aglianadúra , nf Definizione su apraniare, su fàere pranu, lisu Sinonimi e contrari aplanadura, apranamentu Etimo srd.
aglianài , vrb Definizione aparigiare, fàere bene oguale / a. una dificultadi = ispiegare, fàghere a cumprèndhere una cosa Sinonimi e contrari alladiae, apalisare, apianare, arrepranai, illadiare, ispianare, splanai Etimo spn. allanar Traduzioni Francese aplanir, égaliser Inglese to level, to equalize Spagnolo aplanar, allanar Italiano appianare, pareggiare Tedesco ebnen, einebnen.
aglianaméntu , nm Sinonimi e contrari aplanadura, apranamentu Etimo srd.
agliéntu , nm: argentu, arghentu, arzentu Definizione genia de metallu craru, elementu chímicu de símbulu Ag, númeru atómicu 47, pesu atómicu 107,88: dh'impreant meda po fàere istrégiu de lussu e prendhas / arghentu biu = mercúriu Sinonimi e contrari plata Frasi poltat una rughe de aglientu Terminologia scientifica mtl Etimo ltn. argentum.
agliénu agénu
agliòla , nf: alzola, argiola, arjola, arxoa, arxoba, arxola, arzola, asola, azola, orgiola Definizione su logu, tretu tundhu, largu, in paris e a fundhu tostau, inue si tréulat su laore; su treulóngiu e su laore treulau; su tanti de laore chi si dhue podet treulare in d-una borta in d-un'argiola; logu inue si sèmenat erbas de ortu po fàere prantàgia / arzola terrarza = argiola a fundhu de terra Sinonimi e contrari basola, ena 1, incunza, rodu / argiolada / atuedha / ttrs. agliora Modi di dire csn: istèrriri s'a. = istèrrere o ispàrghere su sede pro lu triulare; furriare s'arzola = furriare, morigare su sede a manera de lu triulare totugantu; essíreche che sóriche in arjola fata = càdriu, debressi, a fuidura Frasi ispicas sanas amus a trazolare in s'arjola de sa vida ◊ si aiat culliu s'arjola, si at ghetau una bella arjola ◊ in tempus de agliola azuda a bentulare! ◊ bandant a sartai e cranciai, funt cumenti a mobentis in s'arxoba! ◊ sica est sa funtana, s'oliàriu chixina, s'asola muda 2. apo semenadu arzolas de latuca, de chibudha, de frenugu: mi ndhe pranto deo e bendho prantaza puru 3. si totu cussos ti ponent manu che essis che sóriche in arjola fata! Cognomi e Proverbi smb: Argiola, Argiolas Terminologia scientifica msg Etimo ltn. areola Traduzioni Francese aire Inglese farmyard Spagnolo era, semillero Italiano àia, semenzàio Tedesco Tenne, Saatkamp.
àgliu àgiu
agliudrédhu , nm Definizione genia de àgiu areste Terminologia scientifica rba.
agliugliài , vrb Definizione nau de erbas, igragalare, pèrdere abba Sinonimi e contrari allacanae, allartzanai, allebigiare.
agliugliàu , pps, agt: allullau Definizione de agliugliai Sinonimi e contrari acalamau, allebizadu, allizadu Frasi est sicau fintzas su matutzu, su lampatzu est allullau.
agnadína, agnadínu , nm, nf: angiadina, anzadina Definizione su angiare de su bestiàmene; is animaledhos apenas naschios; su tempus chi is animales funt angiandho Sinonimi e contrari agnamenta, angiadura, angiamentu, anzera 2. sas bamas como giughent s'anzadina ifatu 3. un'annu, bénnida s'anzadina, sa menzus ebba chi teniat faghet unu bellu pudhérigu Etimo srd. Traduzioni Francese portée, mise bas, mettre bas, agnelage Inglese litter Spagnolo camada Italiano figliata Tedesco Wurf.
agnamènta , nf: anzamenta Sinonimi e contrari angiadura, agnadina, angiamentu, anzera Frasi tramudant sos pastores: est tempus de anzamenta Etimo srd.
agnànghere , vrb: annàgghere, annàghere, annànghere Definizione pònnere una cosa cun s'àtera po fàere tot'unu, una suma, aciúnghere una cosa a un'àtera / pps. annantu, annatu, annànghiu Sinonimi e contrari aciúgnere, additzionare, agiànghere, ammedare, annatare, summai | ctr. bocare, irjànghere, leai, miminare Frasi donzi tantu agnanghiat linna a su furru ◊ dae tantu in tantu annàgheli custa ficumurisca a su lapiolu ◊ est a annànghere pena subra a pena ◊ si faghes gai ti annanghes disonore ◊ ndhe li annango un'àteru pagu ◊ dàemi sa valude de sa cosa annaghèndhebbi su chimbunu! ◊ si che bogas totu su chi bi amus agnantu ite bi restat? 2. raju cantu ti deghet sa cravata, issa ti paret nàschida in su tuju: sos chírrios ti arrivint a benuju forsi ca ses bascitu o l'as annata! Etimo srd. Traduzioni Francese ajouter, joindre Inglese to add, to connect Spagnolo añadir Italiano aggiùngere, connèttere Tedesco hinzufügen, verbinden.
