Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arrubiólu , nm: arrubiou, orrubiolu Definitzione druche chi assimbígiat a is tzípulas (o est a bocighedha), fatu cun arrescotu (o casu) friscu, orrubiou e corgiolu de aràngiu tratagasau, fríssiu che is tzípulas etotu e cun tzúcuru ispergiau apitzu Sinònimos e contràrios rujolu Frases sos arrubiolos frissos dhos insundhent in su tzúcoro Terminologia iscientìfica drc Tradutziones Frantzesu berlingot Ingresu round-cake with soft inside Ispagnolu buñuelo con queso Italianu berlingòzzo Tedescu Kringel.

blàndhu , agt: blandu, brandhu, brandu Definitzione chi est pagu forte, pagu airadu, abbrandhau, prus pagu (nau fintzes de cosas de bufare cun àrculu, fintzes in su sensu chi funt abbariolu)/ pani a faci branda = tropu biancu, cotu pagu Sinònimos e contràrios lenu | ctr. airadu, càdriu, forte Frases su dolore est prus brandhu ca apo leadu sa meighina ◊ s'arregorta est istétia branda ◊ sa lughe de su sole a prima essida est prus brandha ◊ at in fatze unu lucore brandhu de luna ◊ eus inténdiu unu sonu brandu, dilicau ◊ su sàmbini de procu si fait còere a fogu brandhu Sambenados e Provèrbios smb: Brandos, Brandu Ètimu spn. blando Tradutziones Frantzesu léger Ingresu soft Ispagnolu leve, delicado, débil Italianu blando Tedescu leicht.

cimixèdha , nf Definitzione sa punta modhe de sa linna, de is matas Sinònimos e contràrios chima, coma, coramedhu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu partie tendre des arbres Ingresu soft part (of a tree) Ispagnolu cogollo Italianu tenerume delle piante Tedescu weicher Teil der Pflanzen.

cucacúca 1 , nf Definitzione una genia de erba (de mola, de cucos) Sinònimos e contràrios erbabiluda Terminologia iscientìfica rba, Holcus lanatus Tradutziones Frantzesu houlque laineuse Ingresu creeping soft grass Ispagnolu heno blanco, holco Italianu bambagióna Tedescu Honiggras.

fodhósu , agt Definitzione chi est modhe, chi tocandhodhu abbàsciat coment'e fodhe prenu de ària Sinònimos e contràrios lentu, madhitzosu, modhanu, modhe, modhitzu | ctr. téteru, tostu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu moelleux, léger, doux Ingresu soft Ispagnolu blando, suave Italianu sòffice Tedescu weich.

isponzàtzu , agt, nm: ispugnatu, spongiatzu Definitzione nau pruschetotu de su pane grussu pesau bene, chi est bene ispongiau, chi paret un'ispòngia, modhe, chi est unu pagu coment'e ispòngia, totu a buidedhos; unu druche Sinònimos e contràrios isbumburronadu, modhanu, pugnatu, spongiosu | ctr. tipiu / matosu Frases su casu cheret fitu, su pane ispugnatu ◊ candho su pane russu est cotu, sa matza est isponzatza Ètimu spn. esponjado Tradutziones Frantzesu spongieux, moelleux, douillet Ingresu spongy, soft Ispagnolu pan bien fermentado Italianu spugnóso, sòffice Tedescu schwammig, weich.

léntu , agt Definitzione chi si atrótigat cun facilidade chentza si segare; nau de sa manera de fàere o de si mòvere, chi est chentza presse / avb. a lentu = abbellu, a lente, a lenu; andhare a passos lentos = abbellu, chentza presse Sinònimos e contràrios alletiosu, corjatu, corriatu, flúsciu, lenu | ctr. àrridu, chídrinu, stochinu, tracaditu / chíbbalu, crispu Frases fit lentu che lentzolu lavatu ◊ su pane de fresa o carasau apenas cotu, chentza assadu, est lentu ◊ bi at linnas lentas (as. sa chessa) e linnas crídinas ◊ sos ramos de s'ozastru sunt lentos ◊ lis at postu paja de cótzulas lentas supra de sa mesa 2. ant torradu a sonare a tiradas lentas sas campanas ◊ oras che passant che séculos lentas avelenanne dogni presente incantu Sambenados e Provèrbios smb: Lentu Ètimu ltn. lentus Tradutziones Frantzesu flexible, pliable Ingresu pliable, soft Ispagnolu flexible, blando Italianu flessìbile, pieghévole, mòrbido Tedescu biegsam, flexibel.

martzólu , nm Definitzione una calidade de trigu coinàrgiu Sinònimos e contràrios martale Terminologia iscientìfica lrs, Triticum aestivum Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avrillet, blé tendre Ingresu soft wheat Ispagnolu trigo tierno Italianu grano tènero Tedescu Weichweizen.

