chériga chérica
chérigu , nm: chírigu Definition
pisedhu o pisu de coloru, una genia de erba chi faet a cannàile longu e bogat una teghighedha cun su granu; àtera genia de erba, su travullu de cuadhu
Synonyms e antonyms
cogodi,
pisedhu 1,
pabantzolu
Surnames and Proverbs
smb:
Chirigu
Scientific Terminology
rba, Lathyrus aphaca, Melilotus officinalis
Etymon
ltne.
clericus
Translations
French
lathyrus
English
grass-pea
Spanish
áfaca
Italian
àfaga
German
Rankenplatterbse.
cherílla ceríglia
cherína cerína
cherínzu , nm Definition
su si chèrrere, su s'istimare
Synonyms e antonyms
afetu,
amore,
apegu,
istima
Sentences
sos sapores de su cherinzu vene vardat sa vida dae cada assustu ◊ de totu s'issóniu, de totu su machine de sa vida arreat petzi su cherinzu vene
Etymon
srd.
Translations
French
estime,
affection
English
fondness
Spanish
cariño
Italian
stima,
affètto
German
Achtung,
Zuneigung.
cheripíghe , nm: cherópiche,
cherópicu Definition
genia de chera niedha chi s'abe faet po istangiare su casidhu
Synonyms e antonyms
ceróbida*
Sentences
leu, cheripighe, mele e chera pones in rejas bene modelladas
Scientific Terminology
sbs
Translations
French
propolis
English
bee-glue
Spanish
propóleos
Italian
pròpoli
German
Vorwachs.
cherispàgna , nf Definition
chera de Ispagna, genia de chera forte, orrúbia, chi serbit a sigillare bustas, pacos e àteru
Synonyms e antonyms
cheralaca
Etymon
srd.
Translations
French
cire à cacheter
English
sealing wax
Spanish
lacre
Italian
ceralacca
German
Siegellack.
chèrja chèrgia
cherópiche, cherópicu cheripíghe
cherosène , nm Definition
unu de is produtos de su petróliu impreau a carburante
Translations
French
kérosène
English
kerosene
Spanish
queroseno
Italian
cherosène
German
Kerosin.
cherósu cerósu
cherpài , vrb: crebare,
crepai,
crepare,
crepari Definition
apèrrere, segare, isperrare coment'e po una fortza chi naschet de aintru de sa cosa o fintzes po su tropu pesu o isfortzu de foras; nau in cobertantza, ofèndhere; prnl. e nau foedhandho cun tzacu, nàrrere su chi unu sentit, ischit o pentzat
Synonyms e antonyms
bombare 1,
cerbai,
ciopai,
irdoare,
isciopai,
iscuartarare,
sacai
/
mòrrere
Idioms
csn:
crebare o èssere crebendhe de su risu, de su tússiu, de su fele, de su prantu = arriri a meda, de pàrriri cherpendi, de incrèsciri, tussiri a meda e a fortza, provai arrennegu forti de no pòdiri baliai ccn. cosa; fàghere a crebare a unu = fàghereli leare fele, arrennegu; no nàrrere mancu "Crepa!" = no nàrriri própiu nudha, ni saludai, ni cumbidai e nimmancu… a cherpai!; fai su crepa crepa a unu = fàchere su derre, fai su crepatzaca, fàghere carchi cosa a crebu, pro fàghere arrennegu, mancari crebet, s'àteru
Sentences
est tantu grassu chi cherpat o tzacat ◊ est cherpendi de satzadura ◊ sa pira fata chi ruet a terra si crebat ◊ si li pones totu cussu bàrriu si crebat suta ◊ s'erbeghe est crebendhe in titas ca est ora meda chentza suta e ne murta ◊ cussu cristianu est crebadu a triballu! ◊ cussu muru est totu crepau de is bombardamentus ◊ si est crepau in centu e un'arrogu ◊ póveru cristianu: l'ant crebadu a banzos!
2.
abbàssia sas boghes, no ti crebes! ◊ so andhadu a domo issoro, zughiant sa durtzeria…, mancu "Crepa!" mi ant nadu, prommore ca fint in festa! ◊ pro una brulla deretu ti crebas: za ses díligu!…◊ ndi faint de cherpai de sàngia is bixinus candu s’ant a biri!…
3.
ge no si ant a iscuartarai de su prantu, candu eus a crepai! ◊ crepint is de crepai: sa cosa si at a fai bollendi nosus duus!
