abbolortzàre, abbolotài , vrb: abbolotare,
abbulotare,
abbulutare,
arbolotare,
arbulotare Definizione
pònnere in avolotu, murigare a forte, fàere mòvere; fàere a gana lègia / abbolotare s'abba, su sàmbene
Sinonimi e contrari
abbolojare,
aggolotare,
avalotai
| ctr.
assebiai
Frasi
tia Mintó, si vos arbolotades goi vos picat intracoro a vois puru!
2.
geo so abbolotadu
Traduzioni
Francese
bouleverser
Inglese
to upset
Spagnolo
alborotar
Italiano
sconvòlgere,
perturbare
Tedesco
trüben,
durcheinanderbringen.
abbuligiài 1 , vrb: abbulizare,
abbulurtzare,
abbulunzare,
abbulutzare,
abbulutziare,
abbuluzare,
bolizare Definizione
pònnere bulúgiu, avolotu; murigare e imbrutare, bullugiare, nau pruschetotu foedhandho de abba o cosas deasi, fintzes intrare a s'abba, fichire a modhe, ammesturare apare
Sinonimi e contrari
abbolojare,
abbussiare,
agiotulare 1,
intruai,
istriulare,
sciambullai,
trubulare,
trullare,
trumbugliai
/
abbaunzare,
ammisturai
Modi di dire
csn:
abbulizare faes e basolos = ammisturai totu, fuedhendi, ghetai totu a unu cosas chi no cuncordant apari; abbulizare a ccn. in carchi chistione = betarechelu in mesu de una chistione
2.
su logu fit pàschidu e abbulutzadu
3.
bi fint cudhos chi a sa chistione bi aiant abbulutziatu sa pulítica ◊ su pitzinnu fit a gherra chin d-una espressione abbulutziata che ruvàgliu ◊ fit chin sos pilos totu abbulutziatos ◊ su ricu no si abbulizat cun sos pòveros (P.Casu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mélanger,
bouleverser
Inglese
to mix,
to upset
Spagnolo
mezclar,
revolver
Italiano
mescolare,
sconvòlgere
Tedesco
mischen,
durcheinanderwerfen.
assaltanàre , vrb: assaltinare Definizione
fàere assicare a giagaradura / sonnu assaltinadu = avolotadu, assolocadu
Sinonimi e contrari
acicai,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ispantamare,
ispramai,
issaltanare,
istrementire
Frasi
càglia, chi mi assaltanas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épouvanter,
agiter
Inglese
to frighten,
to upset
Spagnolo
asustar
Italiano
spaventare,
agitare
Tedesco
erschrecken.
atraudhàe , vrb Definizione
su si calare coment'e istrecandhosi, po orruta o cropu
Traduzioni
Francese
s'affaisser
Inglese
to upset oneself
Spagnolo
desplomarse
Italiano
accasciarsi
Tedesco
zusammenbrechen.
atrepillài , vrb: atropegliai,
atropegliare,
atropelliai,
atropelliare,
atropigliai,
atropillare,
atropogliare,
atrupegliare,
atrupelliai,
tripogliare Definizione
betare apare, pònnere sa cosa a dónnia manera chentza critériu, cunfúndhere totu; immarrire a meda, giare o pigare múngia, matana, pistare, catzigare, pònnere agiàgaru, arreolu, learesidha a pentzamentu / atropegliai is leis = andhare contra a sa leze, fàghere pagu o nudha contu de sas lezes a menisprésiu
Sinonimi e contrari
agiolotare,
scambillai,
stragamullai,
trumbugliai,
trumentai
/
atrobodhare,
imbogiare,
intrebedhai,
trabojare,
trobodhicai,
trobullai
| ctr.
assebiai
Frasi
tui bivis atrepillendi is cosas craras! ◊ cussu gei no si at a atropelliai, no dhi at a tropedhai sa língua! ◊ tui mi atropéllias dugna arrexonamentu ◊ mi atropògliat su narre, mi cunfundhet (A.Spanu)◊ mi aciapo sa mente atropogliada ◊ sa Sardigna, cun tantu atropogliadu faghe faghe, est sempre in manos anzenas
2.
tui ti atrupéllias po medas cosas, ma isceti una cosa est necessària ◊ fuit cun sa conca atropelliada de pistighinzos ◊ l'apo muntesu chentza l'atropellare, ca si su malàidu lu malústrias est peus
3.