mòdhe , agt, nm: modhi Definitzione nau de cosa, chi si lassat mudare de forma, chi si lassat segare, alladiare, iscarrafiare, púnghere, o indrúchere cun facilidade, chi a dha tocare o a che dhi passare apitzu lassat calare a fundhu coment'e in cosa impastada cun abba meda; nau de gente, chi si lassat cumbínchere cun facilidade, chi càmbiat pàrrere o chi adduit a comente bolent is àteros, fintzes chi sentit luego su male o s'abbisóngiu de is àteros Sinònimos e contràrios flúsciu, gevi, lenu, modhitzu / cdh., ttrs. modhu / ternurosu | ctr. téteru, tostadu / impregadu, rebelde Maneras de nàrrere csn: pane, casu, erba, linna, pedra, ferru modhe; ossu m. = dúrgalu, modhímene, itl. cartilàgine; modhi che sa spuma = modhe meda, modhe modhe; pònniri a modhi = tzacare, bestire o pònnere in mesu de s'abba pro ammodhigare (pro samunare, còghere, triballare menzus); una die modhe = una dí de àcua, proinosa; èssere de modhe = èssiri de àcua, chi fait, crescit, bivit in mesu de s'àcua (es. píbera de m.); cotu a m. = cotu ma no intostau (nau prus che àteru de s'ou candu abarrat abbisabbis); fàghere a modhe (nadu de su andhare de su corpus) = fai ladàmini modhi; portai cambas modhis = èssere timendho (o fintzes no aguantare pesu, pagu firmas, pagu seguras) Frases cuss'impastu serbit modhe ca bi lu damus a pizu fine, a su muru ◊ po tui est modhi totu, fintzas su chi est tostau ◊ si no est cosa modhe no ndhe addéntigo ◊ a triballare in su modhe piaghet a totugantos ◊ sa sinnadorza o tarcu est pedra modhe ◊ in letu modhe si drommit male ◊ s’umbriagu portat is cambas modhis 2. si l'agatant modhe, a s'àteru, bi ndh'at chi si ndhe aprofitant puru ◊ lampu, za ses modhedhu si ti présiant a fàghere unu piaghere!…◊ abarreus calmus, ma mi potzu sei, ca portu is cambas modhis? 3. in su ribu, intro de modhe bi fint sas féminas labandhe ◊ comente fachies a labare intro de su ribu a pedes a modhe? ◊ cussu si che est tzacadu a modhe in sa funtana ◊ fit ifustu pariat chi l'aiant bestiu a modhe Sambenados e Provèrbios smb: Modde Ètimu ltn. mollis Tradutziones Frantzesu mou, doux, malléable, moelleux, tendre, souple, indulgent, complaisant, soumis Ingresu soft, compliant, pliable Ispagnolu blando, dócil, sumiso Italianu mòlle, malleàbile, mòrbido, tènero, cedévole, condiscendènte, remissivo Tedescu weich, Weiche, nachgiebig, fügsam, gefügig.

modhímene, modhímine , nm: mudhímini Definitzione cosa modhe, su èssere modhe de sa cosa, fintzes ossu modhe e mescamente su tretighedhu de mesu de cúcuru de is pipios, itl. fontanèlla; is puntas noas de matas e tupas / m. de origa = sa puntighedha de s'origra, su tretu modhe prus in bassu (itl. lòbo) Sinònimos e contràrios leina, modhesa, modhia, modhíghine, modhore, mudhitza / tinziu Frases dh'ant iscuta a su modhímene de conca e ch'est orruta morta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tendron, cartilage Ingresu soft part, cartilage Ispagnolu cartílago, ternilla Italianu tenerume, cartilàgine Tedescu Weiche, Knorpel.

modhítzu , agt, nm: mudhíciu Definitzione chi est modhe, chi est bonu a indrúchere, chi atrótigat chentza dificurtade; a logos, modhitzi, chessa / chessa mudhícia = chessa, modhici Sinònimos e contràrios lentu, madhitzosu, modhe / modhici | ctr. téteru, tostadu Frases ite bella chi ses candho a murmutu t'intendho supra de sos chimizones modhitzos! 2. su modhitzu fait su chinisu prus bellu po sa lissia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu moelleux, ductile, souple (fig.), flexible Ingresu soft, pliant Ispagnolu blando, dúctil, flexible Italianu sòffice, dùttile, flessìbile Tedescu weich, biegsam, biegbar.

pugnàtu , agt Definitzione nau pruschetotu de pane grussu, chi est ispongiau bene, chi est cotu paret ispòngia Sinònimos e contràrios isbumburronadu, isponzatzu, modhanu, spongiosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu moelleux Ingresu soft Ispagnolu blando Italianu sòffice Tedescu weich.

tiérnu , agt Definitzione nau de sentidu, chi est carosu cun delicadesa Sinònimos e contràrios afàbbile, afetuosu, amistantziosu, fatitarzu, mineri, ternurosu Frases est una cantada imbentada intra dotori e malàdiu, oferta cun tiernu amori a sa sintzilla genti mia Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu tendre Ingresu soft Ispagnolu tierno Italianu tènero Tedescu zärtlich.