abberchedhàre , vrb Definition
fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai
Sentences
tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru!
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abberelàdu , pps, agt Definition
de abberelare; chi est comente e incantau, firmu sentza cumprèndhere, sentza fàere, ispantau
Synonyms e antonyms
abbamballecadu,
abbaucadu,
abbeveladu,
sustu 1
/
cdh. abbiralatu
2.
sos fiores mi los abbaidaia abberelada ◊ sa die no resurtai a fàghere nudha, fui abbereladu, meledandhe e abbaidandhe
Translations
French
stupéfait,
étonné
English
stupefied
Spanish
pasmado
Italian
inèrte,
estasiato,
stupefatto,
facies adenoidèa
German
verzückt,
erstaunt,
Drüsenfacies.
abberelàre , vrb Definition
coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere
Synonyms e antonyms
abbalaucare,
abbengare,
abbentai,
asturdire,
atolondrai,
atontonare,
iselentare,
scilibriri,
stolondrai
Sentences
deo mi abberelai bisàndhemi sa terra mia
Translations
French
abasourdir
English
to amaze,
to be amaze
Spanish
quedarse pasmado,
asombrado
Italian
stupefarsi,
sbalordire
German
staunen,
verblüffen.
abberélu , nm Definition genia de meravígia, de incantu Synonyms e antonyms abbengu, incantu, ispantu Etymon srd.
abberenàdu , agt Definition chi est totu a ispertiadas orrúbias e ufradas de comente a unu dh'ant iscutu a fuste, a chintórgiu o àteru Sentences su runtzinu giughet totu su dossu abberenadu.
abberguàda , nf: avilguada Definition
su abberguare, averiguai
Synonyms e antonyms
avilguamentu,
iscumprou
/
abbaidada,
castiada
2.
su peíderu si deit un'avilguada a su catechismu ◊ iscanzeit su balconitu pro dare un'avilguada a sa die
Etymon
srd.
Translations
French
vérification,
contrôle
English
verification
Spanish
averiguación
Italian
verìfica,
contròllo
German
Prüfung.
abberguadúra , nf Definition
su abberguare, s'abbilesa de abberguare
Synonyms e antonyms
averiguatzioni,
connoschimentu,
selembru
Sentences
chi Deus ti potat dare galu luche e abberguadura!
Etymon
srd.
Translations
French
discernement
English
discernment
Spanish
discernimiento
Italian
discerniménto
German
Unterscheidung.
abberguàre , vrb: avelguare,
avereguare,
averiguai,
averguare,
averugare,
avilguare,
avreguai,
avreguare,
avreguari,
veriguare Definition
leare oru de calecuna cosa, bènnere o arrennèscere a dh'ischire; abbaidare a bíere comente est una cosa o si est abberu; fintzes abbaidare in su sensu de bòllere e tandho fintzes annestrare, educare, avertire
Synonyms e antonyms
abbadiai,
annotare,
assaborire,
bídere,
ischire
/
assegurai
/
abbèrtere
Idioms
csn:
averégua! = càstia!, annota!; averugare a terra = chircare su rispàrmiu in donzi cosighedha
Sentences
apo abberguau chi oje depet favedhare Fulanu ◊ lu mutimus a zistru pro no bos abberguare de chie semus nendhe ◊ disigiàt chi nemus dh'avreguessit ma si fut iscípiu su própiu ◊ neridimí, bonómini, nd'at avreguau de unu piciochedhu chi?…◊ abbérgua si est abberu chi cussu azudat! ◊ tandho est chi mi so acultziadu e l'apo in costas averiguada (B.Serra)
2.
iscamabamus sos crapitos candho abberguabamus chi che fint istitaos ◊ esso pro averiguare custa boghe chi apo intesu ◊ intendhendhe sos canes, si fit iscampiau pro abberguare ◊ abbérgua sa cosa dae cad'ala! ◊ so andhandhe pro abberguare ca nachi est ruta sorre mea ◊ mi acúltzio pro avilguare si su riu ndh'est essidu ◊ avereguada dae acultzu, sa fémina mustraiat totu sos annos chi gighiat ◊ bidia a babbu chin mamma averughèndhesi a culatzos de oxu (S.Saba)
3.
a su pitzinnu li lassant picare su martedhu averguànneli de istare atentu a no s'istropiare ◊ los aiant averguatos de non colare in cue ◊ sa mama fit de cussas chi averguaiat sos fizos a su travàgliu e a su rispetu
4.
Mannedha bi averugaiat a terra, no fit mani abberta meda!
Etymon
spn.
Translations
French
vérifier
English
to verify
Spanish
averiguar
Italian
verificare,
accertare,
controllare,
appurare
German
prüfen.
abbericúngia, abbericúnza , nf, avb: abberigunza,
abericúngia,
aberigúngia,
aberrigúngia,
aberrigunza,
apericunza Definition
genia de bobboitedhu chi faet meda asuta de is pedras o àteru de úmidu, de forma ovale e cucurúciu, in colore de chinisu, si serrat e faet a bisura de birilla si dhu tocant; avb. (aperigúngia = a aperigúngia) nau de un'apertura, chi si aperit e tancat fatuvatu, chi no est ne totu aperta e ne totu tancada; in cobertantza, si narat puru po su cristianu candho faet duas caras, candho no si cumprendhet bene comente s'at a cumportare
Synonyms e antonyms
pedigúngia,
pirigúngia,
poburedha,
procumuntoni,
centubeis
Sentences
sintzu, muschitu, iscrafajonis, suigas, arxas e aberigúngias… est una brigúngia su nci bivi, in cussu logu!
