Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

impedhitzàdu , agt Definitzione impedhitzau, chi si agatat, fintzes chentza dhu bòllere, introbicau in mesu de chistiones o cosas istrobbosas e pagu praghillosas Frases como seo impedhitzadu in custa fatzienna (Z.Porcu) Tradutziones Frantzesu empêtré Ingresu got involved Ispagnolu metido Italianu impelagato Tedescu verstrickt sein.

incaniàre , vrb Definitzione no àere làstima nudha, su èssere malos che cane Sinònimos e contràrios incanire 1, iscaniare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être cruel Ingresu to be cruel Ispagnolu hacerse cruel Italianu èsser crudèle, non aver compassióne Tedescu grausam sein.

indepidàdu , pps, agt: inghepidau Definitzione de indepidare; chi tenet dépidos, chi est càrrigu de dépidos / èssere inghepidau che a s'ànima de Giudas = ànimi niedhu, pecadore chi no si pentit 2. mi tia èssere fatu unu milordo, ricu de prata e de oro: curpa issoro so coltzu indepidadu ◊ cussu est indepidadu finas a codhos! Tradutziones Frantzesu endetté Ingresu indebted Ispagnolu endeudado Italianu indebitato Tedescu in Schulden gestürzt sein.

insudhíre , vrb Definitzione àere o pònnere in sudhos, pistighíngiu, pentzamentos Sinònimos e contràrios acimbellai, apinnicare, assudhire Frases deves fuire sos bios, ca ti podent insudhire e nòghere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se préoccuper Ingresu to get anxious Ispagnolu preocuparse Italianu preoccuparsi, impensierirsi Tedescu besorgt sein.

intemperiàre , vrb Definitzione fàere tempus légiu; batire o fàere a influentza Sinònimos e contràrios temperare 2. ma at intemperiau, ocannu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire mauvais temps Ingresu to be bad weather Ispagnolu hacer tiempo malo Italianu far cattivo tèmpo Tedescu schlechtes Wetter sein.

iscaniài, iscaniàre , vrb Definitzione no àere làstima, fàere su cane, tratare male Sinònimos e contràrios incaniare Frases Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris Tradutziones Frantzesu être cruel Ingresu to be cruel Ispagnolu endurecerse, no tener corazón Italianu èsser crudèle, non aver compassióne Tedescu herzlos sein, mitleidlos.

iscascedhàe, iscascedhài , vrb: iscassedhai, iscassedhare, iscassidhare, iscassellare, scascedhai Definitzione mòvere, essire de su giustu (nau fintzes de cumportamentu), no àere manu firma faendho una cosa, fàere unu movimentu pagu precisu, illascinare (e si narat fintzes de sa cosa chi si manígiat), fartare; fintzes betare de cuadhu Sinònimos e contràrios allescinai, iscassedhire, mòere / millire Frases fui seghendi a lepa, mi at iscassedhau sa manu e mi seu ingortu ◊ mi at iscassedhau sa manu: mi ndi apu ghetau tropu, de binu! ◊ pudendi in bíngia, si bit ca mi at iscassedhau sa manu e babbu si ndi est acatau ◊ nanca benias a is otu e funt is otu e mesu: iscassedhada s'ora ti est?! ◊ mi est iscassedhau s'ollu: immoi custa cosa est tropu cundia! 2. est iscassidhau in s'iscamedhadorju Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déconner, jeter, démonter Ingresu to be wrong, to throw Ispagnolu equivocarse, temblar, desmontar Italianu sgarrare, sbalzare Tedescu nicht genau sein, nicht genau gehen, werfen.

issentíre , vrb Definitzione pèrdere su sentidu, nau fintzes in su sensu de provare unu dolore, unu dispraxere, un'ifadu mannu malu a padire o pistighíngiu, ispédhiu, disígiu forte Sinònimos e contràrios ammachiae, arrabbidare, arrabiai, dischissiare, delliriare, fadhotai, irbariare, ischisciai 1 Frases est issentindhe a dolore de dentes ◊ so issentindhe de custu manighinzu ◊ a sos duos annos dae su protzessu si est issentidu e nche l'ant tzacadu a manicómiu ◊ cudhos zogos bellos a bèndhere mi faghiant issentire ◊ sos candhidados sunt totu issentindhe in chirca de votos!◊ sos batos sunt issentindhe, a màulos, ca ant leadu fragu de peta! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu délirer Ingresu to rave Ispagnolu delirar Italianu delirare Tedescu irre sein.

