Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

fogliàre , vrb: vogliare Definitzione furriare is crebedhos, su si ammachiare Sinònimos e contràrios ammachiae, dilliriai, fatzellare, foglietare Ètimu ctl. follejar Tradutziones Frantzesu devenir fou Ingresu to go mad Ispagnolu enloquecer, volverse loco Italianu impazzire, pèrdere il sénno Tedescu verrückt werden.

ifermicàre , vrb Definitzione pònnere o fàere su greme in sa cosa Sinònimos e contràrios bermigare, bermire, imbremigai, mermire, soldire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire des vers Ingresu to become infested with worms Ispagnolu agusanarse Italianu invermire Tedescu wurmig werden.

ifriscàre , vrb: ilfriscare, infriscai, infriscare, isfriscare Definitzione fàere friscura, friscu, essire prus friscu Sinònimos e contràrios afriscai, afriscorai, arrefriscai, infriscorai | ctr. caentare, imbudhidai Frases s'abba de su riu fit bella pro abbare, samunare e isfriscare ◊ no sunt galu cudhas dies fritas de iberru, ma sunt comintzandhe a s'ifriscare ◊ su tempus at ifriscadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rafraîchir Ingresu to cool Ispagnolu refrescar Italianu rinfrescare Tedescu kühler werden, abkühlen.

ilbambiàre , vrb: irbambiare, sbambiai Definitzione fàere bambu, fàere prus pagu saliu aciunghendho àtera cosa, pèrdere sale; in cobertantza, nàrrere isciolórios Sinònimos e contràrios abbambiai, irbambissiare, isbambiorare / sciolloriai | ctr. salire Frases no annungas tropu abba a su brou, como, ca lu torrat a irbambiare! ◊ si càmbiat s'abba a tantas bortas pro irbambiare su bacagliare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dessaler Ingresu to desalt Ispagnolu hacer insípido, desalar Italianu insipidire, dissalare Tedescu geschmacklos werden, entsalzen.

illabentàre , vrb prnl Sinònimos e contràrios allabentare* Tradutziones Frantzesu devenir distrait Ingresu to become absent-minded Ispagnolu volverse, hacerse, convertirse Italianu diventare sbadato Tedescu zerstreut werden.

ilmaladiàre , vrb: immabadiai, immalaidare, irmadaliare, irmaladiare, irmalaidare, irmalavidare, ismalaidare Definitzione orrúere malàidu, ingòllere maladia Sinònimos e contràrios ammagagnare, ammaladiai, apuntorai, demare, inciacai, tunconire | ctr. sanai Frases si est immalaidau de malària ◊ maigantas cosas podent fàghere immalaidare ◊ s'erba frita de ghidhighia podet irmadaliare sas crapas ◊ pro cuss'istrachiore si est irmalaidatu ◊ custu tempus a mufore irmalàidat sas binzas ◊ cust'ómine si immalaideit duas bias ◊ babbu si fiat immabadiau meda ◊ si est irmalavidadu mamale Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tomber malade Ingresu to fall ill Ispagnolu enfermar Italianu ammalare Tedescu krank werden.

ilmurinàre , vrb: immurinare, immurrinare, irmurinare, irmurrinare Definitzione cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru Sinònimos e contràrios ammurriai 1, ammurratzare, incrinare, interighinare, interinare, irmurrighinare, irmurruinare, murinai Frases una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene! 2. che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire nuit Ingresu to brown, to darken Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire Tedescu dunkel werden.

imbeciài , vrb: imbeciare, imbetzare, immetzare Definitzione fàere béciu, a béciu, antzianu, pèrdere is fortzas e is calidades de su giòvono, de sa cosa noa Sinònimos e contràrios annosigai, assenecare, imbedustare / abbrecare, imbecrare, imbetzire | ctr. annoai 1, apitzinnare, impisedhire, ingiovanèssiri Frases in duos meses ti ses imbetzada ◊ giaghi est tanta s'antua chi mi dant, de imbetzare mi benit sa gana ◊ si nch'est imbeciau ◊ t'imbèciant is malis allenus ◊ una domo non restat noa, ma s’imbetzat e si derruet che a totu sas cosas ◊ in cuss'ambiente soe nàssiu, créssiu e imbeciau ◊ megu de m'imbeciai dogna dí de prus! Sambenados e Provèrbios prb: su male continu imbetzat sa zente Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu vieillir Ingresu to make old Ispagnolu envejecer Italianu invecchiare Tedescu alt werden.

imbedustàre , vrb Definitzione intrare in tempus, bènnere bedustu, mannu de annos Sinònimos e contràrios annosigai, assenecare, imbeciai, imbedustire | ctr. impisedhire, ingiovanèssiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre de l'âge Ingresu to age Ispagnolu envejecer Italianu attemparsi Tedescu alt werden.

imbestiài , vrb: imbestiare Definitzione nechidare a meda, su si pigare fele, tzacu, arrennegu mannu Sinònimos e contràrios imbestialare Tradutziones Frantzesu enrager Ingresu to get enraged Ispagnolu enfurecerse Italianu imbestialirsi Tedescu wütend werden.