Bobbore e Melledha furint atrupegliaos de su disígiu de ndhe iscarragiare s'iscusórgiu ◊ oi seu totu atrupelliada po allichidí
Etimo
spn.
atropellar
Traduzioni
Francese
bouleverser
Inglese
to upset
Spagnolo
desarreglar,
atropellar
Italiano
scompigliare,
sconvòlgere
Tedesco
durcheinander bringen.
avalotài , vrb: avolotai,
avolotare Definizione
pònnere tréulu, burdellu, fàere movimentu de betare apare, morigare sa cosa, fintzes pònnere s'unu contras a s'àteru
Sinonimi e contrari
abbolotai,
abborotai,
buliare 1,
sciambullai,
streulai
| ctr.
apachiare,
apasaogare,
assantai,
assebiai,
assentulae
Frasi
avolotaus che is macarronis de Pauli
Etimo
ctl.
avalotar
Traduzioni
Francese
bouleverser,
brouiller
Inglese
to upset
Spagnolo
alborotar
Italiano
scompigliare
Tedesco
in Unordnung bringen,
durcheinander bringen.
batagugliàre , vrb Definizione
betare apare, ammesturare totu, pònnere a tréulu
Sinonimi e contrari
atrepillai,
atrobodhare,
imbogiare,
trabojare,
trebedhai,
trobodhicai
Traduzioni
Francese
brouiller
Inglese
to upset,
to confuse
Spagnolo
confundir
Italiano
confóndere,
scompigliare
Tedesco
vermischen.
bugliàre , vrb: (bu-gli-a-re)
buliare Definizione
murigare o mòvere a forte, pònnere a tréulu; bogare a fora
Sinonimi e contrari
abbolojare,
abborotai,
abbuligiai 1,
istriulare,
sciumbullai
/
bulliare
Frasi
su muntone de su trigu in s'azola si bugliaiat cun triutos pro lu bentulare ◊ nois buliamos s'abba de sas funtanas cun càlamos de ruo ◊ s'abba de su riu est buliada ◊ cantas renas bei at in sa marina, dólimas ti si potant buliare! (Cucca)◊ su bentu sighit a buliare donzi cosa ◊ s'impeleu mi búliat su sàmbene
2.
nois buliamis sas ciàciaras a rios
Traduzioni
Francese
bouleverser
Inglese
to upset
Spagnolo
revolver
Italiano
sconvòlgere
Tedesco
erschüttern,
durcheinenderbringen.
covecàdu , pps, agt Definizione
de covecare; postu a covecu, afacau / atzentu c. = zenia de sinnu / ˆ/ postu in pitzu de una vocale po nàrrere chi benit de duas vocales o síllabbas torradas a una ebbia: itl. accènto circonflèsso (in DitzLcs. postu solu in artu a unu númeru in sensu ordinale fémina)
Traduzioni
Francese
retourné,
renversé
Inglese
upset
Spagnolo
al revés,
boca abajo
Italiano
capovòlto
Tedesco
umgestürzt.
isculimmerdàre , vrb: isculummerdare,
sculumerdai Definizione
isconciare prus che àteru una sociedade (de pastores, de isposos, de àteru); isconciare betandho totu a tréulu
Sinonimi e contrari
isconciare,
isculai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouleverser,
mettre sens dessus dessous
Inglese
to upset
Spagnolo
frustrar,
malograr
Italiano
scombinare,
méttere sottosópra
Tedesco
durcheinanderbringen.
iscunsertàdu , pps, agt: iscusseltadu,
iscussertare,
iscussestadu Definizione
de iscunsertare; nau de un'aparíciu, de machinàriu, chi no est funtzionandho bene, chi at fatu guastu: si narat fintzes de s'organísimu candho est faendho difetu, patindho calecunu male
Sinonimi e contrari
gastu 1,
iscónciu,
iscunsertu,
scuncordau
/
cdh. scunsaltatu
/
dilliriadu
| ctr.
cunseltu
Frasi
as abbertu s'irvéllia ca fit frimma e l'as iscussertada peus!
