acorzolàre , vrb: acroxolari Definizione
fàere su córgiu o sa pedhe tostada (fintzes fàere su semu, su pigiolu tostau in is feridas sanandho); pònnere abbitúdine a cosa trebballosa
Sinonimi e contrari
abbadhare,
acorgiare,
aggallare,
incroxolai
Frasi
de istudiados no ndh'apo bidu mai cun manos acorzoladas ◊ pro acorzolare sas manos no bi cheret istúdiu, no! ◊ su procu portat su sordi acroxolau in origas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre calleux
Inglese
to make callous
Spagnolo
encallecer
Italiano
incallire
Tedesco
schwielig machen,
eine Gewohnheit annehmen.
acosiàre , vrb: acossiare,
acusiare Definizione
bènnere o andhare acanta, prus apresu
Sinonimi e contrari
acodie,
acoltziare,
acostai,
acostire,
apriodhai,
aprobiai,
aproghilare
| ctr.
istesare
Frasi
s'incinat a su Sacramentu e si acóssiat a sa barandíglia ◊ dogni manzanu Manuela si li acossiaiat pro li dare su "Bongiorno!" e coment'e dogni die issa la bideit acoltziendhesili ◊ iseto chi su petorriruzu si acósiet pro li dare frafaruza ◊ acúsia a inoghe ca ti naro cumandhu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'approcher (de)
Inglese
to approach
Spagnolo
acercarse
Italiano
avvicinarsi
Tedesco
sich nähern.
acossài, acossàre , vrb: acotare,
acotzae,
acotzai,
acotzare,
cotare Definizione
pònnere sa o is cotzas, assentare una cosa ponendhodhi cotzas (asuta, in mesu); imbarare una cosa a un'àtera po si aguantare apare, o acostindhodha a unu logu e, nau in cobertantza po gente, cricare o giare un'aprigu inue istare, giare unu diritu a praxere; su si arrangiare
Sinonimi e contrari
acocedhai,
arrambare,
imbarare,
incumandai,
intrare
/
acostai
| ctr.
scotzai
Modi di dire
csn:
acotzai sa terra a su fundu = afranzare, acurtziare sa terra cun su tzapu a su fundhu; acotzai su picu = pònnere cota a su picu (a sa màniga in su tretu de s'ogru)
Frasi
sa carrada boit acotzada po chi abarrit firma ◊ seu acotzendumí su marroni ◊ su muru dhu torrant a fai cun sa perda totu acotzada a ciumentu
2.
fiat caminendi mòri mòri e a s'acotza acotza ◊ acotzadí a s'enna, lessast intrai a nisciunus! ◊ sa càscia est acotzada a su muru ◊ si fiat firmada e acossada a unu murixedhu ◊ in sa picada ti tocabo de puntorju ca tue ti acotzabas! ◊ po abarrai istrantaxu mi acotzu a unu baculedhu
3.
si sunt cojados e acotados in d-una domita ◊ si est acotada in su letu ◊ chie istat male si acotet! ◊ tia Larenta e su maridu si sunt acotados in coghina (B.Mazzone)◊ acotant sa provista de sa linna in sa chentina ◊ ant acotadu su mortu in su baule
4.
truncat is nais acotzendisidhas a unu genugu ◊ at acotadu s'ebba a su giannile pro si che sètzere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étayer
Inglese
to buttress
Spagnolo
apuntalar
Italiano
puntellare,
sprangare
Tedesco
stützen,
verriegeln.
acostài , vrb: acostare,
acostari,
acostiae,
acostiai,
acostiare,
acrostiare,
acustiare Definizione
acostire, andhare acanta, pònnere prus apresu
Sinonimi e contrari
acodie,
acoltziare,
acosiare,
acostire,
apresiai,
apriodhai,
aprobiai
| ctr.
istesiare
Frasi
Antoni at agatau su prontu de si acostiai a dha fuedhai ◊ bai e acostadí a tzerriai a Bissenti! ◊ a is pipius dhus nant cosa po no si acostari ◊ seus acostiendi a Castedhu, seus giai a Déximu ◊ bollu chi si acosteis, fillus mius!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
approcher (de)
Inglese
to draw near
Spagnolo
acercar,
arrimar
Italiano
accostare,
abbordare,
avvicinare
Tedesco
nähern.
acostíre , vrb Definizione
andhare o bènnere acanta, prus apresu
Sinonimi e contrari
acodie,
acoltziare,
acosiare,
acostai,
acotziare,
apriodhai,
aprobiai,
aproghilare
| ctr.
