aglianadúra , nf Definizione su apraniare, su fàere pranu, lisu Sinonimi e contrari aplanadura, apranamentu Etimo srd.
aglianài , vrb Definizione
aparigiare, fàere bene oguale / a. una dificultadi = ispiegare, fàghere a cumprèndhere una cosa
Sinonimi e contrari
alladiae,
apalisare,
apianare,
arrepranai,
illadiare,
ispianare,
splanai
Etimo
spn.
allanar
Traduzioni
Francese
aplanir,
égaliser
Inglese
to level,
to equalize
Spagnolo
aplanar,
allanar
Italiano
appianare,
pareggiare
Tedesco
ebnen,
einebnen.
aglianaméntu , nm Sinonimi e contrari aplanadura, apranamentu Etimo srd.
agliéntu , nm: argentu, arghentu, arzentu Definizione genia de metallu craru, elementu chímicu de símbulu Ag, númeru atómicu 47, pesu atómicu 107,88: dh'impreant meda po fàere istrégiu de lussu e prendhas / arghentu biu = mercúriu Sinonimi e contrari plata Frasi poltat una rughe de aglientu Terminologia scientifica mtl Etimo ltn. argentum.
agliénu agénu
agliòla , nf: alzola,
argiola,
arjola,
arxoa,
arxoba,
arxola,
arzola,
asola,
azola,
orgiola Definizione
su logu, tretu tundhu, largu, in paris e a fundhu tostau, inue si tréulat su laore; su treulóngiu e su laore treulau; su tanti de laore chi si dhue podet treulare in d-una borta in d-un'argiola; logu inue si sèmenat erbas de ortu po fàere prantàgia / arzola terrarza = argiola a fundhu de terra
Sinonimi e contrari
basola,
ena 1,
incunza,
rodu
/
argiolada
/
atuedha
/
ttrs. agliora
Modi di dire
csn:
istèrriri s'a. = istèrrere o ispàrghere su sede pro lu triulare; furriare s'arzola = furriare, morigare su sede a manera de lu triulare totugantu; essíreche che sóriche in arjola fata = càdriu, debressi, a fuidura
Frasi
ispicas sanas amus a trazolare in s'arjola de sa vida ◊ si aiat culliu s'arjola, si at ghetau una bella arjola ◊ in tempus de agliola azuda a bentulare! ◊ bandant a sartai e cranciai, funt cumenti a mobentis in s'arxoba! ◊ sica est sa funtana, s'oliàriu chixina, s'asola muda
2.
apo semenadu arzolas de latuca, de chibudha, de frenugu: mi ndhe pranto deo e bendho prantaza puru
3.
si totu cussos ti ponent manu che essis che sóriche in arjola fata!
Cognomi e Proverbi
smb:
Argiola, Argiolas
Terminologia scientifica
msg
Etimo
ltn.
areola
Traduzioni
Francese
aire
Inglese
farmyard
Spagnolo
era,
semillero
Italiano
àia,
semenzàio
Tedesco
Tenne,
Saatkamp.
àgliu àgiu
agliudrédhu , nm Definizione genia de àgiu areste Terminologia scientifica rba.
agliugliài , vrb Definizione nau de erbas, igragalare, pèrdere abba Sinonimi e contrari allacanae, allartzanai, allebigiare.
agliugliàu , pps, agt: allullau Definizione de agliugliai Sinonimi e contrari acalamau, allebizadu, allizadu Frasi est sicau fintzas su matutzu, su lampatzu est allullau.
agnadína, agnadínu , nm, nf: angiadina,
anzadina Definizione
su angiare de su bestiàmene; is animaledhos apenas naschios; su tempus chi is animales funt angiandho
Sinonimi e contrari
agnamenta,
angiadura,
angiamentu,
anzera
2.
sas bamas como giughent s'anzadina ifatu
3.
un'annu, bénnida s'anzadina, sa menzus ebba chi teniat faghet unu bellu pudhérigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
portée,
mise bas,
mettre bas,
agnelage
Inglese
litter
Spagnolo
camada
Italiano
figliata
Tedesco
Wurf.
agnamènta , nf: anzamenta Sinonimi e contrari angiadura, agnadina, angiamentu, anzera Frasi tramudant sos pastores: est tempus de anzamenta Etimo srd.
agnànghere , vrb: annàgghere,
annàghere,
annànghere Definizione
pònnere una cosa cun s'àtera po fàere tot'unu, una suma, aciúnghere una cosa a un'àtera / pps. annantu, annatu, annànghiu
Sinonimi e contrari
aciúgnere,
additzionare,
agiànghere,
ammedare,
annatare,
summai
| ctr.
bocare,
irjànghere,
leai,
miminare
Frasi
donzi tantu agnanghiat linna a su furru ◊ dae tantu in tantu annàgheli custa ficumurisca a su lapiolu ◊ est a annànghere pena subra a pena ◊ si faghes gai ti annanghes disonore ◊ ndhe li annango un'àteru pagu ◊ dàemi sa valude de sa cosa annaghèndhebbi su chimbunu! ◊ si che bogas totu su chi bi amus agnantu ite bi restat?
