apodhicàre , vrb: apodhigae, apodhigai, apodhigare, podhicare Definizione su istare totu tocandho cun is pódhighes, ponendho is pódhighes apitzu de is cosas sentza de bisóngiu, imbrutandhodhas (e, segundu ite si tocat, faendho male puru, giaendho dolore, ma fintzes po vísita o àteru); fintzes trebballare a pódhighes (es. su casu) Sinonimi e contrari afarrancae, ammanuncai, cariedhare Frasi ohi ite tológiu candho apódhigant s'ógiu! ◊ donzi mermu ti ant apodhicau ◊ sa morte isetat chin gúrpinos risitos de acunnortu pro nos apodhicare sas pèrelas de s'ànima (F.Satta)◊ su dotore mi at apodhigau bene in préchias 2. cussa picioca dh'ant apodhigada a deretu e a trevessu! Etimo srd. Traduzioni Francese toucher du doigt Inglese to touch Spagnolo toquetear con los dedos Italiano toccare, tastare con le dita Tedesco berühren, betasten.

aponciài , vrb: (a-pon-ci-a-i) aponsare, aponsiae, aponsiare, apontziai, apontziare, apuntziai, apuntziare, puntziare Definizione su si giare a bíere sériu, coment'e giaendhosi importu mannu o fintzes credendhosi pagu; camminare, foedhare o fàere sa cosa tropu addàsiu, tropu a sa lena; a logos fintzes ammurrionare, primmare / apontziai su murru = itl. stòrcere il muso Sinonimi e contrari allodhiai Frasi su piciocu arricu si fut apontziau candu Gesús dh'iat nau de bendi totu e de dhu donai a is pòburus Etimo itl. ponzare Traduzioni Francese parler avec affectation Inglese to speak affectedly Spagnolo hablar con afectación Italiano parlare con gravità, con affettazióne Tedesco ernst, in gezierter Weise sprechen.

arabbescài, arabbescàre , vrb Definizione fàere a figuras de genia àrabba siat a pintura o de àtera manera Traduzioni Francese décorer d'arabesques Inglese to decorate with arabesques Spagnolo adornar con arabescos Italiano arabescare Tedesco mit Arabesken verzieren.

arrandài , vrb: arrendai 1, randai Definizione fàere o pònnere s’arrandha a unu bestimentu o trastu Sinonimi e contrari irrandhare, trinetare Frasi est arrandendi sa camisa ◊ mi ammostas su chi as arrandau me is pannus? ◊ is féminas ant arrandau sa tialledha de s'altari ◊ apu arrendau is lensolos 2. intamen de arrechiai a su babbu mortu, sa genti iat arrandau po sa filla Etimo srd. Traduzioni Francese faire de la dentelle Inglese to lace Spagnolo adornar con encajes Italiano merlettare Tedesco mit Spitzen besetzen.

arrogantàre , vrb: arrogantziare Definizione foedhare male, arrespòndhere, brigare, coment'e faendho is prepotentes, is barrosos, is tostorrudos, chentza bòllere arreconnòschere s'arrexone de is àteros; fàere is prepotentes / a. su trotu = pretare su dortu, sighire a pretènnere sa resone ischindhe de no ndh'àere Sinonimi e contrari abbetiae, campaniare Frasi arrogantat sena frenu e puntígliat pro dogni gnagneria ◊ cudhos sunt torrados a arrogantare cun issu, a bortas a briga e a bortas in paghe ◊ Rosina si los leit amore amore e sos balentes no apeint prus it'e arrogantare ◊ insistis e poi no la piantas, ischindhe chi as tortu e arrogantas! (T.Curcu) 2. su fogu est arrogantziendhe: peri sa carrela sunt brujendhe pabilu, fozos, e sa zente fuit gridendhe Etimo srd. Traduzioni Francese parler avec arrogance Inglese to speak with arrogance Spagnolo hablar con arrogancia Italiano parlare con arroganza Tedesco mit Anmaßung sprechen.

arrómu , nm Definizione est su betare frores o erbas o cambos po bellesa Sinonimi e contrari arramadura Frasi ant portau fròngia po arromu ◊ po Corpus Domini andastus a segai arromu e arromastus sa bia Terminologia scientifica sntz Etimo srd. Traduzioni Francese jonchée de fleurs Inglese decking with flowers Spagnolo el decorar con flores Italiano infiorata Tedesco Blumenschmückung.

arrubiólu , nm: arrubiou, orrubiolu Definizione druche chi assimbígiat a is tzípulas (o est a bocighedha), fatu cun arrescotu (o casu) friscu, orrubiou e corgiolu de aràngiu tratagasau, fríssiu che is tzípulas etotu e cun tzúcuru ispergiau apitzu Sinonimi e contrari rujolu Frasi sos arrubiolos frissos dhos insundhent in su tzúcoro Terminologia scientifica drc Traduzioni Francese berlingot Inglese round-cake with soft inside Spagnolo buñuelo con queso Italiano berlingòzzo Tedesco Kringel.

