tartàdhu , nm: tratadhu Definizione
muga meda, brutore a pígiu, a crosta
Sinonimi e contrari
brutore,
cadràngia,
cadhossímini,
caldíngiu,
muga,
sudre
Frasi
bae chi ti nche irménticant sos achicos de mama… as a issire prenu de tratadhu si cojubas chin cussa! ◊ su fracu de sa feche si misturabbat chin su fracu de su tratadhu ◊ sa franella no si cumprendhiat de ite colore fit de su tratadhu chi zuchiat
Etimo
ltn.
tartarum
Traduzioni
Francese
saleté
Inglese
filth
Spagnolo
suciedad,
mugre
Italiano
sudiciume
Tedesco
Schmutz.
tartalía , nf, nm: tataliu,
tatalliu,
tratabia,
tratalia,
trataliu,
tratalliu,
trotobie,
trotoia Definizione
sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu
Sinonimi e contrari
fressura,
revea,
tatareu
Frasi
femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu
Terminologia scientifica
mng
Etimo
itl.
frattaglie
Traduzioni
Francese
fressure à la broche
Inglese
pluck roasted on the spit
Spagnolo
asaduras asadas en el espetón
Italiano
coratèlla còtta allo spièdo
Tedesco
am Spieß gebratene Geschlinge.
tartaliàre , vrb Definizione istròchere, pigare a befa Sinonimi e contrari istòlchere, istrocare, istrochire.
tartanèdha , nf Definizione genia de arretza po piscare.
tartànza , nf: tratanza Definizione genia de acapióngiu, fune fata cun giuncu o fintzes pertighedhas lentas, cannàiles, po acapiare cosa a sa bona Sinonimi e contrari tanza Frasi picat franzas de chessa, las ispacat e fachet tratanzas pro cosire furticu a moju ◊ lea tratanzas a prèndhere sas faschinas!
tartanzéri , nm Definizione cudhu chi faet tartanzas Etimo srd.
tartànzu , nm Definizione chie portat filedhos, trassas, imbodhiosu, chie, nau in cobertantza, acàpiat s'àteru cun tartanzas Sinonimi e contrari imbodhicheri, imbusteri, inganneri Etimo srd.
tartúfu , nm Definizione genia de codrolinu pretziau meda chi faet asuta de terra in is arraighinas de unas cantu matas (es. crecu) Terminologia scientifica ant, Tuber melanosporum, T. magnatum.
tàrtza , nf Definizione
píbera de abba, genia de coloru pitichedhu chi in istade faet abbitu meda a mesu de s'abba po cassare arranedhas, pische o àteru a papare
Sinonimi e contrari
idru,
lircis,
lurtzi
Terminologia scientifica
anra, natrix maura
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
couleuvre à collier
Inglese
grass snake
Spagnolo
culebra viperina
Italiano
bìscia viperina
Tedesco
Natter.
tàrula , nf Definizione tíngia, bobboitedhu chi punghet e si papat s'orrobba, pruschetotu sa lana; sa farrighedha chi faet sa tíngia in sa linna papandhosidha / t. de chessa = chessa sica maghinada a finedhedhu, a brúere, de pònnere in sa pedhe de sa criadura pro no l'agghejare sa bestimenta Sinonimi e contrari arna, àrrala, arrentza, càmula 1, carignàtula, lanasta, papagalledhu, tanzolu / farrúcia, popoine Frasi s'intendhet su màstiga màstiga de sa tàrula in s'armàriu ◊ s'ammentu de sas caras famílias lesit a nos apretare che tàrula Terminologia scientifica crp.
tarulàre taralàre
tàsa tàja
tasàda , nf Sinonimi e contrari acirrada, bucada, ingullida, intullada, ticada, tumata 1 Frasi mi fato una tasada de abba dai su frascu Etimo srd.
tàsaru , nm: tàsiru,
tàsua,
tàsulu,
tàsuru Definizione
tres linnas diferentes narant cun custu númene: a) linna arrúbia o longufresu, una genia de linna toscosa, tostada meda, bona po òpera e fintzes po meighina; b) lau mascu, genia de matighedha chi faet una birilledha bona a meighina, linna groga iscurosa, bona po òpera; c) àtera genia de matighedha a linna modhe, frutighedhu toscosu bonu fintzes po meighina / su mali de su t. = tirisia
Sinonimi e contrari
eni,
longhivresu
/
arradellu,
àsuma,
labruareste,
larumàsciu,
linnaniedha 1,
sàsima
/
bolàdiga,
sambinzu
Frasi
cun su tàsuru, chi est una mata a croxu de aranada, fait a fai su colori grogu
Terminologia scientifica
mt, Taxus baccata; mt, Rhamnus alaternus; mt, Euonymus europaeus
Traduzioni
Francese
if,
alaterne,
fusain
Inglese
yew (tree),
rhamnus,
prick-wood
Spagnolo
tejo,
aladierna,
evónimo,
bonetero
Italiano
tasso,
alatèrno,
fusàggine
Tedesco
Eibe,
immergrüner Kreuzdorn,
Pfaffenhütchen.
tàsca , nf Definizione genia de istrégiu fatu de pedhe a bisura de sacu, cosiu in costaos: in s'oru de pitzu, in is istampos chi portat, intrat una corria chi istringhendho serrat e acàpiat faendho arresurtare sa parte de pitzu, candho est serrada, prus istrinta de su fundhu; duas tiras de pedhe, una a cada bandha, de su cugigone de su fundhu a s'oru de pitzu, intrant in codhos a manera de pigare sa tasca in palas: si manígiat po pònnere cosa de papare e ingòllere a su sartu: pitica est bella fintzes po borseta de fémina / min. taschita Sinonimi e contrari mocilla, taschedha Frasi o fascículu bellu, ti legia fatu de s'ama candho intro de sa tasca ti giughia (A.Cossu)◊ prenànt bértulas e tascas pro sos teracos ◊ andhat fatu a su masone cun sa tasca a pala ◊ mi ponzo su pane in sa tasca ◊ nci at torrau su sulitu a sa tasca ◊ cun sa pedhi de craba fiant sa tasca, a trassa de zàinu Cognomi e Proverbi smb: Tasca Terminologia scientifica stz Etimo itl. tasca.
tascapàne, tascapàni , nm Sinonimi e contrari sacapane Frasi si ant postu pane e casu in sos tascapanes e andhados si che sunt ◊ portu su fiascu de s'àcua in su tascapani.
tascarésu , agt, nm Definizione chi o chie est imbitzau a castiare in is tascas o àteru istrégiu angenu cricandho cosa de furare, giau a su malu fàere Sinonimi e contrari catanzu, sacajale, trebiali, truntzedheri Frasi pro crupa de cussos tascaresos so abbarrau chene manicare Etimo srd.
taschèdha , nf Definizione
sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu)
Sinonimi e contrari
istaca,
mocilla,
tasca
Terminologia scientifica
stz
Traduzioni
Francese
musette en cuir
Inglese
skin haversack
Spagnolo
mochila de piel
Italiano
tascapane di pèlle
Tedesco
Lederwandertasche.
taschedhàju , nm Definizione istregiari, chie si avilit e aprofitat de sa fide chi dhi giaent po furare cricandho povinas in is taschedhas (muncíllia) angenas, e no faet a dhi fidare nudha Sinonimi e contrari bertulaju.
taschedhósu , agt, nm Definizione chi o chie bogat tropu iscusas, arreghèscias, iscóticos Sinonimi e contrari mendhecosu, pibincu, pigeri, spitzecosu Etimo srd.