istontorronàu , agt Definitzione chi est coment'e leau a conca, leau a tòrronos de no cumprèndhere bene, de si pàrrere orruendho, de no istare prantau Sinònimos e contràrios ibbadhinadu, scimingiau Frases vièndhesi in mesu de cussu badalocu, ispramau e istontorronau, non dischiat a uve si che fughire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui éprouve des vertiges Ingresu to be overcomed by dizziness Ispagnolu mareado Italianu preso da vertìgini Tedescu schwindelig sein.

ladíre , vrb: latire Definitzione èssere ladinu, bíere o pàrrere in manera crara, ladina Sinònimos e contràrios bídere, làdere*, pàrrere Frases de cantu fit brusiada in cara no si li ladiant sos ojos ◊ fint incuntzanne de prus e si lis latiat dae su portafógliu! ◊ su versu de Tucone si ladiat! ◊ sont sos prus ricos e si lis latit! ◊ ti lu ladis puru chi no ses nàschiu in domo! Tradutziones Frantzesu être évident Ingresu to be plain Ispagnolu ser evidente Italianu èsser evidènte Tedescu klar sein.

mancài 1 , vrb: ammancai, mancare Definitzione bènnere mancu, pèrdere, su dhue àere mancàntzia, farta, su no dhue èssere o èssere pagu de is cosas (aus. èssere, o fintzes àere si su sugetu de su vrb. no est precisu); fàere a mancu, fàere mancàntzias, cosas malas o chi no andhant bene mescamente contras a un'avertimentu o una régula (aus. àere) Sinònimos e contràrios afaltai, miminare, scimai / istramancai | ctr. bundhare, crèschere, èssere, subercai Frases s'iscuta chi so mancadu mi ch'est pigadu su late in su fogu ◊ sunt duas dies chi mi mancat su bestiàmine ◊ mi est mancadu custu traste: bidu mi l'as? ◊ li sunt mancadas sas fortzas ◊ a cancu cumpàngiu no fiant mancadas is iscrocorigaduras ◊ males za no ndhe mancat a neune ◊ in custu tretu, de intúnigu che ndhe cheret àteru: comente colo sa riga si bidet chi bi ndhe mancat ◊ nos at mancadu cosa dae domo ◊ mi at mancadu bestiàmine ◊ mi sunt mancadas sas berbeghes ◊ de brabeis e angionis no ndi at mancau prus 2. ei, no apo a mancare de fàghere su chi naras tue!…◊ no as mancadu de fàghere sa faina: lampu!… mandronatzu! ◊ atrus no iant mancau de nai cancu fuedhu in prus ◊ ndh'at contau de fatos in ca fut in Iugoslàvia!… ma ci no est mortu pagu dh'at mancau 3. mamma mia, perdònami si calchi borta apo mancadu ◊ sa curpa est sa tua ca as mancadu tue ◊ si apu mancau sèndiri pipia bollu èssi perdonara ◊ nàrami in ite apo mancadu pro meritare tanta pena! Sambenados e Provèrbios prb: chie no mancat no est nàschidu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu manquer, faire défaut, commencer à manquer Ingresu to be lacking Ispagnolu carecer, faltar Italianu difettare, mancare, scarseggiare Tedescu mangeln, knapp sein.

mediài 1 , vrb Definitzione essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos Sinònimos e contràrios irmedhighinare, ismemoriai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être hors de soi Ingresu to be beside oneself Ispagnolu estar fuera de sí Italianu èssere fuòri di sé Tedescu außer sich sein.

megài, megàri , vrb: amegai* Definitzione m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.) Frases megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu! Tradutziones Frantzesu être sur le point de… aller + v. Ingresu to be going to… Ispagnolu estar para, estar a punto de… Italianu èssere nell'atto di… Tedescu im Begriff sein (Inf.), gerade.