agnànta , nf: annanta, annata Definizione su aciúnghere e pruschetotu sa cosa o su tanti chi si aciunghet; cosa chi narant in prus de su chi est sa beridade, candho si contat unu fatu Sinonimi e contrari aciunta, agianta, annànghida, annunta | ctr. mímina Modi di dire csn: a part'e annata = itl. d'altrónde; a mal'e annata = pro parte mal'agianta, pro aciunta, a prus de s'àteru Frasi sa mama l'at brigau e zeo l'apo dau s'annata 2. nois a su contu un'annata bi la ponimus 3. bos sezis fatos intendher fintzas a carrela, a part'e annanta faghindhe lúmenes de zente connota! ◊ a part'e annata, no poto fàghere totu deo! ◊ como mi ponent totu a zocadorju e, a mal'e annata, cuss'arga de prefetinu m'at a facher lassare sentza binu (G.A.Solinas) Etimo srd. Traduzioni Francese addition, adjonction Inglese addition Spagnolo añadidura Italiano aggiunta Tedesco Zusatz.
agnantúra , nf Definizione su agnànghere Sinonimi e contrari aciunta, agianta, agnanta, annànghida, annunta Etimo srd.
agnàre , vrb: angiai, angiari 1, antzare, anzare Definizione su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos Sinonimi e contrari afedai Frasi sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai 2. is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus Etimo ltn. *agniare Traduzioni Francese mettre bas, faire ses petits, agneler Inglese to litter Spagnolo parir Italiano figliare Tedesco Junge werfen.
agnelòtu , nm: agnulotu, angeloti, angelotu, angiulotu, anzelotu Definizione genia de papare che is culurgiones ma prenu de petza acapulada Frasi cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta, angiulotus e binu bonu ◊ pro s'ustu ant preparadu sos angelotos, su ghisadu, prugnolos e seadas ◊ nontamus de sos anzelotos, inoche acatat fintzas sebadas Terminologia scientifica mng Etimo itl.p
àgnelu , nm: àngelu, ànghelu, ànghilu, àngiu, àngiulu, ànzelu, ànzulu Definizione (f. -a) un'èssere chentza corpus, ispíridu ebbia e bonu, segundhu sa dotrina de sa Crésia; parte de s'ogu, sa pupia; malàidu chi no sanat / Angelinu, Angheledhu, nm. personale Sinonimi e contrari màlturu Modi di dire csn: s'ànghelu de sa guàrdia = itl. àngelo custòde; s'ànzelu de s'ogru = sa pupia; falare s'ànghelu = bènniri ccn. a nàrriri un'isceda (pentzau sempri coment'e cosa chi no fait); àngiulu in glória = ispétzia de brocau de seda a floris mannus; allirgu che àngelu in glória = prexau meda; fai morti de àngiulu = mòrrere chentza istare sufrindhe; pisci àngiulu = genia de piscigani, mannu; àxina de àngiulus = una creze de ua regadia Frasi àgnelos e santos begnant a innoge a nosi salvare!◊ cussas duas sorres sunt veras àngelas de su paradisu! ◊ in cue paret chi bi pasat ànghelos ◊ si no mi la narat calicunu, sa cosa, no mi falat s'ànghelu! ◊ custu pitzinnu est un'anghiledhu ◊ depides semper pregare a s'ànghilu 2. cherjo bíere si s'ispina est intrada a sa piperista o a s'ànzelu Cognomi e Proverbi smb: Angeleddu, Angheleddu, Angiu, Angius / prb: buconi pretziu s'àngiulu si dhoi setzit Traduzioni Francese ange Inglese angel Spagnolo ángel Italiano àngelo Tedesco Engel.
agnénu agénu
agnonàrgiu , nm: angionàgiu, angionaju, angionàrgiu, angionaxu, anzonarju, anzonarzu Definizione chie pastórigat is angiones Sinonimi e contrari atocadori, bagadriaxu, lachinzaju, laghinzaresu Frasi s'anzonarju colabat sas dies ifatu de sos anzones ◊ comente est créschidu est andhadu a fàghere s'anzonarzu ◊ a babbu tuu dh’eus tentu a giòvunu unus cant’annus coment’e angionaju Cognomi e Proverbi smb: Angionargia, Angionargiu Terminologia scientifica pst Etimo srd.