Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acriminài, acriminàre , vrb: criminai Definition betare is neghes, sa curpa, cricare a unu po su dannu chi at fatu Synonyms e antonyms acajonare, acrupai, acusai, ifartare, imputai, incrupai Sentences no cherzo acriminare sos unos piús de sos àteros Etymon srd. Translations French incriminer, inculper English to incriminate Spanish imputar Italian incriminare German anklagen.

acrisolài, acrisolàre , vrb: crisolai Definition passare o fàere iscagiare (is metallos) in su crisolu Etymon spn. acrisolar Translations French mijoter English to simmer Spanish acrisolar Italian crogiolare German schmoren, schmelzen.

acristài, acristàre , vrb: aggristare Definition acostire o abbasciare is cristas coment'e cambiandho bisura po calecuna cosa chi no andhat o no praghet Synonyms e antonyms achizare, inchigiare, inchizire, incilliri, increstare Etymon srd. Translations French se renfrogner English to frown Spanish fruncirarrugar el ceño Italian aggrondarsi German runzeln.

acroconài, acroconàre , vrb Definition pigare crocone, arrennegu, dispraxere / acroconàresi de un'idea = incaschetare, tzacaresiche un'idea frimma in conca Synonyms e antonyms arrampedhai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, inchighiristai, inchimerai, infelai, infuterare, renignai Etymon srd. Translations French s'obstiner, se mettre en colère English to get angry, to become obstinate Spanish enfadarse, emperrarse Italian incaparbire, arrabbiare German eigensinnig werden, zornig werden.

acrodhàre , vrb: aggradhare 1, aggrodhare Definition intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere Synonyms e antonyms abbuare, acuae, ammacionai, apatai, atanai Sentences si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu Etymon srd. Translations French se terrer, être aux aguets English to go back to one's den, to lie in wait Spanish esconderse, estar alen acecho Italian rintanarsi, stare in agguato German sich verkriechen, auf der Lauer liegen.

acrostài , vrb Definition fàere sa crosta a is papares po chi essant orrúbios, coment’e orrostios a fora Synonyms e antonyms arrubiai, incrostai Etymon srd. Translations French rissoler English to brown Spanish dorar, saltear Italian rosolare German anbraten.

acrupài , vrb: acurpai, crupai* Definition betare a ccn. is curpas o giare sa neghe de calecuna fata de malu Synonyms e antonyms acriminai, acusai, imputai, incausai, incrupai Sentences acurpaus isceti is àterus ◊ totu pagat s'acrupau, fintzas su chi ant fatu is àterus Translations French inculper English to accuse Spanish culpar Italian incolpare German beschuldigen.

acuadhigài , vrb Definition pònnere subràbare (es. is cambas), cicire a cuadhu Synonyms e antonyms acabadhare, imperrai, incadhare Etymon srd. Translations French croiser English to overlap Spanish cruzar, montar a caballo Italian accavallare German übereinanderlegen.

acuàe , vrb: acuai 1, acuare, cuai Definition pònnere o fàere cosa a manera chi nemos dha potzat bíere e ne ischire nudha Synonyms e antonyms abbuare, acucai, afufai, apaltare, apatai, cuerrai, imbusare, impertusare, intuzare, istichire, tudai | ctr. ammostai, essire Sentences sas anades si sunt acuadas suta de s'abba candho ant intesu su fragassu ◊ sa luna si est acuada in palas de una nui ◊ tanti no dha isciu sa cosa, mancai mi dh'acuis!…◊ po nosi acuare nosi poneus su fachile in cara Etymon srd. Translations French cacher English to hide Spanish esconder Italian nascóndere German verstecken.

acuartierài , vrb Synonyms e antonyms allogiai, aposentae Translations French cantonner (mil.) English to quarter Spanish acuartelar Italian acquartierare German einquartieren.

