta, una cosa de un'àtera
Sinonimi e contrari
chirrare
/
allampare,
assebeltare,
distínghere,
isceberai,
semodare
Frasi
po fai carrus tocat a scerai s'ílixi prus bellu ◊ as a scerai a plaxeri tuu un'arti o unu mestieri ◊ luxi de vida mia, isceti istedhus de òru in celu ti ndi sceru! ◊ scera totu custu lori e poni a parti a muntoni a muntoni! ◊ donna Cristina scerendi scerendi est abarrada bagadia!
2.
in su murriadrosu càstiant pubas chi aditzu si scerant (D.Maccioni)◊ no s'iscít ita maladia tenit: po immoi no si scerat nudha ◊ Deus bit fintzas su chi no si scerat ◊ su campanibi dh'eus a tingi in biancu po si scerai de atesu fintzas a su noti ◊ ajaju no mi scerat de is atrus piciochedhus ◊ est príngia ma no si scerat ancora nudha
Traduzioni
Francese
choisir,
apercevoir
Inglese
to choose,
to make out
Spagnolo
elegir,
divisar
Italiano
scégliere,
scòrgere
Tedesco
wählen,
erblicken.
sceràu , pps, agt Definizione
de scerai
Sinonimi e contrari
ischeriadu,
sceberau
Frasi
a sa fini, iat scerau de si cojai cun d-unu propietàriu ◊ ses istétiu scerau po calmai s'ira de Deus
2.
camina ca ti caminu, seu arribbau a su logu scerau
Traduzioni
Francese
choisi,
aperçu
Inglese
chosen,
made out
Spagnolo
elegido,
vislumbrado
Italiano
scélto,
scòrto
Tedesco
gewählt,
erblickt,
bemerkt.
sfinigài , vrb: ifiniare*,
scinigai Definizione
fàere prus fine, prus débbile, bènnere mancu de sa debbilesa
Sinonimi e contrari
afinai,
afinicare,
assilingare,
assutighilare,
infinigae,
insutiligai,
irrussare,
isgumentare
/
ammustèlchere
| ctr.
ingrussai
2.
sentza de papai, si ant a sfinigai in caminu poita benint de aillargu ◊ iat a ai bófiu itzerriai a boxi manna po dhi fai iscí ca cuss'amori dhi sfinigàt s'ànima, ma no podiat fai nudha ◊ sfinigada de su prantu, iat pigau sonnu
Traduzioni
Francese
s'amincir,
affaiblir,
épuiser
Inglese
to wear out,
to make thin,
to weaken
Spagnolo
adelgazar,
agotar
Italiano
assottigliare,
indebolire,
sfinire
Tedesco
feiner machen,
schwächen,
erschöpfen.
slutài , vrb Definizione
bogare o cambiare su bestimentu de dolu, su lutu
Sinonimi e contrari
| ctr.
allutare,
inlutai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
quitter le deuil
Inglese
to come out of mourning
Spagnolo
desenlutar
Italiano
sméttere il lutto
Tedesco
die Trauer ablegen.
spentimàu , agt: spentumau Definizione
giagarau male, coment'e fuindho, currendho airau assupandho / fuiri a sa spentimada = a perdighinu, currindhe a cantu podet
Sinonimi e contrari
assupau,
isalenatu,
isartigadu,
spentiniau
Frasi
nci dhu fait fui po macu, spentimau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
haletant
Inglese
haunted,
out of breath
Spagnolo
jadeante
Italiano
trafelato,
spiritato
Tedesco
keuchend,
aufgeregt.
spodhài , vrb: spodhiai,
spodhicai,
spudhiai Definizione
istesiare s'una de un'àtera duas cosas apicigadas apare; apèrrere calecuna cosa imbodhigada, un'imbodhigu; foedhandho de calecunu impreau in calecuna faina, fàere cun coidu, arrennèscere a batire a concruos
Sinonimi e contrari
ispitzigare,
istacare
/
ilboligare
/
acabbulli,
atoliare,
istrobillai
| ctr.
apodhai
Frasi
no arrennesciat a ndi spodhai sa castiada de pitzus de cudha fémina ◊ no ndi spodheis is billetus, po praxeri!