atracàre , vrb: atragare, atregare Definizione su si cuare, firmare, camminare firmandhosi dónnia tanti giaendho atentzione po no si fàere a bíere, iscocandho Sinonimi e contrari abbuare, aclisare, acuae, ammacionai, ammagare, apatai, atrapare, atupare, cuerrai, frànghere, intuzare, istichire, istumponai, tudai Frasi sa robba si est atregada ◊ su lèpere est a s'atrega atrega ◊ su batu ch'est essidu atrega atrega ◊ sa gatu li est andhada a s'atrega atrega, a su sórighe, e candho che fit acurtzu che li est brincada a subra ◊ atracatu in su canale, mai ti cheres mustrare (G.Farris)◊ si est atracatu in d-una tupa isetandhe s'inimicu ◊ inoghe colat lestru, mancu si atregat Traduzioni Francese marcher avec circonspection en s'arrêtant Inglese to walk cautiously Spagnolo esconderse, andar con circunspección Italiano nascóndersi, camminare con circospezióne, soffermàndosi Tedesco sich verstecken, mit Vorsicht gehen.

bàstas , cng: bastis, bastu 3, bastus 1 Definizione foedhu po pònnere o chi ponet una cunditzione: s'imperat cun de e cun chi; candho est cun sa cng. chi e cun su verbu èssere e puntu isclamativu (bastu chi siat!) bolet nàrrere puru chi unu no est tanti seguru o no dhue credet meda a su chi narat o intendhet e abbarrat unu pagu ispantau e fintzes dispràxiu = como siat puru?!… si fit abberu?!… Sinonimi e contrari aliali! Frasi beni a ti cuai bastis chi ti cuist bèni ◊ bolliat unu piciocu mancai poberitedhu, bastas chi essit iscípiu bolai ◊ bastu chi sias cun àtere, bae, ma no a solu! ◊ apo a partire cras, bastu chi sas cosas no mi andhent a s'imbesse ◊ bastu chi mi nias sa veridade ti perdono! 2. nachi za est istudiendhe, bastu chi siat! ◊ iscrient chi za sunt sanos, bastus chi siat! 3. - Sas pudhas mias faghent sos oos e si los mànigant! - Bastu chi siat?! ◊ - A Boredhu che li ant furadu sos porcos! - Bastu chi siat?! 4. bastus de mi che l'iscutinare li apo nadu chi ei Traduzioni Francese pourvu que, à condition que Inglese provided (that) Spagnolo con tal de que Italiano purchè Tedesco nur… wenn.

bonesamènti , avb Definizione a sa bona, chentza pentzare in su malu, chentza dhue pònnere ancu, duda, in sa cosa Sinonimi e contrari bonicamente Traduzioni Francese avec bonhomie, débonnairement Inglese good-naturedly Spagnolo con cordialidad Italiano bonariaménte Tedesco gutmütig.

bullitàdu , pps, agt Definizione de bullitare; nau de iscarpas, chi dhi ant postu is bullitas a su fundhu Sinonimi e contrari acioau / cdh. imbudhitatu Traduzioni Francese clouté Inglese nailed Spagnolo botas con clavos Italiano chiodato Tedesco genagelt.

burrutúdu , agt Definizione totu prenu de burrutones Sinonimi e contrari abburrutonau, bugnosu, bunzudu, burrutosu, giumburudu Etimo srd. Traduzioni Francese bossué, bosselé Inglese lumpy Spagnolo con chichónes Italiano bitorzoluto Tedesco mit Beulen.

cadeliàre , vrb: cadoliare Definizione àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu Sinonimi e contrari acolomizare, arresparmiai, avitare, istraviare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Modi di dire csn: pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai Frasi apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente 2. si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai Traduzioni Francese gagner de quoi vivre à la sueur de son front Inglese to gain with sacrifice Spagnolo gañar con sacrificio Italiano guadagnare con sacrifìcio Tedesco mühsam verdienen.

caponàda , nf Definizione unu papare: genia de insalada cun pische Sinonimi e contrari cdh. capunata Terminologia scientifica mng Etimo ctl. caponada Traduzioni Francese pain détrempé dans l'eau et assaisonné d'huile et de vinaigre Inglese sicilian dish Spagnolo "caponata": plato siciliano con pescado en molho Italiano caponata Tedesco sizilianische Fischgerichte.

caulàda , nf Definizione papare fatu de càule; cosa essia, andhada o fata male 2. za l'as fata sa caulada!… Terminologia scientifica mng Etimo srd. Traduzioni Francese mets préparé avec des choux Inglese cabbage-soup, blunder Spagnolo comida hecha con col, tontería Italiano cavolata Tedesco Kohlgericht.

chin , prep: cun Definizione foedhu chi si ponet innantis de is númenes po bòllere inditare cumpangia, manera, aina e àteru (fintzes suma, s’idea de contras a…)/ cun deo, cun mei, cun megus, cun tegus, cun isse, cun a isse, cun custu, cun a tie Sinonimi e contrari paris / a / contra | ctr. chentza Modi di dire csn: cun totu chi… = mancari; cun chi… = si; die cun die, annu cun annu, mese cun mese = donzi die/die die, donzi annu, donzi mese; pònnere una cosa (o a ccn.) cun àtera/u = pònniri impari, ma fintzes aparagonai Frasi semus andhados paris cun bois ◊ sas mamas crabarissas disizant un'àteru basu e nois cun a issas (G.Maieli)◊ abbarra cun megus, ca est note ◊ est beniu cun sa mulleri ◊ mamma fait fatuvatu su pani cun tamàtiga 2. su preide cumènciat is gòcios cun boghe bene intonada, brindhandho a dhi arrespòndhere ◊ segamus su casu cun sa lepa ◊ sa cosa chi faghet si leat cun sa furcheta ◊ s'iscriet cun sa pinna ◊ cun su dinai no si podit comporai totu ◊ deo non bio prus, ma chi tue mi ascurtas bene apo a bíede cun is ogos tuos ◊ dhi at torrau sa scera chin d-unu piciochedhu 3. fit a turunzu e a maledissiones chin su tempus ◊ la tenzo cun tegus pro su dannu chi mi as fatu ◊ seu inchietu cun issu ◊ ita tenis cun mei?! ◊ sa giustítzia ant domandau: "Cun chini suspetais?" e is fraris ant arrespostu: "Cun nisciunus!" ◊ no tenzo dépidos cun a tie! ◊ si est inchietau cun sa mulleri chi at guastau sa pingiara 4. cun chi tue mi dias isperàntzia dae me sa tristura ch'est lontana (M.Murenu)◊ deo, cun totu chi apo mente abbiza, s'ànimu no mi bastat chi lu conte ◊ cun totu chi as s'istúdiu, cosas medas no las ischis 5. como chi ant fatu su lagu amus s'abba annu cun annu ◊ istaiat die cun die cun su sonete a codhu ◊ issa l'iseteit die cun die, annu cun annu 6. 6.custu cun cussu faghet su tantu ◊ una cosa cun s'àtera faghet meda ◊ no mi as a pònniri a Franciscu cun Andria?!… Meda méglius Franciscu! Etimo ltn. cum + in, cum Traduzioni Francese avec Inglese with Spagnolo con Italiano con Tedesco mit.

chinchinnàre , vrb Definizione aprontare, cuncordare bene meda, pònnere is chinchinnos Sinonimi e contrari allaputzai, cumpòniri, cuncodrai, mudai Frasi chinchinnare s'aradu pro arare Etimo ltn. concinnare Traduzioni Francese préparer soigneusement Inglese to prepare with ability and care Spagnolo preparar con cuidado Italiano preparare con abilità e con cura Tedesco geschickt und sorgfältig vorbereiten.

cicía , nf: gigia, tzitzia 2, zizia 2 Definizione bonete cun sa visiera; genia de bonetedhu tundhu de pònnere in sa sedha de cúcuru: dhue ndh'at una calidade chi portat sa pubúntzula pendhendho Sinonimi e contrari bonete, iscia, mitrola / cdh., ttrs. sciscia Frasi si lis mustras un'àinu in cicia no distinghent sa conca de sa coa! ◊ a bortas bi amus síndhigu in cicia, a bortas síndhigu in capellu (Sassu) Terminologia scientifica bst Etimo itl. cicìa Traduzioni Francese bonnet, calotte Inglese biretta Spagnolo bonete con visera Italiano berrétta, papalina Tedesco Mütze, Barett.

cogorostúdu , agt Definizione nau de su pudhu, chi portat crogorista manna; in cobertantza, nau de unu, chi est atriviu, coragiosu meda Sinonimi e contrari achighiristau, rostudu / atreviu Etimo srd. Traduzioni Francese huppé Inglese crested Spagnolo con cresta Italiano crestato Tedesco mit einem Kamm versehen.

conchizàda , nf Definizione móvia de sa conca Sinonimi e contrari conchinada, isconchinada, iscónchiu, isconchizada, sconchiada Etimo srd. Traduzioni Francese mouvement de la tête Inglese nod Spagnolo seña, ademán con la cabeza Italiano mòssa del capo Tedesco Kopfbewegung.

«« Cerca di nuovo