acubàre , vrb Definition fàere che cuba, ufrau de s'arrennegu, de su tzacu Synonyms e antonyms abbrodhiare, abbrufulai, abbuscinare, acasidhare, ammussolai, amprudhiare, annicare, annozare, atrafudhai, pirmare, strugnai Etymon srd. Translations French se gonfler de colère English to swell-with-rage Spanish hervir de ira Italian gonfiarsi di ràbbia German böse werden.

acucài , vrb: acucare 1 Definition coment'e cuare, partare sa conca (cuca), nau in su sensu de si cuare o carragiare fintzes cun totu sa carena, fintzes po si aprigare o pònnere asuta in calecunu logu candho est proendho o faendho àteru tempus malu (acucare a logos nau in su sensu de si incarare) Synonyms e antonyms aciunciulire, acoconare, aconcolai, acuconare, acuculiare / abbuare, afufai, ammacionai, apaltare, apatai, cuerrai, frànghere, istichire | ctr. essire Sentences canno l'intenniat a órulos, si acucaiat in d-unu corrale ◊ in su cozolu su piús asciutu mi acuco in su cabbanu ◊ geo mi acucaia in d-unu corrale tupànnemi sas oricras ◊ fit acucadu, coment'e sempre, addaisegus de calchi logu 2. dogni tantu mi acucai a sa gianna aisetandhe cudhu tedescu 3. si est acucadu dae s'abba Etymon srd. Translations French se blottir English to crouch, to protect oneself Spanish agazaparse, refugiarse Italian accovacciarsi, ripararsi German sich zusammenkauern, Zuflucht suchen.

acuciài , vrb: acussai, acutare, acutzai, acutzari, agusciai, agussai, agutzai Definition nau de una ferramenta, de un'aina chi serbit a segare o púnghere, fàere prus segante, bogare s'atza, sa punta; nau de un'animale, pònnere contr'a ccn. o contr'a calecuna cosa, atzitzare; si narat fintzes in su sensu de lòmpere de unu frutuàriu / acutzai un'orbada = mazare un'arbada; acutare unu cane = inciulai unu cani Synonyms e antonyms apunciudae, apuntare, arrodai 1, immolare / aciopai, aggussire, auntzare, incidai, inciulai, intzullire, ubetzare | ctr. irmarrare, ispuntai / asseliare Sentences si funt postus in sa costa de sa funtana po acuciai is gortedhus ◊ e innoi dha tèngiu sa pedra de acutzai? ◊ tanti no est acussa sa càvana mia… soi deretu de dh'acussai! ◊ issa fit sempre inie, corrocorrò, batínneli sa pedra de acutare o pedínneli unu lominu pro atzènnere su fogu 2. dh'iat agusciau is canis e dh'iat fatu mussiai bèni bèni… 3. candu acutzat sa figu, su formentu a mindigu Etymon ltn. acutiare Translations French appointer English to sharpen Spanish aguzar Italian acuminare German zuspitzen.

acuconàre , vrb Definition pònnere coment'e fatu a cocone, a cumossu, fintzes cuau Synonyms e antonyms aciunciulire, acoconare, aconcolai, acucai, acuculiare, acuculiedhare, acucunniare 2. cussos pecos sont acuconaos dae su fritu apozaos inue bi at concale o corcadorza ◊ candho benit isprazas avrosas si apozat acuconau in palas de unu crastu ◊ su tuturreri dormit acuconau Etymon srd. Translations French s'accroupir English to squat Spanish ponerse en cuclillas Italian accoccolare German sich zusammenkauern.