2.
est a s'abbericúngia ◊ at lassau sa porta a abbericúngia ◊ is de su bixinau depint èssi a genna aperigúngia, castiendi… ◊ sa fentana fiat aperigúngia po nci essí su fragu de s'atúfidu
3.
cuss'ómini est unu aberigúngia!
Scientific Terminology
crp, upm, philoscia muscorum, porcellio laevis, armadillium granulatum
Etymon
srd.
Translations
French
cloporte
English
porcellino laevis,
smooth slater
Spanish
cochinilla
Italian
onisco
German
Assel.
abberidítu , agt Definition
chi si aperit, chi s'isperrat cun facilidade, nau mescamente de linna o cosas deasi
Synonyms e antonyms
tzacadinu
Etymon
srd.
Translations
French
fissile
English
fissile
Spanish
resquebrajadizo
Italian
fìssile,
fendìbile
German
spaltbar.
abberidòre , agt, nm Definition chi o chie aperit ccn. cosa / a. de tenta = su messadore chi istat antibitzadu in sa tenta e régulat su passu de sos àteros puru Etymon srd.
abberigiólu , agt: abberijolu Definition nau de frutuàriu cun ossu, chi isperrat, si aperit ca sa prupa istacat cun facilidade de s'ossu Synonyms e antonyms abbelzinu, isperrache, sperradori | ctr. duraghe Etymon srd.
abberigúnza abbericúngia
abberijólu abberigiólu
abberiméntu , nm Definition su obèrriri Etymon srd.
abberíntu , nm: abbirintu Definition cosa chi si faet po ingannare is àteros Synonyms e antonyms afrascu, caràmbula, cumpoltura, imbelecu, imbovu, imbusta, ingànniu, màngana, marrufa, tràglia, trampa, trapassa, troga Etymon srd.
abbèrrere , vrb: abèrrere,
abèrriri,
apèrrede,
apèrrere,
obèrrere Definition
istesiare duas partes o duas cosas fatas po abbarrare impare; fàere logu a passare, su ndhe tirare su tapu; foedhandho de frores o matas, isparare, bogare cambos noos, ispràghere is butones faendho linna noa / ind. pres. abberzo, abbèglio / pps. abbertu, abertu, obertu, apeltu, apertu; ger. aperindho; impr. aprexat!; cong. abrexat, aperjazas
Synonyms e antonyms
abberberedhare,
afilai,
allargai,
cannire,
fresai,
irganzare,
sacai,
scaringiai
| ctr.
cugnare,
serrai
Idioms
csn:
abbèrrere sa manu = istirare sa manu, e fintzas dare sa cosa; abbèrrere sa buca = (puru) fuedhai; abbèrrere su brussu = indoliri su brutzu a fortza de trabballai a una manu pighendi ccn. aina; abèrriri sa menti = istare atentu, imparare, istoigare a unu pro chi imparet, fàghere a cumprèndhere meda; abbèrrere su coro a unu = tocai bèni bèni su sentidu (pruscatotu in su sensu de disprexeri, de atzíchidu); abèrriri is ogus a unu = avertire a ccn. de carchi cosa chi li podet fàghere dannu, fàghereli a cumprèndhere o a ischire sa cosa; abèrriri butega = pònnere butega e comintzare a triballare o a bèndhere; abèrriri unu pegus = segàrelu in bentre a ndhe li bogare su matímine, faghíndhelu a peta; abbèrrere a unu (cristianu)= operàrelu, segàrelu pro li fàghere operassione in ispidale
Sentences
apelzeint camminos pro giumpare sos serragos arestes e pedrosos (A.Casula)◊ po su chi ses faendho aperi s'ogu! ◊ beni chi apelzo giannas e fentanas pro ti retzire! ◊ abbèglio sos ocros istronatu e azicu resesso a cumprènnere inumbe so ◊ est tempus chi aperjazas sos ocros e chi pompiedas! ◊ abberi cuss'ampulla e beta a bufare! ◊ cantu bortas mi as bistu aperindho e serrandho is portas? ◊ prega chi s'abrexat sa porta!
2.
in s'arrocu a isse l'abberint su passu cun rispetu e si càgliant totu ◊ sa die si fateit iscuricosa e si aperzeint sas nues a lampos
3.
custa linna si est totu abberta ◊ sa terra si est totu abberindhe de su sicore meda
Etymon
ltn.
aperire
Translations
French
ouvrir,
crocheter
English
to open,
to force open
Spanish
abrir,
descerrajar
Italian
aprire,
schiùdere,
scassinare
German
öffnen,
aufbrechen.
abberriàre , vrb: berriai* Synonyms e antonyms abbochinare, atzerriai, ingargare Sentences timindhe de abbarrare solu abbérriat "Agiutóriu!"◊ su giàganu isúlfulat che cadhu sueradu, abberriendhe addaghi sos pisedhos, coghi de resare, leant a sonare.
abberrinàre abbarrinài
abberrisconàre , vrb Definition coment'e fàere a berriscone, arestare Synonyms e antonyms assirbonae Etymon srd.