2.
is féminas in su mòri a màriga in conca parint unu frocu chi si spódhiat su mengianu ◊ spódhiat unu paperi e agò ndi pigat unu paperotedhu piticadhedhu ◊ coida dimónia, spódhia is cambas ca no ses totu a un'ossu!
3.
spódhia a fuedhai sentza de bregúngia! ◊ balla ca fillu miu dhu spódhiat s'italianu! ◊ at murrungiau cun su cumpàngiu ca cussu no ndi spodhat, de sa cosa ◊ dha tenit una cida, sa televisioni, po dh'arrangiai, ma no ndi spodhat! ◊ custu est su momentu de si spodhicai! ◊ issa si fut spudhiara po fai benni s'ambulantza a nci portai a mamma a su spirali
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
détacher,
débrouiller
Inglese
to unravel,
to take out
Spagnolo
despegar,
desenredar
Italiano
staccare,
sbrogliare
Tedesco
lösen.
spollaciài , vrb: spudhaciai Definizione
nau de cosa téssia, bogare pendhilingiones, filu, trama, coment'e candho no est fatu s'oru ma si faet fintzes apostadamente po ricamare
Sinonimi e contrari
ilbulzare,
issilare,
istramai,
sfibicitai
Traduzioni
Francese
effiler
Inglese
to pull threads out,
of
Spagnolo
deshilar
Italiano
sfilare
Tedesco
ausfasern.
studài , vrb: iltudare* Definizione
fàere mòrrere o bènnere mancu su fogu, una lughe, ccn. cosa alluta o chi si pentzat coment'e alluta, tenendho, funtzionandho (es. s'aràdio, su motore, àteru)
Sinonimi e contrari
ammoltighinare,
ammortiare,
irmòrrere
| ctr.
allúere,
allumae,
atzèndhere
Frasi
studaindi sa luxi! ◊ studa su fogu!
Traduzioni
Francese
éteindre
Inglese
to put out
Spagnolo
apagar
Italiano
estìnguere,
spègnere
Tedesco
löschen,
ausschalten.
tocài 1 , vrb: tocare 1,
tucare,
tugare,
tzucae Definizione
cumenciare a andhare, a fàere viàgiu, fintzes a fàere css. cosa (a/c.: sa /t/ de cuménciu in custu foedhu fintzes si arresurtat in mesu de duas vocales no càmbiat sonu: chie tucat = nr. "chietúcada")
Sinonimi e contrari
abbiare 1,
andai,
dirghiare,
infusilare,
insucai,
mòere,
tzochiare
Modi di dire
csn:
tucat a rídere, a prànghere = inghitzat a arriri, a pràngiri; e toca!… = ma bai!…, no bi creo!; e tocat e… = pigat e …, leat e… (nadu mescamente in chistionu pro inditare una pasia de su contu, unu fatu nou)
Frasi
abui tocas? ◊ tocai, besseinci! ◊ tocadiche a bidha ca ti sunt ispetendhe! ◊ sa protzessione tucheit dae sa chéjia ◊ bisonzat de tucare luego ◊ est tocadu a si apostare inue depiant colare sos porcos furados ◊ sos cadhos a s'achicada de sos isprones sunt tucados a bolu ◊ ant tocau a intro, aiat tucadu a unu logu ◊ tue tocadiche addainanti, za sighimus ◊ mi tugo che coete po sa proa
2.
- Est arribbau Franciscu… - E toca!… - Sissi, berus est! ◊ e toca, lah ca dèu non seu macu: ita mi ses narendi?! ◊ e tocat, una borta, unu e nci essit a fai una passillada ◊ e tocat, una borta, duus giornaderis fiant marrendu fà in saltu de Samassi…◊ e tocat chi una dí si presentat unu bagadiu mannu…◊ toca, toca: bessimiche dae mesu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'acheminer
Inglese
to set out
Spagnolo
encaminarse
Italiano
avviarsi,
partire
Tedesco
sich auf den Weg begeben.
tuvucàre , vrb Definizione
fàere tuvudu, fundhudu
Sinonimi e contrari
afungurai,
aprofundai,
aprofundhire,
devucare,
indevucare,
istuvucare,
stuvulai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
creuser
Inglese
to hollow out
Spagnolo
ahuecar
Italiano
incavare,
approfondire
Tedesco
aushöhlen.