acriminài, acriminàre , vrb: criminai Definizione
betare is neghes, sa curpa, cricare a unu po su dannu chi at fatu
Sinonimi e contrari
acajonare,
acrupai,
acusai,
ifartare,
imputai,
incrupai
Frasi
no cherzo acriminare sos unos piús de sos àteros
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
incriminer,
inculper
Inglese
to incriminate
Spagnolo
imputar
Italiano
incriminare
Tedesco
anklagen.
acrisolài, acrisolàre , vrb: crisolai Definizione
passare o fàere iscagiare (is metallos) in su crisolu
Etimo
spn.
acrisolar
Traduzioni
Francese
mijoter
Inglese
to simmer
Spagnolo
acrisolar
Italiano
crogiolare
Tedesco
schmoren,
schmelzen.
acristài, acristàre , vrb: aggristare Definizione
acostire o abbasciare is cristas coment'e cambiandho bisura po calecuna cosa chi no andhat o no praghet
Sinonimi e contrari
achizare,
inchigiare,
inchizire,
incilliri,
increstare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se renfrogner
Inglese
to frown
Spagnolo
fruncirarrugar el ceño
Italiano
aggrondarsi
Tedesco
runzeln.
acroconài, acroconàre , vrb Definizione
pigare crocone, arrennegu, dispraxere / acroconàresi de un'idea = incaschetare, tzacaresiche un'idea frimma in conca
Sinonimi e contrari
arrampedhai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchibberare,
inchietae,
inchighiristai,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
renignai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'obstiner,
se mettre en colère
Inglese
to get angry,
to become obstinate
Spagnolo
enfadarse,
emperrarse
Italiano
incaparbire,
arrabbiare
Tedesco
eigensinnig werden,
zornig werden.
acrodhàre , vrb: aggradhare 1,
aggrodhare Definizione
intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere
Sinonimi e contrari
abbuare,
acuae,
ammacionai,
apatai,
atanai
Frasi
si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se terrer,
être aux aguets
Inglese
to go back to one's den,
to lie in wait
Spagnolo
esconderse,
estar alen acecho
Italiano
rintanarsi,
stare in agguato
Tedesco
sich verkriechen,
auf der Lauer liegen.
acrostài , vrb Definizione
fàere sa crosta a is papares po chi essant orrúbios, coment’e orrostios a fora
Sinonimi e contrari
arrubiai,
incrostai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rissoler
Inglese
to brown
Spagnolo
dorar,
saltear
Italiano
rosolare
Tedesco
anbraten.
acrupài , vrb: acurpai,
crupai* Definizione
betare a ccn. is curpas o giare sa neghe de calecuna fata de malu
Sinonimi e contrari
acriminai,
acusai,
imputai,
incausai,
incrupai
Frasi
acurpaus isceti is àterus ◊ totu pagat s'acrupau, fintzas su chi ant fatu is àterus
Traduzioni
Francese
inculper
Inglese
to accuse
Spagnolo
culpar
Italiano
incolpare
Tedesco
beschuldigen.
acuadhigài , vrb Definizione
pònnere subràbare (es. is cambas), cicire a cuadhu
Sinonimi e contrari
acabadhare,
imperrai,
incadhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
croiser
Inglese
to overlap
Spagnolo
cruzar,
montar a caballo
Italiano
accavallare
Tedesco
übereinanderlegen.
acuàe , vrb: acuai 1,
acuare,
cuai Definizione
pònnere o fàere cosa a manera chi nemos dha potzat bíere e ne ischire nudha
Sinonimi e contrari
abbuare,
acucai,
afufai,
apaltare,
apatai,
cuerrai,
imbusare,
impertusare,
intuzare,
istichire,
tudai
| ctr.
ammostai,
essire
Frasi
sas anades si sunt acuadas suta de s'abba candho ant intesu su fragassu ◊ sa luna si est acuada in palas de una nui ◊ tanti no dha isciu sa cosa, mancai mi dh'acuis!…◊ po nosi acuare nosi poneus su fachile in cara
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cacher
Inglese
to hide
Spagnolo
esconder
Italiano
nascóndere
Tedesco
verstecken.
acuartierài , vrb Sinonimi e contrari
allogiai,
aposentae
Traduzioni
Francese
cantonner (mil.)
