Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acocovedhàe, acocovedhài , vrb Definition incrubare, pinnigare in sèi etotu, fàere a un'arcu, a gobba, comente faet sa gente antziana Synonyms e antonyms abbajonare, abbrentai, acocobetare, aggobbae, agionedhare, allachedhare, annacai, atrotiai, atzumborai, colembrai, corcobare, inconchedhare, inconcobare Etymon srd. Translations French cambrer, courber English to arch Spanish encorvarse Italian inarcare, ingobbire German sich krümmen, bucklig werden.

acodíe, acodíri , vrb: acudi, acudire, acudiri Definition cúrrere a unu logu po ccn. o calecunu bisóngiu o apretu, bènnere, furriare a domo; fàere a tempus a una cosa, arrennèscere a sighire su chi narat s'àteru, a cumprèndhere luego / pps. acurtu e acudidu; acudi una cosa, de una cosa = fàghere a tempus a ndhe godire, leare, o àteru Synonyms e antonyms achipire, acosiare, acostai, aprobiai, assuprire, bènnere, ghirare, lòmpere / aúrrere Sentences candho l'ant bidu rutu sunt acudidos totu a ndhe lu pesare ◊ acudide a su fogu fuidu! ◊ acudei, sunt bocendi a unu! ◊ zente meda est acudia a dhos bíere ◊ àturus piciochedhus fuant acudendi a biri s'automóbbili ◊ sa zente acudit a su divertimentu ◊ si no acodint is de biginau a dhas istagiai ciai si donant una bona craminada!◊ si fia istada sola, comente aia fatu a ndhe acudire a inoghe?! 2. ndhe acudeint cun binujos e coidales iscalaviados ◊ candho as a acudire in letu de sida a ue est mamma tua sa fàcia frita ti at a iscaldire cun sa sua 3. nu apu acurtu a pigai su postali ◊ a sa sola totu custu traballu no l'acudo ◊ toca e agiudamí ca assinuncas no acudu! ◊ a mesudí no acudu a torrai ◊ cumenti fatzu in cuatru dis a ti acudi pantalonis e giacheta?! ◊ current pro acudire zoronada ◊ tui ca cannoscis sa língua tedesca, dhus acudis a cumprendi su chi narant? ◊ ita totu ses narendi, chi no ti acudu?! ◊ dèu cumentzu a bandai, chi potzu acudi postu ◊ innantis fis a lèpores e pudhas a cantu ndhe potias acudire! ◊ sa missa che at a èssere finia, ma chissai chi l'acuda! ◊ camminai candu teneis sa luxi, prima chi s'acudat s'iscuriu! Etymon spn. Translations French accourir English to run Spanish acudir Italian accórrere, fare in tèmpo German eilen, rechtzeitig schaffen.

acodomài, acodomàre , vrb: acomodai, acudomai, acumodai Definition pigare o pònnere is comodidades, is cumbénias; pònnere o istare a códumu, bene Synonyms e antonyms adaretzai, assantai, assetiai Sentences si so pastore mi acòdomo ◊ pro finis, già ses bene acodomada cun chie ailti tanta iltimassione Etymon itl. Translations French arranger English to arrange Spanish acomodarse Italian accomodare German es sich bequem machen.

acodulàre , vrb: acudulare Definition tragare, iscúdere a pedra; fàere grae?, fàere a códulu?, fàere coment'e a cude, téteru che pedhe? Synonyms e antonyms apedriai, intellai 2. sas fardetas comintzabant a s'acudulare dae sa saghina de sas matas allentorias Etymon srd. Translations French lapider English to throw stones Spanish arrojar una pedra Italian lanciare sassi German Steine werfen.

