irfodhiàre , vrb: isfodhare,
isfodhiare Definitzione
coment'e pèrdere su súlidu, s'ària; èssere a fodhidas, torrare àlidu a pelea e a moida, coment'e chi is prumones siant unu fodhe; fintzes pèrdere o abbrandhare s'arrennegu
Sinònimos e contràrios
abbatimare,
afandhare,
assagadare,
assupai,
isalidare,
sufratare
Frases
sos pitzinnos curriant fatu de sa moto fintzas a s'irfodhiare ◊ si fit irfodhiatu coment'e unu fodhe nandhe: Galu bi ndh'at?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'époumoner,
essouffler
Ingresu
to breathe (out),
to be out of breath
Ispagnolu
resollar,
resoplar,
jadear
Italianu
sfiatare,
respirare affannosaménte
Tedescu
ausströmen,
Atemnot bereiten.
irfroghedhàre , vrb: irfruedhare Definitzione
segare is pigionatzos o cambos noos chi essint in su truncu o in su fundhale de is matas
Sinònimos e contràrios
immodhitare,
irbrossare,
irfrogare,
irgrasazonare,
ischesciai,
ispudhonare
| ctr.
imbrossai
Frases
apo irfruedhadu sos múzulos, ca creschent menzus sas iferturas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ébourgeonner
Ingresu
to pinch out
Ispagnolu
deschuponar
Italianu
scacchiare,
tagliare gli spròcchi
Tedescu
ausgeizen.
irfurràre , vrb: isfurrare,
sforrai Definitzione
bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu
Sinònimos e contràrios
sciorrai
| ctr.
iforrare
Frases
sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente
2.
sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue!
3.
su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
retirer du four
Ingresu
to take out of the oven,
to churn out
Ispagnolu
deshornar
Italianu
sfornare
Tedescu
aus dem Backofen herausnehmen.
irgantzellàre , vrb: iscancellai,
iscantzellare,
scancellai Definitzione
iscríere in pitzu de àtera cosa iscrita o fintzes passare calecuna cosa a manera chi s'iscritura no si potzat bíere, no si potzat lígere o no ndhe abbarret; ispèrdere sa cosa de no ndhe abbarrare
Sinònimos e contràrios
burrai,
ingancellare,
sborrai
Frases
sa morte no at a istentare a che isgantzellare totu ◊ crediant chi su progetu nche l’aiant iscantzellatu ◊ galu non aiat àpitu su tempus de nche iscantzellare s'iscrita ◊ comente at próidu che at iscantzelladu sas tratas ◊ ti che ant irgantzelladu dae s'elencu
Ètimu
itl.
(s)cancellare
Tradutziones
Frantzesu
effacer,
biffer
Ingresu
to delete,
to rub out,
to wipe out
Ispagnolu
borrar
Italianu
cancellare
Tedescu
durchstreichen.
irgheleníu , agt, pps: irghiliniu Definitzione
de irghelenire
Sinònimos e contràrios
afésiu,
consumidu,
mabagrabiu,
maluvratu,
marriu,
scalarxiu,
scariatzu,
surgiu 1
2.
mi aggarrant, mi picant a fichias de pede e mi lassant a un'ala, mesu irghiliniu: abbarro pacos secundhos gai, a dolores, e tandho zúbilo
Tradutziones
Frantzesu
émacié,
épuisé
Ingresu
worn out
Ispagnolu
agotado
Italianu
consunto,
sfinito
Tedescu
abgezehrt,
erschöpft.
irmamadúra , nf: irmamatura Definitzione
su immamare / i. de su vinu (de s'ozu, e gai) = su dhu cambiai a un'àteru istrexu chentza sa fundhaina
Sinònimos e contràrios
immamu,
iscalancadura,
iscatzedhadura,
surradura
/
iscolomadura
/
cdh. smamatura
2.
iscuponatura, irmamatura, agianta de pastíglias sont totu fainas chi si fachent a su vinu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ébourgeonnement
Ingresu
pinching out
Ispagnolu
deschuponado
Italianu
spollonatura
Tedescu
Entfernung der Schößlinge.
irmeudhàe, irmeudhàre , vrb: irmidudhare,
irmiodhai,
smoedhari Definitzione
bogare o pèrdere su meudhu, pèrdere sa fortza
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enlever la moelle,
épuiser
Ingresu
to weaken,
to take the marrow out
Ispagnolu
desmeollar,
debilitar
Italianu
smidollare
Tedescu
das Mark herausnehmen aus,
entkräften.
irrascàre , vrb Definitzione
illimpiare su fosile; in is terrenos, segare e bogare sa malesa de tupas e matas
Sinònimos e contràrios
ammatutzare,
ilbratare,
illitiare,
immatai,
ispatare,
matai,
scrachirai
Ètimu
spn.