iscostai,
istesiare
Frasi
s'àinu acostit su runcu a s'abba, ma no bufat ◊ candho si est acostiu at pigau cropos issu puru ◊ ndhe at acostidu unu margiane ◊ sa festa est acostindho e ti faes su bestire nou ◊ acostidindhe a su fogu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
approcher
Inglese
to draw close
Spagnolo
acercarse
Italiano
accostare
Tedesco
nähern.
acostumài , vrb: acostumare,
costumai Definizione
tènnere o àere a parusu, àere s'abbitúdine, s’avesu; giare bonas abbitúdines
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
acomunai,
arranguai,
imbisciare,
ingustai,
parusare
Frasi
a dí de oi unu tempus acostumaiaus a fai cancuna sciampita puru! ◊ cussu no acostumat a abarrai a giru ◊ dh'apo pretzetadu chi no si atrameset de mi ne torrare a parte de manzanu comente acostumat issu (Z.Porcu)◊ dèu acostumu pagu a fuedhai ananti de genti meda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
avoir coutume,
être coutumier
Inglese
to accustom,
to have in use
Spagnolo
acostumbrar
Italiano
costumare,
avére in uso,
èsser sòliti fare,
solére
Tedesco
gewohnt sein.
acotilài , vrb: acotiliai,
acotobiai,
acotoliai,
acotoriai,
acotulai,
acotuliai Definizione
nau de cosa bianca o chi tirat prus a su biancu, cambiare colore de pàrrere brutu, fàere coment'e cotu, siat de sole e siat de brutesa: nau de sa pedhe de sa persona, fàere in colore chi tirat a su cafei
Sinonimi e contrari
abburare,
acotinare,
ammoriscai,
anniedhigai,
atragonare,
inniedhigai,
recòghere
| ctr.
ilbiadire
Frasi
no dh'ollu prus biri su logu acotoliau! ◊ no ti sutzedat prus de lassai acotoliai s'arrobba! ◊ nd'apu leau is cuscineras a dhas samunari ca furint totu acotoriadas ◊ eh, ndi ses torrau de sa marina totu acotoriau! ◊ is peixedhus de s'angioni, lassaus a tropu in s'àcua budhendi, si acotóliant e su pilu no ndi essit bèni
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bronzer
Inglese
to tan
Spagnolo
broncear,
curtir
Italiano
abbronzare
Tedesco
bräunen
acrabistài, acrabistàre , vrb: acrapistare Definizione
pònnere su crabistu a un'animale; acapiare sa bide noa po no che dha betare is bentos fortes
Sinonimi e contrari
abbrunchilare,
imbrunchidare,
incrabistae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchevêtrer
Inglese
to tie with a rope
Spagnolo
encabestrar
Italiano
incapestrare
Tedesco
anbinden.
acracaxài , vrb Definizione
cracare, pessighire, cúrrere aifatu de ccn. cun idea mala de dh’iscúdere o fàere male, apretare e immarrire (nau fintzes po trubbare e fàere essire sa fera in cassa)
Sinonimi e contrari
suberiare
Frasi
Iostu, su fillu de Amsícora, candu dh'iant acracaxau is Romanus si nci fiat acorrau a Cornus ◊ no mi acracaxist ca seu totu avolotara, ge ndi dha seu istudendi cussa televisioni!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
stresser
Inglese
to put under stress
Spagnolo
estresar
Italiano
stressare
Tedesco
stressen.
acragallài , vrb: acrogallae,
acrogogliai,
acrogolliare Definizione
fàere a cragallu, a bisura de cragallu, acancarronau; betare apare animales, fàere a chedha
Sinonimi e contrari
acrocoedhare,
atuturae,
igragalare
/
assortí
Modi di dire
csn:
folla acragallada = atuturada de maladia, cun is orus acostaus a sa cora mesana; unga acragallada = inconchedhada in sa punta, russa e tosta, de abbatigare sa conca de su pódhighe; manu acragallada = retesa, serrada, cun sos pódhighes chi no bi istirant
2.
seu abarrau tropu tempus crocau in ciú letu: che folla arruta seu acragallau (S.Diana)◊ ma càstia ita cosa: cussu cerpiu comenti passat asuta de su pilloncu acragallat sa folla de s'aràngiu!