acoglíre , vrb: acollire, acolliri, aculli, acullire, aculliri, aggoglire, aggollire, agoglire, coglire* Definition bodhire cosa de terra e pònnere in istrégiu o in àteru logu adatu, fintzes po dha chistire; arrecire gente a domo fintzes po agiudu, amparu, contivigiare su fedu piticu / pps. acoglidu Synonyms e antonyms acabarrare, acabidae, acasagiai, ammuntonae, arragolli, aunire, balanzare, bòdhere, chistie, frànghere, imparai, ingòllere, remonire, tòdhere | ctr. foliai, frundhire, iscavulai Sentences la bido acoglindhe rosas, gesminos e lizos ◊ acoglire sas peràulas de Deus ◊ fiaus aggollindhe landhe in su monte ◊ tziu Efisedhu at iscritu sas cantones suas chi si ammentaiat e sas chi at pótidu agoglire de àteros 2. sas de Talana beniant a bidha e fut cussas puru a las aggollire ◊ candu is crabas cumentzant a si afillai tocat de andai avatu po aculliri is crabitus ◊ cuss'ègua de sorri tua si nci at bogau, ma mammai gei s'at acolliu bèni (B.M.Aresu)◊ andendu andendu pentzà a cumenti m'iant acollí su babbu e sa mamma Translations French accueillir English to receive Spanish recoger, acoger Italian accògliere German auflesen, empfangen.

acoidài, acoidàre , vrb: acoitai, acoitare, acuitai, acuitare, coidai Definition fàere sa cosa in lestresa, cantu prima, a presse Synonyms e antonyms apressare, illestrire, incoire | ctr. istentare Sentences s'atóngiu acoidendi pesat unu lentzoru niedhu de nuis ◊ tocat a s'acuitai ca no s'aspetant ◊ issu si fut acoitau a crocai ◊ acoita a torrai! ◊ acoitaisí a si ndi andai! ◊ acoitate ca tenzo de fàchere su pranzu! Etymon srd. Translations French presser English to hurry Spanish apresurarse, darse prisa Italian affrettare, fare in frétta German sich beeilen.

acojài , vrb: acujai, acujare Definition nau mescamente de animales, intrare o andhare a si crocare in s'acoiladórgiu; nau de gente (mescamente piciochedhos), asseliare, apartare, cuare Synonyms e antonyms acobiai, acuae, cortire, remonire | ctr. essire Sentences a sa mata dhoi fúrriant is pillonis a dhoi acojai ◊ candu cummentzat a fai frius, sa musca s'acujat aintru de domu ◊ is crucuitus carraxosus trigant a s'acojai 2. innanti abboghinamos e poi nos acujamos che catedhos ◊ nci fiat una musca… depit èssi acujada: no dha biu prus ◊ sa morti si est acujara apalas de is murus isderrutus de s'arrexoni! ◊ abarrai in domu acujaus, candu cabat su lampu! Etymon srd. Translations French se coucher English to go back to sleep Spanish cubilar, calmarse Italian ritirarsi a dormire German schlafengehen.

acolconàre , vrb: acorconare, acosconare Definition tirare acoa, fàere is cosas abbellu coment'e po no dhas bòllere fàere Synonyms e antonyms acorochinare, atostonare Etymon srd. Translations French hésiter English to delay Spanish tardar, demorar Italian indugiare German zögern.

acolichiài , vrb rfl Definition su si pònnere impare, cuncordare po calecuna faina pagu límpia Synonyms e antonyms tramassai Sentences tres óminis de malu sentidu si fiant acolichiaus apari po ndi furai unu tziu chi teniat s'òru a cuarras (E.Sanna/M.B.Lai) 2. custu iat allupau s'arrexoni in su binu e biviat acolichiau a sa tassa Translations French comploter English to plot Spanish conspirar Italian complottare German komplottieren.