4.
ti podias crebare, andhe chi l'ischias?! ◊ ci tenes cosa de nàrriri crepadha in faci!
5.
finas sa die de Pasca est andhadu a catza, a fàghere a crebare fintzas a Deus!
Etymon
ltn.
crepare
Translations
French
crever
English
to die
Spanish
morir
Italian
crepare
German
sterben.
cherpéncia , nf: crapiéntzia, crepéntzia Definition passiéntzia, fortza de aguantare cosa chi no praghet Sentences teni crepéntzia chi gei no iscuàrtaras! ◊ is tempus fiant malus ma eus tentu crepéntzia e no seus mortus ◊ tengat unu pagu de cherpéncia ca ge benit illuegus!
chérpu , nm: crebu,
crepu Definition
su crepare, prus che àteru nau solu po s'arrennegu o tzacu chi si sentit po calecuna cosa o chistione
Synonyms e antonyms
crebacoro,
crébidu,
crepamentu,
crepígiu,
febi
Idioms
csn:
a crepu, a crebu de… = po fai arrennegu a…; fai cherpu = fàghere fele, fintzas fàghere dirbetos, bogai crecus, difetos; fai una cosa a crepu de figau = a malaggana, ammarolla; pònnere crebu = pònniri cuadhu in faci, fai a biri de bàliri prus de àterus
Sentences
mi sciundit su logu po mi fai cherpu ◊ de su cherpu chi tenit in cropus comínciat a prangi a cérrius, gelosa de sa sorri
2.
dinaris triballados chin sudores e crepos ◊ fiaus partius ma sa màchina si fiat posta a fai crepus e pariat ca si boliat firmai
3.
nois sighimus a nos istimare a crepu de sa zente imbidiosa ◊ dèu ti nau chi ei a crepu de fiancus! ◊ a crebu insoro si ndhe setzit sempre in coa mia ◊ a crebu de cantos bi at nemigos arrives a lobrare onore e gosu! ◊ su pisedhu lu mandhamus a istudiare costet su chi costet: as a bídere chi ponet a conca e ponet crebu!
Etymon
srd.
Translations
French
dégoût,
dépit
English
disgust,
mischief,
anger
Spanish
rabia
Italian
disgusto,
dispètto,
stizza
German
Widerwille,
Ärger.
chèrra , nf Definition bandha, parte Synonyms e antonyms cherru Sentences sos continentales nos ant crétidu unu fiotu de bucallotos, ant fatu sas leges pro nos abbèrrere sos oxos, ma los ant abbertos piús a cherra issoro!
chèrre , nm: cherri (su cherri = nr. suchérri)
Definition
pilloni de beranu o chirisi de perca, genia de pigione pitichedhedhu
Synonyms e antonyms
buginu,
cidhi,
ciórighe,
colacolamuru,
ingannasórighe,
isperramatedhu,
marcasórighe,
muschita,
oghibboi,
papamuschedhu,
pisciagulu,
pisinache,
pisinatu,
pisirica,
podhedha,
suntzuinedhu,
trichi,
tziritziri
Sentences
ses allirgu che unu cherri ◊ si faint trabballai coment'e molentis e papai coment'e cherris!
Surnames and Proverbs
smb:
Cherri
Scientific Terminology
pzn, troglodytes troglodytes
Etymon
srd.
Translations
French
roitelet
English
wren
Spanish
carrizo
Italian
scrìcciolo
German
Zaunkönig.
chèrrere , vrb: cherri Definition
tènnere sa volontade, su disígiu (nau fintzes de forma cund. o ind. imp.), su bisóngiu de calecuna cosa, de ccn. o de fàere ccn. cosa (fintzes de cosa chi iant a bòllere is àteros) e s'impreat meda po cambiare unu pagu su significau de is àteros verbos; foedhandho de ómines e féminas, disigiare a pobidhu, a pobidha, istimare; su dhue èssere su bisóngiu, sa necessidade, s'óbbrigu de ccn. cosa, acetare / pps. chélfidu, chertu 1, créfiu, chérziu; ind. imp. 2ˆ p. sing. cheristi; cong. 1ˆ p. sing. cherfa, 2ˆ p. sing cherfas, 3ˆ p. sing cherfat; ger. cherfendhe, cherfindhe, cherindhe; aus. èssere, àere
Synonyms e antonyms
abbisongiai,
ammancai,
bolli,
dèpere,
selvire,
tocae
| ctr.