Inglese
to quarter
Spagnolo
acuartelar
Italiano
acquartierare
Tedesco
einquartieren.
acubàre , vrb Definizione
fàere che cuba, ufrau de s'arrennegu, de su tzacu
Sinonimi e contrari
abbrodhiare,
abbrufulai,
abbuscinare,
acasidhare,
ammussolai,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
atrafudhai,
pirmare,
strugnai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se gonfler de colère
Inglese
to swell-with-rage
Spagnolo
hervir de ira
Italiano
gonfiarsi di ràbbia
Tedesco
böse werden.
acucài , vrb: acucare 1 Definizione
coment'e cuare, partare sa conca (cuca), nau in su sensu de si cuare o carragiare fintzes cun totu sa carena, fintzes po si aprigare o pònnere asuta in calecunu logu candho est proendho o faendho àteru tempus malu (acucare a logos nau in su sensu de si incarare)
Sinonimi e contrari
aciunciulire,
acoconare,
aconcolai,
acuconare,
acuculiare
/
abbuare,
afufai,
ammacionai,
apaltare,
apatai,
cuerrai,
frànghere,
istichire
| ctr.
essire
Frasi
canno l'intenniat a órulos, si acucaiat in d-unu corrale ◊ in su cozolu su piús asciutu mi acuco in su cabbanu ◊ geo mi acucaia in d-unu corrale tupànnemi sas oricras ◊ fit acucadu, coment'e sempre, addaisegus de calchi logu
2.
dogni tantu mi acucai a sa gianna aisetandhe cudhu tedescu
3.
si est acucadu dae s'abba
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se blottir
Inglese
to crouch,
to protect oneself
Spagnolo
agazaparse,
refugiarse
Italiano
accovacciarsi,
ripararsi
Tedesco
sich zusammenkauern,
Zuflucht suchen.
acuciài , vrb: acussai,
acutare,
acutzai,
acutzari,
agusciai,
agussai,
agutzai Definizione
nau de una ferramenta, de un'aina chi serbit a segare o púnghere, fàere prus segante, bogare s'atza, sa punta; nau de un'animale, pònnere contr'a ccn. o contr'a calecuna cosa, atzitzare; si narat fintzes in su sensu de lòmpere de unu frutuàriu / acutzai un'orbada = mazare un'arbada; acutare unu cane = inciulai unu cani
Sinonimi e contrari
apunciudae,
apuntare,
arrodai 1,
immolare
/
aciopai,
aggussire,
auntzare,
incidai,
inciulai,
intzullire,
ubetzare
| ctr.
irmarrare,
ispuntai
/
asseliare
Frasi
si funt postus in sa costa de sa funtana po acuciai is gortedhus ◊ e innoi dha tèngiu sa pedra de acutzai? ◊ tanti no est acussa sa càvana mia… soi deretu de dh'acussai! ◊ issa fit sempre inie, corrocorrò, batínneli sa pedra de acutare o pedínneli unu lominu pro atzènnere su fogu
2.
dh'iat agusciau is canis e dh'iat fatu mussiai bèni bèni…
3.
candu acutzat sa figu, su formentu a mindigu
Etimo
ltn.
acutiare
Traduzioni
Francese
appointer
Inglese
to sharpen
Spagnolo
aguzar
Italiano
acuminare
Tedesco
zuspitzen.
acuconàre , vrb Definizione
pònnere coment'e fatu a cocone, a cumossu, fintzes cuau
Sinonimi e contrari
aciunciulire,
acoconare,
aconcolai,
acucai,
acuculiare,
acuculiedhare,
acucunniare
2.
cussos pecos sont acuconaos dae su fritu apozaos inue bi at concale o corcadorza ◊ candho benit isprazas avrosas si apozat acuconau in palas de unu crastu ◊ su tuturreri dormit acuconau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'accroupir
Inglese
to squat
Spagnolo
ponerse en cuclillas
Italiano
accoccolare
Tedesco
sich zusammenkauern.
acucuài , vrb: acucurae,
acucurai,
acucurare,
acucurari,
acucurrare,
acugurrai,
acugurrare Definizione
prènnere un'istrégiu apitzu de is oros, a cúcuru (o a cucurru), ponendho prus de su chi cabet a oros; prènnere sa tita de late (nau de is animales féminas chi depent angiare) e fintzes acostire sa terra a ccn. cosa prantada, su si ammuntonare de sa gente chi acudit a unu logu; pònnere in cúcuru (nau de su giuale a is boes)
Sinonimi e contrari
acolumare,
acucurrumedhare,
afucurare
/
acuguciai
/
giúnghere
/
maltzire,
marcitai
| ctr.
