abberchedhàre , vrb Definizione
fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai
Frasi
tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
llenarse,
atiborrarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abberelàdu , pps, agt Definizione
de abberelare; chi est comente e incantau, firmu sentza cumprèndhere, sentza fàere, ispantau
Sinonimi e contrari
abbamballecadu,
abbaucadu,
abbeveladu,
sustu 1
/
cdh. abbiralatu
2.
sos fiores mi los abbaidaia abberelada ◊ sa die no resurtai a fàghere nudha, fui abbereladu, meledandhe e abbaidandhe
Traduzioni
Francese
stupéfait,
étonné
Inglese
stupefied
Spagnolo
pasmado
Italiano
inèrte,
estasiato,
stupefatto,
facies adenoidèa
Tedesco
verzückt,
erstaunt,
Drüsenfacies.
abberelàre , vrb Definizione
coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere
Sinonimi e contrari
abbalaucare,
abbengare,
abbentai,
asturdire,
atolondrai,
atontonare,
iselentare,
scilibriri,
stolondrai
Frasi
deo mi abberelai bisàndhemi sa terra mia
Traduzioni
Francese
abasourdir
Inglese
to amaze,
to be amaze
Spagnolo
quedarse pasmado,
asombrado
Italiano
stupefarsi,
sbalordire
Tedesco
staunen,
verblüffen.
abberélu , nm Definizione genia de meravígia, de incantu Sinonimi e contrari abbengu, incantu, ispantu Etimo srd.
abberenàdu , agt Definizione chi est totu a ispertiadas orrúbias e ufradas de comente a unu dh'ant iscutu a fuste, a chintórgiu o àteru Frasi su runtzinu giughet totu su dossu abberenadu.
abberguàda , nf: avilguada Definizione
su abberguare, averiguai
Sinonimi e contrari
avilguamentu,
iscumprou
/
abbaidada,
castiada
2.
su peíderu si deit un'avilguada a su catechismu ◊ iscanzeit su balconitu pro dare un'avilguada a sa die
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vérification,
contrôle
Inglese
verification
Spagnolo
averiguación
Italiano
verìfica,
contròllo
Tedesco
Prüfung.
abberguadúra , nf Definizione
su abberguare, s'abbilesa de abberguare
Sinonimi e contrari
averiguatzioni,
connoschimentu,
selembru
Frasi
chi Deus ti potat dare galu luche e abberguadura!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
discernement
Inglese
discernment
Spagnolo
discernimiento
Italiano
discerniménto
Tedesco
Unterscheidung.
abberguàre , vrb: avelguare,
avereguare,
averiguai,
averguare,
averugare,
avilguare,
avreguai,
avreguare,
avreguari,
veriguare Definizione
leare oru de calecuna cosa, bènnere o arrennèscere a dh'ischire; abbaidare a bíere comente est una cosa o si est abberu; fintzes abbaidare in su sensu de bòllere e tandho fintzes annestrare, educare, avertire
Sinonimi e contrari
abbadiai,
annotare,
assaborire,
bídere,
ischire
/
assegurai
/
abbèrtere
Modi di dire
csn:
averégua! = càstia!, annota!; averugare a terra = chircare su rispàrmiu in donzi cosighedha
Frasi
apo abberguau chi oje depet favedhare Fulanu ◊ lu mutimus a zistru pro no bos abberguare de chie semus nendhe ◊ disigiàt chi nemus dh'avreguessit ma si fut iscípiu su própiu ◊ neridimí, bonómini, nd'at avreguau de unu piciochedhu chi?…◊ abbérgua si est abberu chi cussu azudat! ◊ tandho est chi mi so acultziadu e l'apo in costas averiguada (B.Serra)
2.
iscamabamus sos crapitos candho abberguabamus chi che fint istitaos ◊ esso pro averiguare custa boghe chi apo intesu ◊ intendhendhe sos canes, si fit iscampiau pro abberguare ◊ abbérgua sa cosa dae cad'ala! ◊ so andhandhe pro abberguare ca nachi est ruta sorre mea ◊ mi acúltzio pro avilguare si su riu ndh'est essidu ◊ avereguada dae acultzu, sa fémina mustraiat totu sos annos chi gighiat ◊ bidia a babbu chin mamma averughèndhesi a culatzos de oxu (S.Saba)
3.
a su pitzinnu li lassant picare su martedhu averguànneli de istare atentu a no s'istropiare ◊ los aiant averguatos de non colare in cue ◊ sa mama fit de cussas chi averguaiat sos fizos a su travàgliu e a su rispetu
4.
Mannedha bi averugaiat a terra, no fit mani abberta meda!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
vérifier
Inglese
to verify
Spagnolo
averiguar
Italiano
verificare,
accertare,
controllare,
appurare
Tedesco
prüfen.
abbericúngia, abbericúnza , nf, avb: abberigunza,
abericúngia,
aberigúngia,
aberrigúngia,
aberrigunza,
apericunza Definizione
genia de bobboitedhu chi faet meda asuta de is pedras o àteru de úmidu, de forma ovale e cucurúciu, in colore de chinisu, si serrat e faet a bisura de birilla si dhu tocant; avb. (aperigúngia = a aperigúngia) nau de un'apertura, chi si aperit e tancat fatuvatu, chi no est ne totu aperta e ne totu tancada; in cobertantza, si narat puru po su cristianu candho faet duas caras, candho no si cumprendhet bene comente s'at a cumportare
Sinonimi e contrari
pedigúngia,
pirigúngia,
poburedha,
procumuntoni,
centubeis
Frasi
sintzu, muschitu, iscrafajonis, suigas, arxas e aberigúngias… est una brigúngia su nci bivi, in cussu logu!