mendigài , vrb: mindhigàre, mindigai, minnicare Definitzione pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu Sinònimos e contràrios lemusinai, pedie, pedulianare, mischinzare / abasciai, amenguai, immenguare, miminare, torrae / arrunzinare | ctr. donai, giare / errichire Frases a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros 2. est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias Tradutziones Frantzesu mendier, être en difficultés financières, vivre dans la gêne Ingresu to beg, to be in shortage Ispagnolu mendigar, vivir en la estrechez Italianu mendicare, èssere in ristrettézze Tedescu betteln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

mischinzàre , vrb Definitzione èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de… Sinònimos e contràrios arrunzinare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avoir de la pénurie Ingresu to be in shortage Ispagnolu vivir en la estrechez Italianu avére penùria Tedescu mangeln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

nechidàu , pps, agt: nichidadu, nichidau Definitzione de nechidare; chi est tristu, ammurrionau po calecuna ofesa chi dhi ant fatu Sinònimos e contràrios annicadu, annoxau, arrennegadu, inchietu, pirmatu | ctr. allegru, pregiosu 2. nichidau chin mimme ses? ◊ fit nechidau ca murghendhe no fit reséssiu a istrabiare in tempus una cacada de sa crapa ◊ Deus nechidau at nau ca si arrepentiat de àere fatu s'ómine! 3. sunt ghiraos dae sa gherra totu male fraganaos, imbetzaos chentza su tempus, nechidaos in totu sas cosas Tradutziones Frantzesu fâché Ingresu disturbed, out of temper Ispagnolu airado, furioso Italianu adirato, inquïèto Tedescu ärgerlich, böse sein, zornig sein.

pecài, pecàre , vrb Definitzione fàere male, pecaos, fartas chi tenent una responsabbilidade chi s'ischit e si sentit; foedhandho de cosa prantada, matedu, gente, machinàrios o àteru, àere o bogare difetu, andhare male, fàere farta in su funtzionamentu o cumportamentu Sinònimos e contràrios faltare Maneras de nàrrere csn: pecare a origras = àere carchi pecu a origras, èssiri surdu, grai de origas, betàresi a surdu; pecare a macu, a tontu = àere carchi pecu de macos, de tontos Frases nimmancu dèu ti cundennu: bai e no pechis prus! (Ev.)◊ su dinari non at un'ànima de sarvare, non pensat, non disizat, non furat, non pecat (G.Ruju)◊ chini pecat si perdit s'amistadi de Deus 2. eite a origras pecas: so tres oras cramèndhedi e tue totu nudha! ◊ is infertus podint pecai, si no funt fatus bèni Ètimu ltn. peccare Tradutziones Frantzesu pécher, faire défaut Ingresu to sin, to be deficient Ispagnolu pecar, cojear, tener defectos Italianu peccare, difettare Tedescu sündigen, mangeln, fehlen, mangelhaft sein.

pibincài, pibincàre , vrb Definitzione nàrrere sèmpere calecuna cosighedha coment'e a briga, a lamentu, a refatzu, a pedidura ifadosa e fintzes po precisare prus a fine su chi si narat, giare ifadu foedhandho, istare a su pedi pedi Sinònimos e contràrios achigulare, agenare, annischissai, apibiare, apurrire, arrosci, cascaviare, innaentare, memulare Frases maridu miu mi naràt ca dèu fui imbecendi ca dhu pibincamu tropu ◊ cussu est sempri pibinchendi sentza de tènniri bisóngiu! ◊ no mi praxit a pibincai nudha a nemus: bollu su chi mi tocat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ennuyer, déranger Ingresu to annoy Ispagnolu aburrir, fastidiar Italianu annoiare, seccare, importunare Tedescu lästig sein, belästigen, stören.

rebbucàre 1 , vrb Definitzione essire fora de s'istrégiu, de cantu est meda o tropu sa cosa; èssere bundhante, meda Sinònimos e contràrios besciare, birare, gessare / abbundai Frases s'abba rebbucat dai sa padedha 2. sos alimentos ocannu rebbucant Ètimu itl. riboccare Tradutziones Frantzesu déborder, abonder Ingresu to abound, to overflow Ispagnolu rebosar, desbordar Italianu trabboccare, abbondare Tedescu überlaufen, reichlich vorhanden sein.

sapèschere , vrb rfl: assabèschere* Definitzione su si acatare de is cosas Sinònimos e contràrios abbigiare, assaborire, saerare, sapire Frases semus cumbintos, chene nos sapèschere, chi semus su chi manicamus e bivimus ◊ chene si ndhe sapèschere ripitint cosas chi fachiant sos mannos ◊ prima de apèrrere ojos, innossente, de vida e morte no ti ses sapéschiu (G.Zichi) Tradutziones Frantzesu percevoir, apercevoir Ingresu to be conscious Ispagnolu concienciar Italianu èssere consapévole Tedescu bewußt sein.

«« Torra a chircare