galàssia , nf Definitzione logu, tretu de s'universu inue is istedhos funt meda prus cracos, ammassu de istedhos (es. una g. est Sa bia de sa pàgia, inue si agatat su sistema solare nostu).
galatéu , nm Definitzione educatzione, bonas maneras de si cumportare, in su fàere.
galatína galadína
galatzète galansèto
galatzòni , nm: calatzoni* Definitzione
sonnu grae meda, maladia, èssere chentza prus sensos, chentza prus atuamentos, che mortu / andai in g. = pèrdere sos atuamentos, no connòschere prus, ma fintzas tènnere visiones (ammentare su chi unu si at bidu in su sonnu gai chentza atuamentos)
Tradutziones
Frantzesu
catalepsie,
coma
Ingresu
coma,
catalexis
Ispagnolu
coma
Italianu
còma,
catalèssi
Tedescu
Koma.
galavèra galabèra
galaverósu galaberósu
galdaròne, galdaròni , nm: caldarone* Definitzione genia de istrégiu mannitu po pònnere cosa a còere, po múrghere Sinònimos e contràrios cadhàrgiu, cardera, labia Terminologia iscientìfica stz.
galentíre , vrb: garantire,
garantiri Definitzione
giare seguresa de calecuna cosa / pps. galentidu (fintzes in su sensu de seguru)
Sinònimos e contràrios
afiantzai,
afidanzare,
assegurai
Frases
a isse lu galentint sos benes chi li ant lassadu sos mannos: pro cussu s'intendhet forte! ◊ candu manigiasta franchitus, in banca ti apu garantiu dèu ◊ bae chi custa cosa no si bi torrat a segare: ti lu galento deo!
2.
su no esser bénnidu a cust'ora, frade totu, galentidu chi at pérdidu su trenu!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
garantir,
favoriser
Ingresu
to warrant,
to favour
Ispagnolu
garantizar
Italianu
garantire,
favorire
Tedescu
garantieren.
galèra , nf: gallera Definitzione
logu de pena po is cundennaos, fràigu inue si mantenet su cundennau inserrau, o nave de fàere andhare a fortza de remos
Sinònimos e contràrios
bàgliu,
bojosa,
prasoni
Maneras de nàrrere
csn:
betare a unu in g. = pònniri in presoni; in g. tirist! = bae in galera!, bae in sa furca!; in galera tirit! = ancu mai!, ancu mai si torret a bídere!, no mi ndhe importat!, no est nudha!, (nadu a frastimu) andai in galera, in sa furca, innoromala; avassu de galera = galerone, pessone mala chi at fatu galera (o chi meressit de ndhe fàghere)
Frases
pro s'irrobbatóriu lis ant dadu deghe annos de galera ◊ ti n'at a iscútere annos de galera pro cussa fura!…◊ pobidhu meu trabballat che iscrau de galera, ma de dinare non ndhe bideus mai
2.
fai bèni e bai in galera!…◊ bois batazaizis pro sa mata die e note che remos de galera
3.
sa zente est che ghetada a galera, de su triballu meda
Tradutziones
Frantzesu
prison
Ingresu
jail
Ispagnolu
cárcel,
prisión
Italianu
prigióne,
galèra
Tedescu
Gefängnis.
galeràu , nm Definitzione chie ch'est in galera Sinònimos e contràrios presoneri.
galerístu , agt, nm Definitzione
cundennau a presone, chi o chie est iscontandho una cundenna in galera (ma nau fintzes a disprétziu)
Sinònimos e contràrios
galleranu,
pregioneri
Frases
tia cherrer bídere sa mama isconsolada torrendhe a domo sua su fizu galeristu ◊ Barabba fit unu galeristu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
détenu
Ingresu
prisoner
Ispagnolu
preso,
encarcelado
Italianu
carcerato
Tedescu
Gefangene.
galeròne , nm Definitzione nau a disprétziu a unu chi che istat fatuvatu in galera, chi est giau a su malu fàere.
galgastólu gaigastólu
gàlia , nf: gàliga Definitzione
is catolas o unghedhas de is animales chi portant is peis a duas perras (es. brebè, porcu, boe, craba); a logos fintzes annoigadórgiu
Sinònimos e contràrios
ungedha,
ungrale
Frases
bi at crapas chi iscudent issédhidos peri de deche metros catzandhe fogu dae gàligas! ◊ si provaes a intrare a un'ufíssiu prúbbicu sa chenàpura no si acatat gàliga de cristianu!
Ètimu
ltn.
caliga
Tradutziones
Frantzesu
onglon
Ingresu
ungula
Ispagnolu
pezuña
Italianu
ungula
Tedescu
Klaue.
gàlia! , iscl: aggàlia!* Definitzione a gàlia! = e de a bonu!: foedhu chi narant disigiandho una cosa, pruschetotu candho est cosa chi no faet Sinònimos e contràrios acabbonu, eillà, tambene.
galiàrdu , agt Definitzione chi giughet fortzas, abbilidade, briosu Sinònimos e contràrios cdh. gadhaldu Frases dae séculos semus nois Sardos coment'e malos teracos oprimidos e dae sas debbilesas divididos mancari de natura galiardos (A.Casula).
galiàtzu , agt: caliatzu*, gariatzu Definitzione chi est farinatu, fàcile a si fàere a farinos / manera de coxinai unu lori: cíxiri cotu a g. = ammodhigadu, torradu a abbentare e arrustidu in d-unu tianu in mesu de sa rena Sinònimos e contràrios farinatu, scirinosu, sfarinosu Frases cíxiri a galiatzu bendint in su vascellu…◊ su cíxiri cotu a galiatzu si sciscirinat in buca chi est una bellesa!
galiàu , agt Definitzione nau de su pibione de s’àghina in is gurdones, chi est lascu.
galibbardínu , agt Definitzione si narat de una calidade de pudhas in colore orrubiastu Terminologia iscientìfica clr.