2.
est a s'abbericúngia ◊ at lassau sa porta a abbericúngia ◊ is de su bixinau depint èssi a genna aperigúngia, castiendi… ◊ sa fentana fiat aperigúngia po nci essí su fragu de s'atúfidu
3.
cuss'ómini est unu aberigúngia!
Terminologia scientifica
crp, upm, philoscia muscorum, porcellio laevis, armadillium granulatum
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cloporte
Inglese
porcellino laevis,
smooth slater
Spagnolo
cochinilla
Italiano
onisco
Tedesco
Assel.
abberidítu , agt Definizione
chi si aperit, chi s'isperrat cun facilidade, nau mescamente de linna o cosas deasi
Sinonimi e contrari
tzacadinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fissile
Inglese
fissile
Spagnolo
resquebrajadizo
Italiano
fìssile,
fendìbile
Tedesco
spaltbar.
abberidòre , agt, nm Definizione chi o chie aperit ccn. cosa / a. de tenta = su messadore chi istat antibitzadu in sa tenta e régulat su passu de sos àteros puru Etimo srd.
abberigiólu , agt: abberijolu Definizione nau de frutuàriu cun ossu, chi isperrat, si aperit ca sa prupa istacat cun facilidade de s'ossu Sinonimi e contrari abbelzinu, isperrache, sperradori | ctr. duraghe Etimo srd.
abberigúnza abbericúngia
abberijólu abberigiólu
abberiméntu , nm Definizione su obèrriri Etimo srd.
abberíntu , nm: abbirintu Definizione cosa chi si faet po ingannare is àteros Sinonimi e contrari afrascu, caràmbula, cumpoltura, imbelecu, imbovu, imbusta, ingànniu, màngana, marrufa, tràglia, trampa, trapassa, troga Etimo srd.
abbèrrere , vrb: abèrrere,
abèrriri,
apèrrede,
apèrrere,
obèrrere Definizione
istesiare duas partes o duas cosas fatas po abbarrare impare; fàere logu a passare, su ndhe tirare su tapu; foedhandho de frores o matas, isparare, bogare cambos noos, ispràghere is butones faendho linna noa / ind. pres. abberzo, abbèglio / pps. abbertu, abertu, obertu, apeltu, apertu; ger. aperindho; impr. aprexat!; cong. abrexat, aperjazas
Sinonimi e contrari
abberberedhare,
afilai,
allargai,
cannire,
fresai,
irganzare,
sacai,
scaringiai
| ctr.
cugnare,
serrai
Modi di dire
csn:
abbèrrere sa manu = istirare sa manu, e fintzas dare sa cosa; abbèrrere sa buca = (puru) fuedhai; abbèrrere su brussu = indoliri su brutzu a fortza de trabballai a una manu pighendi ccn. aina; abèrriri sa menti = istare atentu, imparare, istoigare a unu pro chi imparet, fàghere a cumprèndhere meda; abbèrrere su coro a unu = tocai bèni bèni su sentidu (pruscatotu in su sensu de disprexeri, de atzíchidu); abèrriri is ogus a unu = avertire a ccn. de carchi cosa chi li podet fàghere dannu, fàghereli a cumprèndhere o a ischire sa cosa; abèrriri butega = pònnere butega e comintzare a triballare o a bèndhere; abèrriri unu pegus = segàrelu in bentre a ndhe li bogare su matímine, faghíndhelu a peta; abbèrrere a unu (cristianu)= operàrelu, segàrelu pro li fàghere operassione in ispidale
Frasi
apelzeint camminos pro giumpare sos serragos arestes e pedrosos (A.Casula)◊ po su chi ses faendho aperi s'ogu! ◊ beni chi apelzo giannas e fentanas pro ti retzire! ◊ abbèglio sos ocros istronatu e azicu resesso a cumprènnere inumbe so ◊ est tempus chi aperjazas sos ocros e chi pompiedas! ◊ abberi cuss'ampulla e beta a bufare! ◊ cantu bortas mi as bistu aperindho e serrandho is portas? ◊ prega chi s'abrexat sa porta!
2.
in s'arrocu a isse l'abberint su passu cun rispetu e si càgliant totu ◊ sa die si fateit iscuricosa e si aperzeint sas nues a lampos
3.
custa linna si est totu abberta ◊ sa terra si est totu abberindhe de su sicore meda
Etimo
ltn.
aperire
Traduzioni
Francese
ouvrir,
crocheter
Inglese
to open,
to force open
Spagnolo
abrir,
descerrajar
Italiano
aprire,
schiùdere,
scassinare
Tedesco
öffnen,
aufbrechen.
abberriàre , vrb: berriai* Sinonimi e contrari abbochinare, atzerriai, ingargare Frasi timindhe de abbarrare solu abbérriat "Agiutóriu!"◊ su giàganu isúlfulat che cadhu sueradu, abberriendhe addaghi sos pisedhos, coghi de resare, leant a sonare.
abberrinàre abbarrinài
abberrisconàre , vrb Definizione coment'e fàere a berriscone, arestare Sinonimi e contrari assirbonae Etimo srd.