rascar
Tradutziones
Frantzesu
débroussailler
Ingresu
to root out
Ispagnolu
desbrozar,
arrancar
Italianu
sterpare
Tedescu
entwurzeln.
isbotoràre , vrb Definitzione
tzucare a nàrrere, foedhare cun arrennegu apustis chi unu at padiu meda
Frases
- No mi ndhe faedhedas, mancu! - isbotoreit su malandrinu
Tradutziones
Frantzesu
éclater
Ingresu
to burst out
Ispagnolu
echarse,
estallar
Italianu
sbottare
Tedescu
ausbrechen.
iscamedhàre , vrb: iscammedhare,
isgamedhare Definitzione
istesiare unu pegus de su tàgiu, andharesindhe de sa cumpangia; fintzes iscapiare su giuale a is boes giuntos
Sinònimos e contràrios
irmedhae,
iscambare,
iscambuliare,
iscamedhire,
iscedhai,
iscrobare,
istagiai,
istropedhare
| ctr.
amedhare
Frases
unu pisedhu s'isgamedheit de sos cumpagnos chi fint zoghendhe ◊ apo àpidu sas berbeghes chi mi mancaiant: las depiat àere iscamedhadas carchi cane ◊ pares iscammedhadu che angione sorteri
2.
sos pitzinnos s'aunint a zocare che anzones iscamedhaos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éloigner du groupe
Ingresu
to send out (of a group)
Ispagnolu
alejar,
apartar
Italianu
allontanare dal gruppo
Tedescu
von der Gruppe entfernen.
iscampiàre , vrb Definitzione
andhare o essire a bíere, o fintzes po si giare a bíere (nau de s'aera, ispalatare, iscrarire); bíere de atesu / iscàmpia sa conca! = boga sa conca!, incàradi a bídere!
Sinònimos e contràrios
acarare,
acerare,
acherare,
acontrare,
acrarare,
afacare,
bídere,
cumparire,
essire,
imbraconare,
incarai,
inciarare,
ingiarare
/
ispalaciae
Frases
si est aperta sa zanna e tandho est iscampiada issa ◊ erisero est iscampiada un'ànima dolimorjosa a mi nàrrere de bènnere ◊ sas crocas iscàmpiant apenas cumintzat a pròghere ◊ su sole onzi tantu iscampiabat dae palas de sas nues ◊ ti torras a iscampiare e ti amus a dare sa risposta ◊ si s'aera s'iscàmpiat in bonu essimus
2.
mai in sa vida si torret a iscampiare! ◊ mai s’iscàmpiet su triballu: como mi paso! ◊ las ant iscampiadas dae tesu, a issas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se montrer,
apercevoir dans le lointain
Ingresu
to lean out,
to perceive in the distance
Ispagnolu
asomarse,
divisar
Italianu
affacciarsi,
scòrgere da lontano
Tedescu
sich zeigen,
erblicken.
ischeàre , vrb: ischejare,
ischiare 1 Definitzione
pigare e bogare de sa chea, o fintzes fàere su fossu coment'e a iscartadura po ndhe bogare una mata de fundhu; fàere coment'e unu fossu segandho a tundhu (de s'orrobba, de sa pasta téndhia o àteru) coment'e intrandhoche a mesu e torrandho a s'oru po dhi giare una forma, coment'e a cuidu, a curva (es. po fàere s'inghíriu de su tzugu, de su codhu, in bestimentu: is malloredhos – macarrones tundhos – s'ischeant a istrecadura cun su pódhighe mannu)/ i. un'imbreaghera = scexiai
Sinònimos e contràrios
incheare,
ischifire,
scotai
Frases
s'ischeat su carbone ◊ si li est alluta sa piatza belle e pronta a ischejare ◊ est andhau a ischejare sa chisina, in sa piatza brusiada
2.
su tretu de su suircu e de su trugu s'ischeat, in sa robba, pro chi su traste potat rúere menzus ◊ su piu cheret ischeadu a rodilla pro lu fàghere a bicos ◊ amus fatu macarrones tundhos ischeados a manu ◊ pisedhos, deo los ischio, sos macarrones, e bois los abberides e los cumponides chi no essat s'unu dae s'àteru! ◊ sos macarrones tundhos s'ischeant cun sa mata de su pódhighe mannu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
creuser,
donner une forme
Ingresu
to hollow out,
to shape
Ispagnolu
ahuecar,
cortar dando una forma
Italianu
incavare,
sagomare
Tedescu
aushöhlen,
modellieren.
ischigliàre , vrb Definitzione
lampare o fèrrere atesu sa cosa a istídhigos; fintzes imbruconare
Sinònimos e contràrios
abbrubudhai,
frofroai,
ischiglionare,
ischisciare 1,
sbrufare,
sbrufulai,
strichidhai
Frases
s'ozu che ischígliat fora dae sa sartàina candho tzocat ◊ faghent, a s'intra-essi, chena donu, versos topos de tréighi e de noe untos, pro ischigliare, a ozuseu (Piras)
2.