acollàe, acollài , vrb: acollare Definition acapiare, pònnere o pigare in pitzu a càrrigu, po tirare; giare un'ispinta, un'atacu; imbucare a fàere calecuna cosa Synonyms e antonyms addossare, carrigai, imbucai Idioms csn: acollare su pudhecu = prèndhere unu cadhu a s'àteru pro lu domare; fàchere cuforma l'acollat = fai acomenti dh'acucat, segundhu su meledu; acollai a corpus = leare a corpos Sentences a su pòburu Deus ndi dhi acollat de prus! 2. acollai, ca nc'est de ndi fuliai custu muru! ◊ su segrestanu nd'ispicat sa gruxi manna de linna e dhus acollat a cropus! 3. dhu pigant e dh'acollant a itzabai coment'e canis ◊ is paisanus infrascaus dh'acollant a itzérrius e ispintas ◊ acollant a itzerriai: Est unu fantasma! ◊ e acollat a tirai bentu… gei nd'at fatu pagu! 4. acostindhe s'ebba e bàtindhe su sedhatzu po su pudhecu ca dhu acollamos! Etymon itl. Translations French charger, tomber sur qqn. English to saddle, to charge, to attack Spanish cargar, empujar Italian accollare, dare addòsso German aufbürden, herfallen.

acolligíre , vrb: acollizire, acollozire, acullozire Definition giare acollozu, acasàgiu, fàere bènnere o intrare a domo a unu; intrare a unu logu po istare, crocare Synonyms e antonyms acasagiai, acatai 1, acoglire, arretzetare, carinnare, frandhigare | ctr. caciare Sentences Deus l'apat in chelu acollozida! ◊ si a domo tua benit su pógheru acullózilu e cossòlalu! ◊ dhus iat acolligius chin totus us onores 2. li aprontamus un’aposentedhu, bi ponimus unu letu, una mesa, una cadira a ghetu chi si che podat acollizire Etymon srd. Translations French loger English to give hospitality Spanish acoger, hospedar Italian ospitare German unterbringen, Gastfreundsch aft gewähren.

acollocàre , vrb: collocai Definition pònnere o assentare sa cosa in logu suo; giare acollocu Synonyms e antonyms acabidae, assantai, assetiai 1, pònnere | ctr. leare, picare Sentences a tiu Cischedhu li pariat de èssere intradu in su Parnasu pro si che acollocare in sa punta piús alta de s'Elicona (S.Patatu) Translations French placer English to set Spanish colocar Italian collocare German stellen, legen.

acolomizàre , vrb Definition impreare sa cosa chentza ndhe perdimentare, solu su tanti chi bastat Synonyms e antonyms aorrai, arresparmiai, istraviare 1, rinzare | ctr. ispeldisciare Etymon srd. Translations French économiser English to economize Spanish economizar Italian economizzare German sparen.

acoltazàre , vrb: acostazare Definition pònnere is cosas una acanta a s'àtera, a fiancu, acostias apare Synonyms e antonyms afiancai 1, afianzare Sentences est totu bene acostazadu chi no si podet mancu mòere 2. cantos connotu ndh'amus meda mannos, ma sena sa muzere acoltazada! (S.Bertulu) Etymon srd. Translations French flanquer English to place side by side Spanish poner al lado Italian affiancare German Seite an Seite stellen.

acoltziàre , vrb: acortziare, acrutzai, acultziare, acurciare, acursiai, acurtiare, acurtziai, acurtziare Definition bènnere, andhare, portare o batire acanta a ccn. o a calecuna cosa; andhare o acostire a unu logu Synonyms e antonyms acodie, acortzire, acosiare, acostai, acostire, apriodhai, aprobiai, aproghilare, astrínghere | ctr. astesiai, issuzire, istesare, istregire Sentences andhent in galera: cussos no cherent acurtziaos! ◊ bois a inoche no bi fizis acurtziada mai ◊ chin cussu fàchere, suber de si los acurtziare, sos ómines, los sichiat a zacarare ◊ tocai ca s'acurtziaus a biri ita portant a bendi, cussus! 2. cheret acurtziadu a binza a bídere si sa ua est coghindhe ◊ acurtziadindhe a domo, istasero, ca chenamus paris! ◊ apenas chi tenzo ora acúrtzio a domo de Bodale a bídere coment'istat ◊ lampu a prétzios artos chi faghet cussu: no faghet a bi acurtziare! Etymon srd. Translations French approcher English to bring near Spanish acercar Italian avvicinare German nähern.

