galàssia , nf Definizione logu, tretu de s'universu inue is istedhos funt meda prus cracos, ammassu de istedhos (es. una g. est Sa bia de sa pàgia, inue si agatat su sistema solare nostu).
galatéu , nm Definizione educatzione, bonas maneras de si cumportare, in su fàere.
galatína galadína
galatzète galansèto
galatzòni , nm: calatzoni* Definizione
sonnu grae meda, maladia, èssere chentza prus sensos, chentza prus atuamentos, che mortu / andai in g. = pèrdere sos atuamentos, no connòschere prus, ma fintzas tènnere visiones (ammentare su chi unu si at bidu in su sonnu gai chentza atuamentos)
Traduzioni
Francese
catalepsie,
coma
Inglese
coma,
catalexis
Spagnolo
coma
Italiano
còma,
catalèssi
Tedesco
Koma.
galavèra galabèra
galaverósu galaberósu
galdaròne, galdaròni , nm: caldarone* Definizione genia de istrégiu mannitu po pònnere cosa a còere, po múrghere Sinonimi e contrari cadhàrgiu, cardera, labia Terminologia scientifica stz.
galentíre , vrb: garantire,
garantiri Definizione
giare seguresa de calecuna cosa / pps. galentidu (fintzes in su sensu de seguru)
Sinonimi e contrari
afiantzai,
afidanzare,
assegurai
Frasi
a isse lu galentint sos benes chi li ant lassadu sos mannos: pro cussu s'intendhet forte! ◊ candu manigiasta franchitus, in banca ti apu garantiu dèu ◊ bae chi custa cosa no si bi torrat a segare: ti lu galento deo!
2.
su no esser bénnidu a cust'ora, frade totu, galentidu chi at pérdidu su trenu!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
garantir,
favoriser
Inglese
to warrant,
to favour
Spagnolo
garantizar
Italiano
garantire,
favorire
Tedesco
garantieren.
galèra , nf: gallera Definizione
logu de pena po is cundennaos, fràigu inue si mantenet su cundennau inserrau, o nave de fàere andhare a fortza de remos
Sinonimi e contrari
bàgliu,
bojosa,
prasoni
Modi di dire
csn:
betare a unu in g. = pònniri in presoni; in g. tirist! = bae in galera!, bae in sa furca!; in galera tirit! = ancu mai!, ancu mai si torret a bídere!, no mi ndhe importat!, no est nudha!, (nadu a frastimu) andai in galera, in sa furca, innoromala; avassu de galera = galerone, pessone mala chi at fatu galera (o chi meressit de ndhe fàghere)
Frasi
pro s'irrobbatóriu lis ant dadu deghe annos de galera ◊ ti n'at a iscútere annos de galera pro cussa fura!…◊ pobidhu meu trabballat che iscrau de galera, ma de dinare non ndhe bideus mai
2.
fai bèni e bai in galera!…◊ bois batazaizis pro sa mata die e note che remos de galera
3.
sa zente est che ghetada a galera, de su triballu meda
Traduzioni
Francese
prison
Inglese
jail
Spagnolo
cárcel,
prisión
Italiano
prigióne,
galèra
Tedesco
Gefängnis.
galeràu , nm Definizione chie ch'est in galera Sinonimi e contrari presoneri.
galerístu , agt, nm Definizione
cundennau a presone, chi o chie est iscontandho una cundenna in galera (ma nau fintzes a disprétziu)
Sinonimi e contrari
galleranu,
pregioneri
Frasi
tia cherrer bídere sa mama isconsolada torrendhe a domo sua su fizu galeristu ◊ Barabba fit unu galeristu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
détenu
Inglese
prisoner
Spagnolo
preso,
encarcelado
Italiano
carcerato
Tedesco
Gefangene.
galeròne , nm Definizione nau a disprétziu a unu chi che istat fatuvatu in galera, chi est giau a su malu fàere.
galgastólu gaigastólu
gàlia , nf: gàliga Definizione
is catolas o unghedhas de is animales chi portant is peis a duas perras (es. brebè, porcu, boe, craba); a logos fintzes annoigadórgiu
Sinonimi e contrari
ungedha,
ungrale
Frasi
bi at crapas chi iscudent issédhidos peri de deche metros catzandhe fogu dae gàligas! ◊ si provaes a intrare a un'ufíssiu prúbbicu sa chenàpura no si acatat gàliga de cristianu!
Etimo
ltn.
caliga
Traduzioni
Francese
onglon
Inglese
ungula
Spagnolo
pezuña
Italiano
ungula
Tedesco
Klaue.
gàlia! , iscl: aggàlia!* Definizione a gàlia! = e de a bonu!: foedhu chi narant disigiandho una cosa, pruschetotu candho est cosa chi no faet Sinonimi e contrari acabbonu, eillà, tambene.
galiàrdu , agt Definizione chi giughet fortzas, abbilidade, briosu Sinonimi e contrari cdh. gadhaldu Frasi dae séculos semus nois Sardos coment'e malos teracos oprimidos e dae sas debbilesas divididos mancari de natura galiardos (A.Casula).
galiàtzu , agt: caliatzu*, gariatzu Definizione chi est farinatu, fàcile a si fàere a farinos / manera de coxinai unu lori: cíxiri cotu a g. = ammodhigadu, torradu a abbentare e arrustidu in d-unu tianu in mesu de sa rena Sinonimi e contrari farinatu, scirinosu, sfarinosu Frasi cíxiri a galiatzu bendint in su vascellu…◊ su cíxiri cotu a galiatzu si sciscirinat in buca chi est una bellesa!
galiàu , agt Definizione nau de su pibione de s’àghina in is gurdones, chi est lascu.
galibbardínu , agt Definizione si narat de una calidade de pudhas in colore orrubiastu Terminologia scientifica clr.