imbirbantài , vrb Definitzione fàere o essire birbante Tradutziones Frantzesu devenir polisson Ingresu to become rascal Ispagnolu volverse bribón Italianu infurfantire Tedescu ein Schurke werden.

imbischidàre , vrb Definitzione essire bíschidu, aghedu, mescamente nau de su late o de cosas fatas cun late (es. cagiau), o fintzes de cosa chi si aghedat guastandhosi Sinònimos e contràrios achedare 1, acriare, axedai Frases pro fàghere sa preta bíschida pazant su late e imbetzes de lu fàghere a casu ndhe lu piscant a fitas e las lassant imbischidare ◊ bi ndhe at chi sa preta la mànigant apenas s'imbíschidat chena che la pònnere in sa salamuja Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aigrir Ingresu to sour Ispagnolu agriarse Italianu inacidire Tedescu sauer werden lassen.

imbremigài , vrb: imbremigare, imbremmigai, ingermigae, -ai, -are, ingremigae Definitzione pònnere su greme, mescamente comente faet in sa linna chi portat sa tíngia, o in sa carre, in sa petza, in frutuàriu chi si guastat Sinònimos e contràrios bermigare, bermire, soldire / abbrumai, infarraciai, pipionire, pubujonare Frases pudésciu e imbremigau chi dh'agatint! ◊ custa linna si est totu imbremigada, de cantu est bècia ◊ s'antunna cheret cota luego pro no s'imbremigare ◊ càstia ca sa castàngia s'ingérmigat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se vermouler Ingresu to be wormeaten Ispagnolu agusanarse, carcomer Italianu inverminire, tarlare Tedescu wurmig werden.

immandronatzàre , vrb Definitzione essire o fàere mandronatzu, mandrone Sinònimos e contràrios acochinai, acovardai, ammandronae, ammandronire, arraigai, impraitzai Frases su vísciu ispinghet s'ómine a s'immandronatzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre paresseux Ingresu to make lazy Ispagnolu emperezarse Italianu impoltronire Tedescu faul werden.

immurrài, immurràri , vrb rfl: irmurrare 1 Definitzione bènnere o essire canu o murru in is pilos Sinònimos e contràrios ammurrai 1, incanire, incanudai Frases atentzione, zovanedhas, s'afródhiu chi teneis de innoghe a bosi cozuare no irmurreis a pilu! (L.Pisano)◊ portas frungiduras in faci e megas de t’immurrai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir chenu Ingresu to turn white Ispagnolu encanecer Italianu incanutire Tedescu grau werden.

impisedhíre , vrb Definitzione torrare a pisedhos, a giòvonos Sinònimos e contràrios abbajanare, apicinniri, impitzinnare, ingiovanèssiri | ctr. imbeciai Frases infastizidu de sa betzesa, est andhadu a unu méigu pro s'impisedhire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rajeunir Ingresu to rejuvenate Ispagnolu rejuvenecer Italianu ringiovanire Tedescu jünger werden.

impompàre , vrb Definitzione su si crèdere tropu, èssere tropu prexaos de sèi etotu; fàere bellu, pònnere cosa po bellesa Sinònimos e contràrios apompai, bragai, sisirinare Frases impompada si est a festa torra Flora chin ghirlandhas de vida colorias ◊ si ti amos bogadu a bella… t'impompas, ti allixas! ◊ sa fémina moderna candho s'impompat s'innudat s'ischina ◊ de s'ebba tua si ndhe cherent impompare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pavaner Ingresu to make proud Ispagnolu presumir Italianu invanire Tedescu eitel werden.

impomponàre , vrb rfl Sinònimos e contràrios apompai, impaonare 1, impompare, impomporredhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pavaner Ingresu to strut about Ispagnolu pavonearse Italianu invanirsi, pavoneggiarsi Tedescu eitel werden.

impraitzài , vrb: impreissai, impreitzai Definitzione fàere o essire mandrone, preitzosu Sinònimos e contràrios acochinai, acovardai, ammandronae, ammandronire, apreitzai, arraigai, immandronatzare, impreitiosire Frases su maistu de pannu immoi si est impraitzau e no at postu prus unu puntu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre ou devenir paresseux Ingresu to make lazy Ispagnolu emperezar Italianu impigrire Tedescu faul werden.

imprupíre, imprupíri , vrb: impulpiri, impurpie, impurpire Definitzione pònnere prupas, crèschere in prupas, nau de animales, gente e fintzes frutos Sinònimos e contràrios ammaciociae, imprupai, impurpatzire | ctr. ispurpire Frases sa morisca est totu ossu: no bi at impurpidu ca no li at próidu ◊ s'olia comente proet in atunzu s'impurpit ◊ sos pibionedhos de s'àghina sunt imprupinne Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engraisser Ingresu to fill out Ispagnolu engordar, volverse pulposo Italianu impolpare Tedescu dick werden.