2.
raju cantu ti deghet sa cravata, issa ti paret nàschida in su tuju: sos chírrios ti arrivint a benuju forsi ca ses bascitu o l'as annata!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ajouter,
joindre
Inglese
to add,
to connect
Spagnolo
añadir
Italiano
aggiùngere,
connèttere
Tedesco
hinzufügen,
verbinden.
agnànta , nf: annanta,
annata Definizione
su aciúnghere e pruschetotu sa cosa o su tanti chi si aciunghet; cosa chi narant in prus de su chi est sa beridade, candho si contat unu fatu
Sinonimi e contrari
aciunta,
agianta,
annànghida,
annunta
| ctr.
mímina
Modi di dire
csn:
a part'e annata = itl. d'altrónde; a mal'e annata = pro parte mal'agianta, pro aciunta, a prus de s'àteru
Frasi
sa mama l'at brigau e zeo l'apo dau s'annata
2.
nois a su contu un'annata bi la ponimus
3.
bos sezis fatos intendher fintzas a carrela, a part'e annanta faghindhe lúmenes de zente connota! ◊ a part'e annata, no poto fàghere totu deo! ◊ como mi ponent totu a zocadorju e, a mal'e annata, cuss'arga de prefetinu m'at a facher lassare sentza binu (G.A.Solinas)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
addition,
adjonction
Inglese
addition
Spagnolo
añadidura
Italiano
aggiunta
Tedesco
Zusatz.
agnantúra , nf Definizione su agnànghere Sinonimi e contrari aciunta, agianta, agnanta, annànghida, annunta Etimo srd.
agnàre , vrb: angiai,
angiari 1,
antzare,
anzare Definizione
su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos
Sinonimi e contrari
afedai
Frasi
sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai
2.
is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus
Etimo
ltn.
*agniare
Traduzioni
Francese
mettre bas,
faire ses petits,
agneler
Inglese
to litter
Spagnolo
parir
Italiano
figliare
Tedesco
Junge werfen.
agnelòtu , nm: agnulotu, angeloti, angelotu, angiulotu, anzelotu Definizione genia de papare che is culurgiones ma prenu de petza acapulada Frasi cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta, angiulotus e binu bonu ◊ pro s'ustu ant preparadu sos angelotos, su ghisadu, prugnolos e seadas ◊ nontamus de sos anzelotos, inoche acatat fintzas sebadas Terminologia scientifica mng Etimo itl.p
àgnelu , nm: àngelu,
ànghelu,
ànghilu,
àngiu,
àngiulu,
ànzelu,
ànzulu Definizione
(f. -a) un'èssere chentza corpus, ispíridu ebbia e bonu, segundhu sa dotrina de sa Crésia; parte de s'ogu, sa pupia; malàidu chi no sanat / Angelinu, Angheledhu, nm. personale
Sinonimi e contrari
màlturu
Modi di dire
csn:
s'ànghelu de sa guàrdia = itl. àngelo custòde; s'ànzelu de s'ogru = sa pupia; falare s'ànghelu = bènniri ccn. a nàrriri un'isceda (pentzau sempri coment'e cosa chi no fait); àngiulu in glória = ispétzia de brocau de seda a floris mannus; allirgu che àngelu in glória = prexau meda; fai morti de àngiulu = mòrrere chentza istare sufrindhe; pisci àngiulu = genia de piscigani, mannu; àxina de àngiulus = una creze de ua regadia
Frasi
àgnelos e santos begnant a innoge a nosi salvare!◊ cussas duas sorres sunt veras àngelas de su paradisu! ◊ in cue paret chi bi pasat ànghelos ◊ si no mi la narat calicunu, sa cosa, no mi falat s'ànghelu! ◊ custu pitzinnu est un'anghiledhu ◊ depides semper pregare a s'ànghilu
2.
cherjo bíere si s'ispina est intrada a sa piperista o a s'ànzelu
Cognomi e Proverbi
smb:
Angeleddu, Angheleddu, Angiu, Angius
/
prb:
buconi pretziu s'àngiulu si dhoi setzit
Traduzioni
Francese
ange
Inglese
angel
Spagnolo
ángel
Italiano
àngelo
Tedesco
Engel.
agnénu agénu
agnonàrgiu , nm: angionàgiu, angionaju, angionàrgiu, angionaxu, anzonarju, anzonarzu Definizione chie pastórigat is angiones Sinonimi e contrari atocadori, bagadriaxu, lachinzaju, laghinzaresu Frasi s'anzonarju colabat sas dies ifatu de sos anzones ◊ comente est créschidu est andhadu a fàghere s'anzonarzu ◊ a babbu tuu dh’eus tentu a giòvunu unus cant’annus coment’e angionaju Cognomi e Proverbi smb: Angionargia, Angionargiu Terminologia scientifica pst Etimo srd.