acucuài , vrb: acucurae, acucurai, acucurare, acucurari, acucurrare, acugurrai, acugurrare Definition prènnere un'istrégiu apitzu de is oros, a cúcuru (o a cucurru), ponendho prus de su chi cabet a oros; prènnere sa tita de late (nau de is animales féminas chi depent angiare) e fintzes acostire sa terra a ccn. cosa prantada, su si ammuntonare de sa gente chi acudit a unu logu; pònnere in cúcuru (nau de su giuale a is boes) Synonyms e antonyms acolumare, acucurrumedhare, afucurare / acuguciai / giúnghere / maltzire, marcitai | ctr. bocare, iscucurai, leai Sentences no cumprendu comenti apat pótziu acugurrai tanti dinai ◊ bi at logu chi sa mesura la faghent a oros, medindhe, e àteros ue l'acucurrant ◊ teniat dus canistedhus acucuraus de figu sicada 2. sas berbeghes sunt acucurrendhe ca lis cheret pagu pro anzare ◊ s'aera est acucurrendhe, acucurrendhe: s'imbucat a pròere, ndhe faghet de abba!… 3. at acucurau sa terra a sa patata ◊ totu sa genti de s'arruga si est acugurrada de is tzérrius chi apu ghetau! ◊ candu passant is isposus, sa genti, po dhus biri, at a èssi acugurrada me is ispuntonis ◊ poita ti acugurras a su petus miu? 4. mi leo su zuale e sos loros ca depo acucurrare sos boes ◊ sos basones, intantu, a custu puntu ognunu betat giuale a su giú sou e l'acucurrat a sa pedra, a triulare Etymon srd. Translations French combler English to overfill Spanish hacer rebosar Italian riempire óltre i bórdi German überfüllen.

acuculiàre , vrb Definition ponnere coment'e acuguciaus, coment'e cuaos, pònnere in s'acoiladórgiu, in s'acúliu Synonyms e antonyms aciunciulire, acoconare, aconcolai, acucai, acuconare, acuculiedhare, acucunniare, aculigionai Etymon srd. Translations French s'accroupir English to crouch (down) Spanish ponerse en cuclillas Italian accoccolarsi German sich zusammenkauern.

acuculiàre 1 , vrb Definition torrare a sa cuculia, bènnere in bisóngiu, essire pòberos Synonyms e antonyms ammiserae | ctr. irrichire Etymon srd. Translations French appauvrir English to impoverish Spanish empobrecer Italian immiserirsi, impoverirsi German verelenden, verarmen.

acucullài, acuculliàre , vrb: acuguliare Definition pònnere totu acuguciau, carragiau in conca cun ccn. cosa Synonyms e antonyms acapuciai, acubudhare, acuguciai, acugudhai, incugudhai Sentences sa criadura si acugúliat in su petus de sa mama ◊ at acuculliadu bene sa pisedha e che l'at torrada a domo de sa mama Etymon srd. Translations French emmitoufler English to muffle up Spanish arrebujar, arropar Italian imbacuccare German einhüllen.

acuguciài , vrb: acugusciari, acugutzai Definition ammontare sa conca cun cugudhu o àteru, carragiare deunudotu, fintzes cuare; rfl. èssere in s’ibertu de calecuna cosa, apitare, acostire in s’idea de dhi giare cosa Synonyms e antonyms acapuciai, acubudhare, acucullai, acucutare, acugudhai, acurruxonai, incugudhai Sentences est noti de frius, noti de cilixia: trista e sola pipia si acugúciat in foras ◊ si est acuguciau in su letu, no biemu nudha! ◊ si no ti acugúscias ti fait mali, ca est fendi frius ◊ cudh'ómine si est acugutzau in su crucuzone prus cuau e si est ammuntau 2. no ti acugucis ca tanti no est cosa po tui! ◊ si fiat acugucendi, candu at biu ca dhoi fiat cosa Etymon srd. Translations French encapuchonner English to put a hood on Spanish encapuchar Italian incappucciare German mit einer Kapuze, bedeckt.

acugudhài, acugudhàre , vrb: cugudhare Definition pònnere su cugudhu, betare cosa in conca a cugudhu Synonyms e antonyms acabbanai, acubudhare, acucullai, acucutare, acuguciai, incugudhai | ctr. iscugutare Sentences sas féminas si acugudhant sa fardeta (su fardeghinu) in conca Etymon srd. Translations French encapuchonner English to hood Spanish encapuchar Italian incappucciare German eine Kapuze aufsetzen.