si fichit su batzinu a codhu, calat impresse in s'iscala, a candho ischígliat, ruet e segat su batzinu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gicler dehors,
bondir dehors
Ingresu
to dart out
Ispagnolu
salir,
chorrear,
abantar
Italianu
schizzare fuòri
Tedescu
springen.
iscordolàre , vrb: iscordulare 1 Definitzione
andhare, afilare, su si pònnere e mòvere coment'e a cordone, a filera, foedhandho de bestiàmene meda (o fintzes de gente o àteru) chi si movet
Sinònimos e contràrios
iscúrrere
Frases
trubba sas bacas, za iscordolant!
Tradutziones
Frantzesu
se diriger,
sortir
Ingresu
to pour out
Ispagnolu
fluir
Italianu
defluire
Tedescu
abfließen.
iscorrutàre , vrb: iscurrutare,
scorrutai Definitzione
bogare, lassare su bestimentu de dolu, acabbare de si bestire a dolu po unu mortu
Sinònimos e contràrios
illutare
| ctr.
allutare
Frases
si sa fémina chi morit est in lutu, dh'iscorrutant e dhi ponent su bestire de gala ◊ cussas si sunt iscurrutatas cun s'abbrítiu de si torrare a cojuare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
quitter le deuil
Ingresu
to come out of mourning
Ispagnolu
desenlutar
Italianu
sméttere il lutto
Tedescu
die Trauer ablegen.
isocríre , vrb Definitzione
betare o segare is ogos a sa linna
Sinònimos e contràrios
isocrare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enlever les bourgeons
Ingresu
to take out buds
Ispagnolu
desyemar,
deschuponar
Italianu
sbocciolare
Tedescu
entknospen.
ispedradúra, ispedriadúra , nf: ispredadura,
spedradura Definitzione
su ispedriare; su che arregòllere sa pedra po illimpiare unu terrenu pedrosu; sa prima farra chi molet sa mola noa
Sinònimos e contràrios
ispredichinadura,
ispedrighininzu,
spredióngiu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
épierrage
Ingresu
taking out stones
Ispagnolu
el despedregar
Italianu
spietratura
Tedescu
Entsteinen.
ispiòndiri , vrb: ispròndhere,
ispròndiri,
isprúndhere,
isprúndiri,
spòndiri Definitzione
iscúdere, betare, fèrrere atesu (fintzes nàrrere); bogare, bogare prus in fora (fintzes essire), aporrire, giare o fàere a bíere cosa faendhodha, naendhodha e faendhodha connòschere
Sinònimos e contràrios
aggradiare,
aporrire,
fèrrere,
imperiare,
impròdere,
lampinare,
spiondai
/
espressai
Frases
cun d-unu cannedhu sulendi a totu fortza nci ispiondit a celu cudhas birilliedhas ◊ dae cue subra s'ispériat unu paris mannu, a cantu podet ispròndhere s'oju! ◊ mi at ispróndiu una pedra ◊ is sardistas defendint e isprundint s'istória de sa Sardigna ◊ su pulíticu cheriat cundennadu a si manigare sas paràulas ch'isprundhit
2.
de ingunis sa rivolutzioni isprundit in totu s'Europa ◊ est tzerriendumí ca mi at ispróndiu cosa de su muru de cortili ◊ su tostoine isprundhiat sa conca dae su covecu ◊ ge si dh'at circara sa serbidora: bai e circa de aundi nd'est isprúndia!
Tradutziones
Frantzesu
se pencher,
dépasser
Ingresu
to stretch,
to jut out
Ispagnolu
arrojar,
asomar,
extender
Italianu
protèndere,
spòrgere
Tedescu
vorstrecken,
hinausstrecken.
ispitínzu , nm Definitzione
su ispitire, su fàere andhandho e menguandho, benindho o faendho bènnere mancu, prus fine, prus débbile
Sinònimos e contràrios
cossumidura,
finigoni,
ispitidura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
usure
Ingresu
wearing out
Ispagnolu
deterioro,
consunción
Italianu
logoraménto
Tedescu
Abnutzung.
ispitíu , pps, agt Definitzione
de ispitire / titas ispitias = sicadas, chi no bogant prus late
Sinònimos e contràrios
consumidu,
irgheleniu,
scalarxiu,
surgiu 1
2.
manialias baratas s'incurvànt, fémminas ispitias d'enna de furru (L.Loi)
Tradutziones
Frantzesu
usé
Ingresu
worn out
Ispagnolu
gastado
Italianu
logorato
Tedescu
verbraucht.