A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aglianadúra , nf Definitzione su apraniare, su fàere pranu, lisu Sinònimos e contràrios aplanadura, apranamentu Ètimu srd.

aglianài , vrb Definitzione aparigiare, fàere bene oguale / a. una dificultadi = ispiegare, fàghere a cumprèndhere una cosa Sinònimos e contràrios alladiae, apalisare, apianare, arrepranai, illadiare, ispianare, splanai Ètimu spn. allanar Tradutziones Frantzesu aplanir, égaliser Ingresu to level, to equalize Ispagnolu aplanar, allanar Italianu appianare, pareggiare Tedescu ebnen, einebnen.

aglianaméntu , nm Sinònimos e contràrios aplanadura, apranamentu Ètimu srd.

agliéntu , nm: argentu, arghentu, arzentu Definitzione genia de metallu craru, elementu chímicu de símbulu Ag, númeru atómicu 47, pesu atómicu 107,88: dh'impreant meda po fàere istrégiu de lussu e prendhas / arghentu biu = mercúriu Sinònimos e contràrios plata Frases poltat una rughe de aglientu Terminologia iscientìfica mtl Ètimu ltn. argentum.

agliénu agénu

agliòla , nf: alzola, argiola, arjola, arxoa, arxoba, arxola, arzola, asola, azola, orgiola Definitzione su logu, tretu tundhu, largu, in paris e a fundhu tostau, inue si tréulat su laore; su treulóngiu e su laore treulau; su tanti de laore chi si dhue podet treulare in d-una borta in d-un'argiola; logu inue si sèmenat erbas de ortu po fàere prantàgia / arzola terrarza = argiola a fundhu de terra Sinònimos e contràrios basola, ena 1, incunza, rodu / argiolada / atuedha / ttrs. agliora Maneras de nàrrere csn: istèrriri s'a. = istèrrere o ispàrghere su sede pro lu triulare; furriare s'arzola = furriare, morigare su sede a manera de lu triulare totugantu; essíreche che sóriche in arjola fata = càdriu, debressi, a fuidura Frases ispicas sanas amus a trazolare in s'arjola de sa vida ◊ si aiat culliu s'arjola, si at ghetau una bella arjola ◊ in tempus de agliola azuda a bentulare! ◊ bandant a sartai e cranciai, funt cumenti a mobentis in s'arxoba! ◊ sica est sa funtana, s'oliàriu chixina, s'asola muda 2. apo semenadu arzolas de latuca, de chibudha, de frenugu: mi ndhe pranto deo e bendho prantaza puru 3. si totu cussos ti ponent manu che essis che sóriche in arjola fata! Sambenados e Provèrbios smb: Argiola, Argiolas Terminologia iscientìfica msg Ètimu ltn. areola Tradutziones Frantzesu aire Ingresu farmyard Ispagnolu era, semillero Italianu àia, semenzàio Tedescu Tenne, Saatkamp.

àgliu àgiu

agliudrédhu , nm Definitzione genia de àgiu areste Terminologia iscientìfica rba.

agliugliài , vrb Definitzione nau de erbas, igragalare, pèrdere abba Sinònimos e contràrios allacanae, allartzanai, allebigiare.

agliugliàu , pps, agt: allullau Definitzione de agliugliai Sinònimos e contràrios acalamau, allebizadu, allizadu Frases est sicau fintzas su matutzu, su lampatzu est allullau.

agnadína, agnadínu , nm, nf: angiadina, anzadina Definitzione su angiare de su bestiàmene; is animaledhos apenas naschios; su tempus chi is animales funt angiandho Sinònimos e contràrios agnamenta, angiadura, angiamentu, anzera 2. sas bamas como giughent s'anzadina ifatu 3. un'annu, bénnida s'anzadina, sa menzus ebba chi teniat faghet unu bellu pudhérigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu portée, mise bas, mettre bas, agnelage Ingresu litter Ispagnolu camada Italianu figliata Tedescu Wurf.

agnamènta , nf: anzamenta Sinònimos e contràrios angiadura, agnadina, angiamentu, anzera Frases tramudant sos pastores: est tempus de anzamenta Ètimu srd.

agnànghere , vrb: annàgghere, annàghere, annànghere Definitzione pònnere una cosa cun s'àtera po fàere tot'unu, una suma, aciúnghere una cosa a un'àtera / pps. annantu, annatu, annànghiu Sinònimos e contràrios aciúgnere, additzionare, agiànghere, ammedare, annatare, summai | ctr. bocare, irjànghere, leai, miminare Frases donzi tantu agnanghiat linna a su furru ◊ dae tantu in tantu annàgheli custa ficumurisca a su lapiolu ◊ est a annànghere pena subra a pena ◊ si faghes gai ti annanghes disonore ◊ ndhe li annango un'àteru pagu ◊ dàemi sa valude de sa cosa annaghèndhebbi su chimbunu! ◊ si che bogas totu su chi bi amus agnantu ite bi restat? 2. raju cantu ti deghet sa cravata, issa ti paret nàschida in su tuju: sos chírrios ti arrivint a benuju forsi ca ses bascitu o l'as annata! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ajouter, joindre Ingresu to add, to connect Ispagnolu añadir Italianu aggiùngere, connèttere Tedescu hinzufügen, verbinden.