soberare
Idioms
csn:
cheret chi… = tocat a…, bi at bisonzu de…, itl. è necessàrio…; cheret + pps = tocat a… + inf. pres. (cheret fatu, batidu, acontzadu, comporadu e gai = tocat a fai, portai, aconciai, comprai); chèrreresi, no si chèrrere (+ pps. de àteru vrb) = bòlliri, no bòlliri a…; chèrrere una cosa a morte segada = chèrrere una cosa a css. costu, a bonas o a malas; no cheret bidu = est unu grisu, fait piedadi; no bi chèrrere ccn. a… = ccn. no bi la faghet a…, no bi est bonu, no bi est capatzu a…; no ndhe chèrrere medas (si cumprendhet: de brullas, afrentas, isfortzus) pro… = aguantai pagu
Sentences
si cheres gai, gai faghimus ◊ mamma no cheret a mi ch'essire a ziru ◊ in domo ant chérfidu a istudiare, deo ◊ Deus cherfat! ◊ no cherfat Deu! ◊ cherzo ch'istúdies! ◊ cherzo a manigare, si est fatu ◊ sa criadura minuda cheret a súere ◊ a merendha cherzo pane e casu ◊ no est su chi cheriavamus nois
2.
Cristos at créfiu salvare su mundhu ◊ cheleus continuare in su limbazu sardu ◊ mi aia chérfidu samunare sos trastes ◊ bi fia chérfidu andhare deo, si faghiat ◊ ant chérziu andhare a víere ◊ custu est su logu innui mi cheriu atzapai
3.
cun su binu no cheret chi si bi búgliet ◊ dimandha ca ndhe cheret ischidu! ◊ cussa cosa cheriat fata, ca l'irmentigamus! ◊ su mànigu cheret sanu e saboridu ◊ sa peta no cheret tropu rassa ◊ sos brujadores che diant chèrrere postos in presone ◊ mazadu cherias tue, ca ndh'as curpa, e no cussa criadura!◊ cherizis cundennados ca faghides lezes bellas pro sos ladros!
4.
sos pastores no sont sos primos chi cherent sas pitzinnas de como ◊ semus istaos duos macos: deo a ti chèrrere, tue a mi lassare! ◊ cussu zòvanu cheret a Caderina ◊ paret chi custos duos si cheriant meda ma si fiant lassaos ◊ pro s'acontzu a sas iscarpas su mastru no mi at chérfidu nudha ◊ pro custa faina no ti cherzo dinari: dàemi s'ozu!
5.
cantu bi cheret a che finire cussa cosa? ◊ bi ndhe cheret a chentu!…◊ bi cheret àteru dinari pro agabbare su triballu ◊ nudha bi cheret, unu, a s'iscollare! ◊ bi cheret pagu a fàghere cosas gai fàtziles ◊ a comporare cussa tanca bi cheret unu sensale ◊ a su postale dhue cheriat meda e mi dh’apo pigada a pè a pè
6.
za bi ndhe cheret a ti fagher mòere!…◊ pro betare anca a mie no bi cheret otieresos! ◊ petzi bi cheret de m'ifúndhere puru, no bastat chi so a tússiu! ◊ baedindhe: tue puru bi cheres, como?!…◊ che cheret mastru e pratighesa a fàghere cosa goi!
7.
zughet sa camisa bruta no cheret bida! ◊ est totu istropiadu no cheret bidu, de su dannu chi at tentu!
8.
currendhe no bi cheriat isse a mi sighire! (N.Pianu)◊ no bi cheres tue a mi la fàghere murghindhe! ◊ no bi cheret unu betzu a sighire unu zòvanu triballendhe! ◊ Bantine est abbistu chi no bi cheres tue!
9.
isse no si cheret busigadu meda, no, ca si arrennegat deretu! ◊ pregadu ti cheres pro fàghere sa faina?! ◊ làssami in pasu: no mi cherzo chircadu! ◊ faghe abbellu ca est cosa díliga e no ndhe cheret medas!
Surnames and Proverbs
prb:
àinu no morit candho cheret colvu ◊ s'ómine in su chi cheret resessit ◊ iscuru a chie faghet cantu cheret!
Etymon
ltn.
quaerere
Translations
French
vouloir,
falloir
English
to want,
will,
to need,
to be necessary
Spanish
querer,
necesitar,
ser necesario
Italian
volére,
accettare,
bisognare (èssere necessàrio),
occórrere
German
wollen,
annehmen,
notwendig sein.
chèrrere 1 cèrri
chérri chèrre
chèrri chèrrere