2.
a catza russa no torro piús ca giuto iscusseltada sa pistola ◊ est iscussertadu de corpus ◊ cussu tretu de s'istradone est totugantu iscussestadu, impiueradu e pienu de fossos
3.
fit iscussertau dae conca a pedes pro Mallena (S.Spiggia)
Traduzioni
Francese
détraqué,
déglingué
Inglese
rickety,
upset
Spagnolo
estropeado
Italiano
sconquassato
Tedesco
zerbrochen.
isordulàre , vrb Definizione
pònnere a tréulu una cosa giai bene posta, assentada
Sinonimi e contrari
isciasciai,
iscordulare,
iscunsertare,
scuncodrai,
suliertare,
trauai
| ctr.
adaretzai,
assantai,
remonire
2.
custa cosa est totu isordulada, nada goi, e no si cumprendhet!
Traduzioni
Francese
mettre sens dessus dessous
Inglese
to upset
Spagnolo
trastornar
Italiano
scombussolare
Tedesco
in Aufruhr versetzen.
isperzeniàre , vrb Definizione
pèrdere o segare calecuna cosa, trastu, istrégiu de una matessi genia, guastandho sa cabidhada
Sinonimi e contrari
iscumpagnare,
scambillai
Frasi
isperzeniare sas tzícheras, sos càlighes, sas tatzas, sos boes ◊ est una famíllia isperzeniada, dae candho lis est mortu su babbu
Traduzioni
Francese
bouleverser
Inglese
to upset
Spagnolo
descabalar
Italiano
scombinare,
scompaginare
Tedesco
durcheinanderbringen.
pilisàe, pilisàre , vrb: pilissai,
pilissare,
pilisciare,
pilixai,
pilusare Definizione
murigare a pilisu, murigare de mala manera, pònnere a tréulu, in avolotu, istare a su crica crica murigandho e betandho apare totu; nau de persona, pònnere pilisu, in pentzamentu, fàere pèrdere sa trancullidade / pilisàresi a unu = pigare a boghes male arrennegaos
Sinonimi e contrari
chiriolare,
istriulare,
moricare,
trogomingiai,
trumbugliai
| ctr.
assebiai
Frasi
at preparau sos pilisos pro pilisare su late cracau de fàchere a casu ◊ su mare est totu pilisau dae su bentu ◊ a iscutinare s'olia a mazadorza pilisat sas àrbures a tropu ◊ a s'istribitu sa robba si pilisat e si fachet a unu bubburustu ◊ ite nachi li pilisas a cussu minestrone: est bonu totu su chi bi est! ◊ si pilisat su re assirianu contr'a sos fizos de Gerusalè ◊ su bentu forte at pilisadu sas àrbures e ndhe lis at betadu foza e frutu ◊ sos carabbineris ant pilusadu totue a fine a fine, ponindhe totu a bórtulu
2.
fit pilisada dae su nannicadorju de su cabadhu ◊ po su chi mi abarrat de campai no ndi balit sa pena de mi pilisai meda meda! ◊ fia cuntenta fintzas chi no ses ghirau tue a mi pilisare sa conca! ◊ bi at àteras gherras chi pilisant s'esisténtzia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mélanger,
bouleverser,
troubler
Inglese
to mix,
to upset
Spagnolo
mezclar,
remover,
revolver
Italiano
mescolare,
sconvòlgere,
turbare
Tedesco
vermengen,
durcheinanderbringen,
durcheinanderwerfen,
verwirren.
scambillài , vrb: scambixai Definizione
pònnere a s’afaiu, a tréulu, fintzes iscambiare una cosa cun àtera in fadhina; pèrdere o segare parte de una cabidhada de istrègios oguales
Sinonimi e contrari
iscopiai,
iscumpagnare,
iscumpanzinare,
isgualare,
isperzeniare
/
agiolotare,
atrepillai,
stragamullai,
studugai,
trumbugliai
Modi di dire
csn:
scambillai su prétziu = fàghere prétzios diferentes po cosas chi si bendhent paris; scambillai una cópia (fintzas de personas, de unu fiotu)= iscrobare, pèrderesi
Frasi
abarraus totus acanta de pari: no si scambilleas! ◊ cussas chi s'intendiant fiant brebeis scambilladas ◊ cussa s'est scambillada de su grupu e s'at fatu penai unas cantu oras circhendi! ◊ ge no ant a scambillai is pipius in s’ospidali?!