agnànta , nf: annanta, annata Definitzione su aciúnghere e pruschetotu sa cosa o su tanti chi si aciunghet; cosa chi narant in prus de su chi est sa beridade, candho si contat unu fatu Sinònimos e contràrios aciunta, agianta, annànghida, annunta | ctr. mímina Maneras de nàrrere csn: a part'e annata = itl. d'altrónde; a mal'e annata = pro parte mal'agianta, pro aciunta, a prus de s'àteru Frases sa mama l'at brigau e zeo l'apo dau s'annata 2. nois a su contu un'annata bi la ponimus 3. bos sezis fatos intendher fintzas a carrela, a part'e annanta faghindhe lúmenes de zente connota! ◊ a part'e annata, no poto fàghere totu deo! ◊ como mi ponent totu a zocadorju e, a mal'e annata, cuss'arga de prefetinu m'at a facher lassare sentza binu (G.A.Solinas) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu addition, adjonction Ingresu addition Ispagnolu añadidura Italianu aggiunta Tedescu Zusatz.

agnantúra , nf Definitzione su agnànghere Sinònimos e contràrios aciunta, agianta, agnanta, annànghida, annunta Ètimu srd.

agnàre , vrb: angiai, angiari 1, antzare, anzare Definitzione su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos Sinònimos e contràrios afedai Frases sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai 2. is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus Ètimu ltn. *agniare Tradutziones Frantzesu mettre bas, faire ses petits, agneler Ingresu to litter Ispagnolu parir Italianu figliare Tedescu Junge werfen.

agnelòtu , nm: agnulotu, angeloti, angelotu, angiulotu, anzelotu Definitzione genia de papare che is culurgiones ma prenu de petza acapulada Frases cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta, angiulotus e binu bonu ◊ pro s'ustu ant preparadu sos angelotos, su ghisadu, prugnolos e seadas ◊ nontamus de sos anzelotos, inoche acatat fintzas sebadas Terminologia iscientìfica mng Ètimu itl.p

àgnelu , nm: àngelu, ànghelu, ànghilu, àngiu, àngiulu, ànzelu, ànzulu Definitzione (f. -a) un'èssere chentza corpus, ispíridu ebbia e bonu, segundhu sa dotrina de sa Crésia; parte de s'ogu, sa pupia; malàidu chi no sanat / Angelinu, Angheledhu, nm. personale Sinònimos e contràrios màlturu Maneras de nàrrere csn: s'ànghelu de sa guàrdia = itl. àngelo custòde; s'ànzelu de s'ogru = sa pupia; falare s'ànghelu = bènniri ccn. a nàrriri un'isceda (pentzau sempri coment'e cosa chi no fait); àngiulu in glória = ispétzia de brocau de seda a floris mannus; allirgu che àngelu in glória = prexau meda; fai morti de àngiulu = mòrrere chentza istare sufrindhe; pisci àngiulu = genia de piscigani, mannu; àxina de àngiulus = una creze de ua regadia Frases àgnelos e santos begnant a innoge a nosi salvare!◊ cussas duas sorres sunt veras àngelas de su paradisu! ◊ in cue paret chi bi pasat ànghelos ◊ si no mi la narat calicunu, sa cosa, no mi falat s'ànghelu! ◊ custu pitzinnu est un'anghiledhu ◊ depides semper pregare a s'ànghilu 2. cherjo bíere si s'ispina est intrada a sa piperista o a s'ànzelu Sambenados e Provèrbios smb: Angeleddu, Angheleddu, Angiu, Angius / prb: buconi pretziu s'àngiulu si dhoi setzit Tradutziones Frantzesu ange Ingresu angel Ispagnolu ángel Italianu àngelo Tedescu Engel.

agnénu agénu

agnonàrgiu , nm: angionàgiu, angionaju, angionàrgiu, angionaxu, anzonarju, anzonarzu Definitzione chie pastórigat is angiones Sinònimos e contràrios atocadori, bagadriaxu, lachinzaju, laghinzaresu Frases s'anzonarju colabat sas dies ifatu de sos anzones ◊ comente est créschidu est andhadu a fàghere s'anzonarzu ◊ a babbu tuu dh’eus tentu a giòvunu unus cant’annus coment’e angionaju Sambenados e Provèrbios smb: Angionargia, Angionargiu Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd.