temàta tamàta
temàtu temàdu
temàxu , nm Synonyms e antonyms intrama, napa 2, tamàciu / cdh. tamàciu Sentences s'istentina de su tatalliu, russa e fine, bene aggualada, carralzada cun su temaxu,pariat unu saltitzone (A.Langiu).
temezàna tamejàna
temiàre , vrb: tzemiare Definition pònnere tema o témiu, guastu a cosas, intzimia de maladia a personas o animales / tatza temiada = tzacada, cannida Synonyms e antonyms atemare, colpire, intzimiai / guastai 2. cussa est pessone temiada Etymon srd.
temingiàna tamejàna
témiu , nm Definition guastu de cropu, pistadura Sentences li as postu témiu, li as fatu témiu Etymon srd.
temósigu , agt Definition
chi at buscau o ingortu tema, chi s'immalàidat cun facilidade
Synonyms e antonyms
aciacosu,
magagnosu,
maladióngiu,
malesanu,
tacadu,
temosu,
tunconidu,
tzimiliosu,
tzemiosu
Etymon
srd.
Translations
French
chancelant,
délicat
English
sickly
Spanish
enfermizo
Italian
cagionévole,
infermìccio
German
kränklich.
temósu , agt Synonyms e antonyms temósigu.
tèmpara, tèmpera , nf, nm: atèmpera,
témperu,
tèmpora Definition
fortilesa artificiale chi si giaet a s'atzàrgiu e fintzes acutzadura chi si faet a is lapis po iscríere méngius (a logos fintzes su pinninu de is pinnas, colores a bisura de lapis); umore o naturale de unu, ma nau fintzes de su tempus (pruschetotu candho si dha pigat a fàere sèmpere sa matessi cosa o a sa matessi manera, es. totu abba, totu sole, o àteru); fintzes gradu de calore
Synonyms e antonyms
tempéria
/
temperadura
/
temperedha
Idioms
csn:
t. modhi = candho su ferru no est bene temperadu, abbarrat modhe e s'indórtigat in linna tosta; èssiri de tèmpera maba = (nadu de unu) àere naturale malu, èssere de mala uta, in muta mala; èssere a tèmpera de… (prantu, risu, e gai)= in muta de… (prànghere, ríere, e gai); èssere de totuna tèmpera (de un'àteru) = pentzai o fai a sa própiu manera de un'àteru; intrare in tèmpera = temperare; èssere a una t., a mesu tèmpera = èssiri imbriagus, allirgus a binu (nadu de àteru, "a mesu t." est fintzas su àere unu gradu mesanu); leare o agatare sa t. a unu = cumprèndiri sa spétzia de unu, comenti est fatu, comenti dha pentzat; tènniri bona tèmpera = zúghere manu bona maghinendhe o faghindhe unu triballu chi si acostumat a fàghere; una tèmpora de istiu = dellúbbiu de abba, in istiu; tèmpora de tronos = irbarriada de tronos, tronos aira
Sentences
pro fàghere sa tèmpera a sas forramentas su frailarzu las unghet cun su serile candho sunt ingrujadas a fogu
2.
bella tèmpera zughet, mih, su tempus: no l'agabbat prus de pròere! ◊ deris inoghe fit die die proindhe a una tèmpera
3.
si lassat miminare sa tèmpera de s'abba finas a trinta grados
4.
no li leaia tèmpera peruna e mi ndhe so andhadu ◊ tiu meu, si resessia a li leare sa tèmpera, mi tiat leare a fizu de ànima ◊ sezis totu a una tèmpera, ascamilosos! ◊ comintzaiat a mesa tèmpera a faedhare in latinu
Etymon
srd.
Translations
French
trempe
English
distemper
Spanish
temple
Italian
tèmpra
German
Härten,
Spitze.
temperadróxu , nm Definition
apertura, cundhutu inue essit o passat abba e genia de serru chi dha régulat; in s'arau, parte chi régulat s'apertura de s'arau (s'abrada); calesiògiat aparíciu chi serbit a regulare unu funtzionamentu
Synonyms e antonyms
cangiou,
temperagiolu,
tèmperas
Sentences
làgrimas de temperadroxu indúlliu chi su bentu at a asciutai ◊ sa cannonada de sa gisterra portat su temperadroxu
Etymon
srd.
Translations
French
vanne
English
shutter (rolling),
sluice gate
Spanish
cierre metálico
Italian
saracinésca,
regolatóre
German
Absperrschieber.
temperàdu , pps, agt: temperau Definition de temperare Synonyms e antonyms intemperiadu 2. fit una resolza de cudhas bene temperadas.
temperadúra , nf Definition
su calore mediu in grados
Translations
French
température
English
temperature
Spanish
temperatura
Italian
temperatura
German
Temperatur.
temperagiólu , nm: temperajolu Definition
inue essit o passat abba (fintzes su trigu calandho a su majolu), s'aina chi dha régulat
Synonyms e antonyms
temperadroxu,
tèmperas
Etymon
srd.
Translations
French
vanne
English
sluice gate
Spanish
cierre
Italian
saracinésca
German
Absperrschieber.
temperài , vrb: atemperai,
temperare Definition
giare sa tèmpera, atzargiare s'atza de una ferramenta (mescamente segante) po èssere prus forte (tostada), bogare sa punta a un'aina po iscríere; regulare unu trebballu, unu funtzionamentu o un'aina a manera de fàere essire sa faina comente si bolet, agiustare una cosa cunforma a un'àtera (ma si narat fintzes de terra, de ladamíngiu, candho funt in sa méngius cunditzione); fintzes ammesturare impare cosas diferentes in cantidades adatas; pigare arrennegu po calecuna cosa o chistione
Synonyms e antonyms
atalzare
/
regulai
Idioms
csn:
temperai su molíngiu = maghinare chi andhet bene, chi sa farina essat maghinada a puntu zustu; temperai s'arau = abbèrrere, de prus o prus pagu, s'aradu a manera de fàghere falare s'arbada prus a fundhu o subra subra; temperai sa terra (nadu de s'abba chi proet) = pròere de sassiare sa terra a puntu de si pòdere triballare bene
Sentences
si tèmperant sas bistrales, sos fartzones, sas forramentas de atarzu ◊ si tèmperat su lapis
2.
solu su ruo acultzu a sos trainos creschet in terra temperada a fogu ◊ torret in vida dae ogni nuraghe s'ànima antiga temperada a fogu! ◊ bellu custu ledàmine, est temperadu, fatu!◊ tres dis iat sighiu a proi, sa terra fut istada temperada abberu e is sèminis iant tzeurrau
4.
candu fiaus isposus t'iant postu puxi in origas ca nanca m'iant biu chistionendi cun fradili miu: ge ti ndi fiast temperau!…(G.P.Salaris)
Etymon
ltn.
temperare
Translations
French
tremper
English
to harden
Spanish
templar
Italian
temprare
German
härten.
temperajólu temperagiólu
temperalàpis , nm Definition genia de aina po acutzare is lapis Synonyms e antonyms acutzalapis Etymon itl. temperalapis.
temperapínna , nm Synonyms e antonyms temperinu Etymon srd.
temperàre temperài
temperàre 1 , vrb Definition apretare unu movimentu o un'atzione (nau mescamente de su tempus); cumenciare una cosa chi tirat a longas, chi sighit a meda Synonyms e antonyms intemperiare / acadriare, afilare, comentzari, incarrebai Sentences za est temperendhe, como, s'istiu!…◊ su sole est temperendhe, balla: est semper prus calura ◊ su fogu est temperadu e sa fiama est essindhe in cobertura ◊ candho sa zente si nch'est temperada bufendhe, tandho fit a cantare, a ríere 2. innantis at fatu tempus de sicore: poscas tèmperat a pròere chi azummai no ndhe la finiat prus ◊ candho tèmperat a fàghere gai no l'agabbat prus ◊ tèmperat a prànghere!… e chie lu podiat assussegare prus?!…