A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tartàdhu , nm: tratadhu Definitzione muga meda, brutore a pígiu, a crosta Sinònimos e contràrios brutore, cadràngia, cadhossímini, caldíngiu, muga, sudre Frases bae chi ti nche irménticant sos achicos de mama… as a issire prenu de tratadhu si cojubas chin cussa! ◊ su fracu de sa feche si misturabbat chin su fracu de su tratadhu ◊ sa franella no si cumprendhiat de ite colore fit de su tratadhu chi zuchiat Ètimu ltn. tartarum Tradutziones Frantzesu saleté Ingresu filth Ispagnolu suciedad, mugre Italianu sudiciume Tedescu Schmutz.

tartalía , nf, nm: tataliu, tatalliu, tratabia, tratalia, trataliu, tratalliu, trotobie, trotoia Definitzione sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu Sinònimos e contràrios fressura, revea, tatareu Frases femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu Terminologia iscientìfica mng Ètimu itl. frattaglie Tradutziones Frantzesu fressure à la broche Ingresu pluck roasted on the spit Ispagnolu asaduras asadas en el espetón Italianu coratèlla còtta allo spièdo Tedescu am Spieß gebratene Geschlinge.

tartaliàre , vrb Definitzione istròchere, pigare a befa Sinònimos e contràrios istòlchere, istrocare, istrochire.

tartanèdha , nf Definitzione genia de arretza po piscare.

tartànza , nf: tratanza Definitzione genia de acapióngiu, fune fata cun giuncu o fintzes pertighedhas lentas, cannàiles, po acapiare cosa a sa bona Sinònimos e contràrios tanza Frases picat franzas de chessa, las ispacat e fachet tratanzas pro cosire furticu a moju ◊ lea tratanzas a prèndhere sas faschinas!

tartanzéri , nm Definitzione cudhu chi faet tartanzas Ètimu srd.

tartànzu , nm Definitzione chie portat filedhos, trassas, imbodhiosu, chie, nau in cobertantza, acàpiat s'àteru cun tartanzas Sinònimos e contràrios imbodhicheri, imbusteri, inganneri Ètimu srd.

tartúfu , nm Definitzione genia de codrolinu pretziau meda chi faet asuta de terra in is arraighinas de unas cantu matas (es. crecu) Terminologia iscientìfica ant, Tuber melanosporum, T. magnatum.

tàrtza , nf Definitzione píbera de abba, genia de coloru pitichedhu chi in istade faet abbitu meda a mesu de s'abba po cassare arranedhas, pische o àteru a papare Sinònimos e contràrios idru, lircis, lurtzi Terminologia iscientìfica anra, natrix maura Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu couleuvre à collier Ingresu grass snake Ispagnolu culebra viperina Italianu bìscia viperina Tedescu Natter.

tàrula , nf Definitzione tíngia, bobboitedhu chi punghet e si papat s'orrobba, pruschetotu sa lana; sa farrighedha chi faet sa tíngia in sa linna papandhosidha / t. de chessa = chessa sica maghinada a finedhedhu, a brúere, de pònnere in sa pedhe de sa criadura pro no l'agghejare sa bestimenta Sinònimos e contràrios arna, àrrala, arrentza, càmula 1, carignàtula, lanasta, papagalledhu, tanzolu / farrúcia, popoine Frases s'intendhet su màstiga màstiga de sa tàrula in s'armàriu ◊ s'ammentu de sas caras famílias lesit a nos apretare che tàrula Terminologia iscientìfica crp.

tarulàre taralàre

tàsa tàja

tasàda , nf Sinònimos e contràrios acirrada, bucada, ingullida, intullada, ticada, tumata 1 Frases mi fato una tasada de abba dai su frascu Ètimu srd.

tàsaru , nm: tàsiru, tàsua, tàsulu, tàsuru Definitzione tres linnas diferentes narant cun custu númene: a) linna arrúbia o longufresu, una genia de linna toscosa, tostada meda, bona po òpera e fintzes po meighina; b) lau mascu, genia de matighedha chi faet una birilledha bona a meighina, linna groga iscurosa, bona po òpera; c) àtera genia de matighedha a linna modhe, frutighedhu toscosu bonu fintzes po meighina / su mali de su t. = tirisia Sinònimos e contràrios eni, longhivresu / arradellu, àsuma, labruareste, larumàsciu, linnaniedha 1, sàsima / bolàdiga, sambinzu Frases cun su tàsuru, chi est una mata a croxu de aranada, fait a fai su colori grogu Terminologia iscientìfica mt, Taxus baccata; mt, Rhamnus alaternus; mt, Euonymus europaeus Tradutziones Frantzesu if, alaterne, fusain Ingresu yew (tree), rhamnus, prick-wood Ispagnolu tejo, aladierna, evónimo, bonetero Italianu tasso, alatèrno, fusàggine Tedescu Eibe, immergrüner Kreuzdorn, Pfaffenhütchen.

tàsca , nf Definitzione genia de istrégiu fatu de pedhe a bisura de sacu, cosiu in costaos: in s'oru de pitzu, in is istampos chi portat, intrat una corria chi istringhendho serrat e acàpiat faendho arresurtare sa parte de pitzu, candho est serrada, prus istrinta de su fundhu; duas tiras de pedhe, una a cada bandha, de su cugigone de su fundhu a s'oru de pitzu, intrant in codhos a manera de pigare sa tasca in palas: si manígiat po pònnere cosa de papare e ingòllere a su sartu: pitica est bella fintzes po borseta de fémina / min. taschita Sinònimos e contràrios mocilla, taschedha Frases o fascículu bellu, ti legia fatu de s'ama candho intro de sa tasca ti giughia (A.Cossu)◊ prenànt bértulas e tascas pro sos teracos ◊ andhat fatu a su masone cun sa tasca a pala ◊ mi ponzo su pane in sa tasca ◊ nci at torrau su sulitu a sa tasca ◊ cun sa pedhi de craba fiant sa tasca, a trassa de zàinu Sambenados e Provèrbios smb: Tasca Terminologia iscientìfica stz Ètimu itl. tasca.

tascapàne, tascapàni , nm Sinònimos e contràrios sacapane Frases si ant postu pane e casu in sos tascapanes e andhados si che sunt ◊ portu su fiascu de s'àcua in su tascapani.

tascarésu , agt, nm Definitzione chi o chie est imbitzau a castiare in is tascas o àteru istrégiu angenu cricandho cosa de furare, giau a su malu fàere Sinònimos e contràrios catanzu, sacajale, trebiali, truntzedheri Frases pro crupa de cussos tascaresos so abbarrau chene manicare Ètimu srd.

taschèdha , nf Definitzione sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu) Sinònimos e contràrios istaca, mocilla, tasca Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu musette en cuir Ingresu skin haversack Ispagnolu mochila de piel Italianu tascapane di pèlle Tedescu Lederwandertasche.

taschedhàju , nm Definitzione istregiari, chie si avilit e aprofitat de sa fide chi dhi giaent po furare cricandho povinas in is taschedhas (muncíllia) angenas, e no faet a dhi fidare nudha Sinònimos e contràrios bertulaju.

taschedhósu , agt, nm Definitzione chi o chie bogat tropu iscusas, arreghèscias, iscóticos Sinònimos e contràrios mendhecosu, pibincu, pigeri, spitzecosu Ètimu srd.