acolumàre , vrb: acumbulare, columare Definition fàere a cólumu, prènnere un'istrégiu fintzes a oros, pònnere a muntone Synonyms e antonyms acucuai, acucurrumedhare, ammuntonae, pienare, plèniri | ctr. bocare, iscolomare, leai Sentences nues chi si acólumant in istiu batint tempestas chin abba a cadinos ◊ annos de fadigas acólumant sos órrios de sos matimannos ◊ iseto aculumendhe penas e sonnos de fantasias ◊ acolumedas forte una siendha de terra, fraigados, prata e oro! (G.Tidore) Etymon itl. Translations French accumuler English to amass, to fill up Spanish colmar, amontonar Italian accumulare, colmare German anhäufen, füllen.

acometàre , vrb: acumetare Definition afracare o atacare a unu, a calecuna cosa, de mala manera coment'e gherrandho po si ndhe fàere mere, pigare cun coràgiu fintzes una dificurtade Synonyms e antonyms aggreghestare, assaltizare, assitiai, atacai, segudare / asutai Sentences pro amore tuo apo secadu sas predas e acumetadu s'àrvore de sa morte 2. cussu est unu pitzinnu tropu bonu pro acometare sa bida militare, no est che a tie amantiosu de sas armas! (L.Pusceddu) Etymon spn. Translations French attaquer, assaillir English to assail Spanish acometer Italian assediare, assaltare German belagern, angreifen.

acomunài , vrb: acomunare Definition pònnere a cumone, pigare cunfidàntzia cun ccn. o calecuna cosa / cussu si acomunat cun totu = istat o si agatat bene cun totugantos Synonyms e antonyms abbetuare, abesare, acostumai, arranguai, ingustai Translations French lier amitié, se familiariser English to familiarize Spanish aunar, familiarizar Italian accomunare, familiarizzare German vereinigen, sich vertraut machen.

aconàre , vrb: conare Definition fàere a conos, a bómbitos, fàere a gana lègia de caciare Synonyms e antonyms abbolotai, afastiai, agrungiai, ascamare, colloviare, contomiare, ilvilire, isbolotiare, iserare, istomacare, tolocare Etymon srd. Translations French dégoûter English to nauseate Spanish dar náuseas, disgustar Italian nauseare German anekeln.

aconcàe, aconcài , vrb: aconcare Definition decídere de fàere una cosa dificurtosa o perigulosa; pònnere o imbarare sa conca a calecuna cosa o logu, a ccn., istare a conca apare; fintzes pigare a briga a unu Synonyms e antonyms acucae / aconcalare Idioms csn: aconcaisí a contai dinai = istare a conca bassa contendhe; aconcai a… (calecuna parti)= èssere fache a…, a cara a… Sentences ómine macu, as aconcadu a leare una fémina impedida! (Daga)◊ dae tempórios so pessendhe a mi cojare: no mi che colat s'istiu chentza bi l'aconcare! ◊ s'est aconcau a fai medas cosas ◊ canno pariat a punta a aconcare s'irvortaiat 2. ispaciada s'acuadrenti: chi no ti aconcas a sa broca de s'àcua, immoi!…◊ su pipiu si est aconcau in is genugus de sa mama e si nc'est drommiu ◊ fúrrias, no papas, ti aconcas, chen'e chi mai no nci pentzis! ◊ cussu piciochedhu si aconcat a s'istúdiu chi fait prexeri! ◊ cussus funt a tota dí aconcaus a sa televisioni! ◊ sa terra mia cun sa sua aconcant apari ◊ in is arrugas ci funt is màchinas aconcadas 3. sa mulleri mi dh'at aconcau de mala manera ca nd'est torrau a domu istòntonta istòntona 4. is montis de Santu Leoni aconcant a Assémini Etymon srd. Translations French oser, risquer English to hazard Spanish arriesgar Italian azzardare German wagen.