bocare,
iscucurai,
leai
Frasi
no cumprendu comenti apat pótziu acugurrai tanti dinai ◊ bi at logu chi sa mesura la faghent a oros, medindhe, e àteros ue l'acucurrant ◊ teniat dus canistedhus acucuraus de figu sicada
2.
sas berbeghes sunt acucurrendhe ca lis cheret pagu pro anzare ◊ s'aera est acucurrendhe, acucurrendhe: s'imbucat a pròere, ndhe faghet de abba!…
3.
at acucurau sa terra a sa patata ◊ totu sa genti de s'arruga si est acugurrada de is tzérrius chi apu ghetau! ◊ candu passant is isposus, sa genti, po dhus biri, at a èssi acugurrada me is ispuntonis ◊ poita ti acugurras a su petus miu?
4.
mi leo su zuale e sos loros ca depo acucurrare sos boes ◊ sos basones, intantu, a custu puntu ognunu betat giuale a su giú sou e l'acucurrat a sa pedra, a triulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
combler
Inglese
to overfill
Spagnolo
hacer rebosar
Italiano
riempire óltre i bórdi
Tedesco
überfüllen.
acuculiàre , vrb Definizione
ponnere coment'e acuguciaus, coment'e cuaos, pònnere in s'acoiladórgiu, in s'acúliu
Sinonimi e contrari
aciunciulire,
acoconare,
aconcolai,
acucai,
acuconare,
acuculiedhare,
acucunniare,
aculigionai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'accroupir
Inglese
to crouch (down)
Spagnolo
ponerse en cuclillas
Italiano
accoccolarsi
Tedesco
sich zusammenkauern.
acuculiàre 1 , vrb Definizione
torrare a sa cuculia, bènnere in bisóngiu, essire pòberos
Sinonimi e contrari
ammiserae
| ctr.
irrichire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appauvrir
Inglese
to impoverish
Spagnolo
empobrecer
Italiano
immiserirsi,
impoverirsi
Tedesco
verelenden,
verarmen.
acucullài, acuculliàre , vrb: acuguliare Definizione
pònnere totu acuguciau, carragiau in conca cun ccn. cosa
Sinonimi e contrari
acapuciai,
acubudhare,
acuguciai,
acugudhai,
incugudhai
Frasi
sa criadura si acugúliat in su petus de sa mama ◊ at acuculliadu bene sa pisedha e che l'at torrada a domo de sa mama
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
emmitoufler
Inglese
to muffle up
Spagnolo
arrebujar,
arropar
Italiano
imbacuccare
Tedesco
einhüllen.
acuguciài , vrb: acugusciari,
acugutzai Definizione
ammontare sa conca cun cugudhu o àteru, carragiare deunudotu, fintzes cuare; rfl. èssere in s’ibertu de calecuna cosa, apitare, acostire in s’idea de dhi giare cosa
Sinonimi e contrari
acapuciai,
acubudhare,
acucullai,
acucutare,
acugudhai,
acurruxonai,
incugudhai
Frasi
est noti de frius, noti de cilixia: trista e sola pipia si acugúciat in foras ◊ si est acuguciau in su letu, no biemu nudha! ◊ si no ti acugúscias ti fait mali, ca est fendi frius ◊ cudh'ómine si est acugutzau in su crucuzone prus cuau e si est ammuntau
2.
no ti acugucis ca tanti no est cosa po tui! ◊ si fiat acugucendi, candu at biu ca dhoi fiat cosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encapuchonner
Inglese
to put a hood on
Spagnolo
encapuchar
Italiano
incappucciare
Tedesco
mit einer Kapuze,
bedeckt.
acugudhài, acugudhàre , vrb: cugudhare Definizione
pònnere su cugudhu, betare cosa in conca a cugudhu
Sinonimi e contrari
acabbanai,
acubudhare,
acucullai,
acucutare,
acuguciai,
incugudhai
| ctr.
iscugutare
Frasi
sas féminas si acugudhant sa fardeta (su fardeghinu) in conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encapuchonner
Inglese
to hood
Spagnolo
encapuchar
Italiano
incappucciare
Tedesco
eine Kapuze aufsetzen.