2.
cun cussu chi ti est arrutu a terra mi as scambillau is càlixis bellus ◊ su Sedhoresu proponit de scambillai is prétzius fadendi tres arrialis a is crapitas e cincuanta francus a is corrias
Etimo
itl.
scombigliare
Traduzioni
Francese
bouleverser,
dépareiller
Inglese
to upset
Spagnolo
desordenar
Italiano
scompigliare
Tedesco
durcheinenderbringen.
sciorodhàu , pps, agt Definizione
de sciorodhai; chi no atuit prus, chi no est cumprendhendho prus nudha, chi portat sa mente cunfúndhia
Sinonimi e contrari
spraudiu
Traduzioni
Francese
bouleversé
Inglese
upset
Spagnolo
trastornado
Italiano
sconvòlto
Tedesco
erschüttert,
verwirrt.
stragamullài , vrb: istragamuzare,
stragamuxai Definizione
betare o pònnere apare, ammesturare chentza régula coment’efetu de movimentu, de agiàgaru; bogare o fàere fuire a unu o un’animale de mala manera, brigare, pesare (o fintzes ischidare) de botu po assíchidu
Sinonimi e contrari
agiolotare,
atrepillai,
isordulare,
studugai,
trumbugliai
/
certai,
salargiare,
zagarare
2.
mi timu chi su sciarrocu siat mannu ca at lassau imbròglius e pagamentas: est un'eredadi bèni stragamullada! ◊ is bòis funt totu stragamullaus: no dh'as inténdiu cussu sonu?
3.
po ndi dha istolli de Antoni, sa piciochedha, dh'apu bèni stragamullara! ◊ dh'apu stragamullau ca mi at segau unu pratu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brouiller,
mettre en désordre
Inglese
to upset
Spagnolo
desordenar
Italiano
scompigliare
Tedesco
durcheinanderbringen.
stramudíri , vrb: istramudire* Definizione
cambiare colore in cara po arrennegu, assíchidu, ispantu
Sinonimi e contrari
incerai,
irgrisire,
stramudiai
Traduzioni
Francese
se troubler
Inglese
to get upset
Spagnolo
demudarse
Italiano
turbarsi
Tedesco
sich beunruhigen,
sich verwirren.
sudhíre , vrb: assudhire Definizione
su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi
Sinonimi e contrari
arrepentire,
impudare,
penètere
/
consigiai,
indetare
Frasi
sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu
2.
mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere!
Traduzioni
Francese
se troubler,
avoir des remords
Inglese
to get upset,
to feel remorse
Spagnolo
turbarse,
tener remordimientos
Italiano
turbarsi,
impensierirsi,
aver rimòrso
Tedesco
sich beunruhigen,
Gewissensbisse haben.
trumbugliài , vrb: trumbullai,
trumbuxai Definizione
nau de abba o cosas deasi (ma fintzes de su tempus) mòvere a iscutuladura forte a manera de pònnere in avolotu sa cosa faendhodha mòvere, pesare su fundhurúgiu, su búdhidu, imbrutare: nau de gente (e fintzes de sa mente, de s'ànima), su dha pònnere in pentzamentu e avolotu po calecuna chistione de una manera chi no si cumprendhet comente podet acabbare; pesare burdellu, avolotu, pònnere in pentzamentu
Sinonimi e contrari
abbuligiai 1,
abbussiare,
arrebbulliai,
intrullai,
istriulare,
sciambullai
/
agiolotare,
atrepillai,
scambillai,
stragamullai,
studugai,
trogomingiai,
trumuinare
| ctr.
assantai,
pasai
Frasi
tzia Anna ndi portat su matzamedhu trumbullau ◊ callentamí unu tzichedhu de gafei, ca mi ses fendi trumbullai s'istògumu cun cussas chistionis ◊ sceti ca mi arragodat su sannori… mi trumbullat s'istògumu, mi trumbullat! (E.V.Melis)
2.
chi sa cosa si trumbullat, gei si fatzu s'atzinnu dèu! ◊ sonnu trumbullau chei custu no nd'iu fatu ancora ◊ oi est totu trumbullau in custa terra nosta: sa família, sa bidha, su fuedhu ◊ chi dh'agatu gei mi dhu trumbullu dèu etotu, a sou a sou, a su sannori!
Traduzioni
Francese
troubler,
bouleverser,
agiter
Inglese
to make turbid,
to stir,
to upset
Spagnolo
enturbiar,
alborotar
Italiano
intorbidare,
sconvòlgere,
agitare
Tedesco
trüben,
stören,
aufregen.