3.
is picinnedhos si funt acrogolliaos a su ciu ci est bennenno sa figamorisca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rouler en cornet
Inglese
to crumple up
Spagnolo
estrujar
Italiano
accartocciare
Tedesco
zusammenrollen.
acragàre , vrb: cracare* Definizione
pònnere su càgiu in su late, cagiare; nau de su late, cagiare po efetu de su càgiu
Sinonimi e contrari
arruspiare,
cagiare,
giagare,
incracare 1,
pazare
Terminologia scientifica
pst
Traduzioni
Francese
cailler
Inglese
to curdle
Spagnolo
cuajar
Italiano
quagliare
Tedesco
gerinnen.
acrancognolàre , vrb: acrocongiolai,
acroncognolare Definizione
fàere búngios, pistaduras, pistare, coment'e acracangiai, fàere a crocongiolu
Sinonimi e contrari
abbugnai,
abburrutonare,
aggatare,
atzumbarare,
catulare,
tofedhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bosseler
Inglese
to work ashlar
Spagnolo
abollar
Italiano
bugnare
Tedesco
bossieren.
acraràre , vrb Definizione
bogare sa face (fintzes in su sensu de foedhare), incarare, andhare a bíere; essire, su si presentare
Sinonimi e contrari
acarare,
acerare,
acherare,
afacare,
imbraconare,
incarai,
inciarare,
ingiarare,
iscampiare
Frasi
tue acràrati! ◊ su frade mannu si est acrarau chin su babbu nandhe chi si cheriat fidantzare
2.
su Deus de sos Ebreos si nos est acraradu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se montrer
Inglese
to overlook
Spagnolo
asomarse
Italiano
affacciarsi
Tedesco
sich zeigen.
acraríre , vrb: crarire* Definizione
fàere crara o giare a ischire una cosa, una chistione a manera chi si pàrgiat méngius, chi si cumprendhat; fintzes su essire de su sole
Sinonimi e contrari
aclarai,
ilgiarare,
isciarire
Frasi
nemos si fit acrariu e antzis si fint negaos de àere pretesu carchi cosa
2.
sos duos zòvanos ant acrariu sa coja ◊ s'amoronzu de Predu si est acrariu
3.
su mengianu in foras si fut giai acrariu su sole
Traduzioni
Francese
éclaircir
Inglese
to make clear
Spagnolo
aclarar,
esclarecer
Italiano
chiarire
Tedesco
klären.
acrassàre , vrb: grassare* Definizione
fàere fura cun sa fortza de is armas, a gherra, furare totu
Sinonimi e contrari
irrobare,
sdorrobbai
Frasi
un'ómine fit falendhe a Géricu e benzeit acrassadu
Traduzioni
Francese
voler
Inglese
to robe
Spagnolo
atracar,
asaltar
Italiano
rapinare
Tedesco
rauben.
acreantziàre , vrb Definizione
giare educatzione
Sinonimi e contrari
annestrare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éduquer
Inglese
to bring up
Spagnolo
educar
Italiano
educare
Tedesco
erziehen.
acreditài , vrb: acreditare Definizione
iscríere in su contu de un'ente, de unu sótziu o de unu privau su finantziamentu chi si dhi depet giare, giare su finantziamentu o àteru dinare
Sinonimi e contrari
contae
Traduzioni
Francese
accréditer,
créditer (comm.)
Inglese
to credit
Spagnolo
acreditar
Italiano
accreditare
Tedesco
gutschreiben.
acresuràe, acresurài, acresuràre , vrb Definizione
serrare a cresura, isserrare
Sinonimi e contrari
acrisionai
/
acorrae 1,
inserrai
Frasi
tancaus de bentu apu a cuncordai, tancaus de bentu acresuraus de amori! ◊ ant acresurau sos àidos
2.
cambiamentos de umore e tristuras l'abbandhaint dae sa zente, acresuràndhela in d-unu mundhu suu
Terminologia scientifica
srr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clore de haies
Inglese
to fence (in)
Spagnolo
rodear con setos
Italiano
assiepare
Tedesco
mit Feigenkakteen (meist),
Büschen u.s.w. umzäunen.
acriàre , vrb: agriai,
agriare,
arghiare Definizione
su si fàere aghedu nau fintzes in su sensu de fàere dispraxere)
Sinonimi e contrari
achedare 1,
agritzare,
argai,
axedai,
frammentai,
imbischidare
2.
candho fit sordau, una lisséntzia de bíndhichi dies fit serbia petzi a acriare de prus su distacu de sa parténtzia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aigrir
Inglese
to sour
Spagnolo
agriar
Italiano
inacidire
Tedesco
säuern.
acrimatàre , vrb Definizione
abbituare a su clima de unu logu
Traduzioni
Francese
acclimater
Inglese
to acclimate
Spagnolo
aclimatar,
naturalizar
Italiano
acclimatare
Tedesco
akklimatisieren.