Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

sanài , vrb: sanare Definition torrare a sanu, bínchere una maladia (aus. èssere, àere); fàghere bínchere una maladia, unu male / sanai is angionis, is mascus = crastare Synonyms e antonyms curai | ctr. aciacai, irmalaidare Sentences de cropos de fuste si ndhe podet sanare ◊ Fulanu fit malàidu: sanadu bi at?, sanadu ndh'est? ◊ custu est male chi no sanat ◊ Loisedhu si fiat sanau luego ◊ ndi connòsciu medas de malàdius gravis sanaus gràtzias a issu 2. parit maladia chi no fait a sanai ◊ fit malàida e neunu resessiat a la sanare ◊ teniat una filla malàdia in puntu de morti e no isciriat cumenti fai po dha sanai ◊ cussa fémina cun sa meighina sua at sanau sa maladia de su pilu de tita!… Etymon ltn. sanare Translations French guérir English to recover one's health Spanish sanar Italian guarire German heilen.

sangrài, sangràre , vrb: assangrare, sangriai, sengrai Definition pigare o bogare unu pagu de sàmbene, de sa carena; in cobertantza, isfrutuare meda, furare cosa meda a unu Synonyms e antonyms disangrenare, dissambenare, sagnare Sentences cussu biviat tirendi dentis o sangrendi sa genti 2. ant sangradu sa zente a pagamentas! Etymon ctl., spn. Translations French saigner English to bleed, to rip off (s.o.) Spanish sangrar Italian salassare German zur Ader lassen.

sansiàe, sansiài , vrb: sansiari, santziai, santzinai, tzantzigare Definition giare unu movimentu de andhetorra a cosa apicada o fintzes posta in terra ma de pòdere mòvere chentza dificurtade, èssere a su move move, pagu firmu; saidare, mòvere a forte, a iscutuladura a duas bandhas; bogare o fàere intèndhere dinare po pagare Synonyms e antonyms bantzicare, chigliare, intzainnai, lachedhare, sachedhare / saidare, tzannigare / pagai Idioms csn: santziai su frenu a su cuadhu = mòere su frenu, coment'e pro lu chèrrere abbiare, fàghere andhare e gai; andai sàntzia sàntzia = nadu de traste iscossiminzadu, èssere male frimmu; èssiri sàntzia sàntzia = èssere a su moe moe, coment'e bantzighendhe Sentences est totu s'ora santziendi su bartzolu ◊ totu est tremi tremi, is pubas sàntzia sàntzia mi parru in mesu mari (L.Porcedhu)◊ acabbadha de ti santziai, ca mi fais benni gana maba puru! ◊ a su cuadhu dhi sàntziat unu ferru ◊ su barsolu portat is pes atundhaus po dhu sansiari 2. sàntziat sa mata po ndi arrúiri su frutu ◊ in sa mata is nais funt santziendi ◊ su bentu est santzinendi is gurdonis 3. chi no sàntziant munera no dhui impérriant, me in su magasinu! Etymon srd. Translations French balancer, secouer English to shake, to swing Spanish balancear, sacudir Italian dondolare, scuòtere German schaukeln, schütteln.

sapèschere , vrb rfl: assabèschere* Definition su si acatare de is cosas Synonyms e antonyms abbigiare, assaborire, saerare, sapire Sentences semus cumbintos, chene nos sapèschere, chi semus su chi manicamus e bivimus ◊ chene si ndhe sapèschere ripitint cosas chi fachiant sos mannos ◊ prima de apèrrere ojos, innossente, de vida e morte no ti ses sapéschiu (G.Zichi) Translations French percevoir, apercevoir English to be conscious Spanish concienciar Italian èssere consapévole German bewußt sein.

sapíre, sapíri , vrb Definition su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura Synonyms e antonyms abbigiare, acapassai, saerare, sagamare, sapiare Sentences bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga) Surnames and Proverbs prb: su dannu peus est a no si sapire Etymon itl. sapere Translations French percevoir, être conscient, constater, se rendre compte English to perceive, to be conscious, to ascertain Spanish percibir, ser consciente, percatarse Italian percepire, èssere cosciènte, avvedérsi, constatare German wahrnehmen, bewußt sein, bemerken, feststellen.

sarracràre , vrb: assorrocare, sarragai, sarragare, sarragiare, serragare, serregai, serrocare, sorrocare, sorrocrare, sorrogai, sorrogare, sorroxare, surragare Definition fàere sa boghe iscannia, grussa, pèrdere sa boghe; fàere una genia de moida, de sonu in s’ogroena e in buca torrandho àlidu candho unu est dormiu Synonyms e antonyms arragai, arrughire, asserraxare, assorrogare, inserregare, isarrogai / arroncai, corroschiare, cosconare, currungiai, farroscai, roschidare, sarrascare, surrusare Sentences ant cantadu fintzas a si ndhe sarragare ◊ chentza boche, sorrocraos, sichiant a bochinare 2. coment'e unu portzedhu sorroganno, gai est su tonu de sa boghe tua! Etymon ltn. *subraucare Translations French enrouer, ronfler English to be hoarse, to snore Spanish ronquear, roncar Italian fare ràuco, èssere ràuco, russare German heiser sein, schnarchen.

sarrascàre , vrb: serrescare, sorrescrare, sorroscai, sorroschiai, sorrosciare, sorroscrare, sorruschiai, sorruschiare, sorrusciare, surruscai, surruschiai, surruschiare Definition fàere una genia de sonu in s'ogroena e in buca torrandho àlidu candho unu est dormiu: nau de su cuadhu, fàere una genia de istúrridu coment'e timendho Synonyms e antonyms corroschiare, farroschiai, roschidare, sarracrare Sentences fiat sorruschiendi a seti cannas ◊ a úrtimu dhoi fut sa genti surruschiendu chi pariat un'acorru de procus! ◊ sos pastores sunt in su pinnetu drommios sorrosciendhe ◊ est drommidu sorrosciandhe a grussu Translations French ronfler English to snore Spanish roncar Italian russare German schnarchen.

sarraxàre , vrb: asserraxare, serraxare Synonyms e antonyms arragai, arrughire, isarrogai, sarracrare* Translations French râler, être enroué English to gasp, to be hoarse Spanish ronquear Italian rantolare, èsser ràuco German röcheln, heiser sein.

sartzíre, sartzíri , vrb Definition cosire aconciandho unu trastu, unu bestimentu iscorriau Synonyms e antonyms cosinzare, tapulare, trabungare Etymon ctl. sarcir Translations French repriser, raccomoder English to darn Spanish remendar, zurcir Italian rammendare German stopfen.

sbagassài , vrb: irbagasciae Definition andhare a bagassas, istare sèmpere aifatu de féminas, de s'una a s'àtera; fintzes pigare a befa, fàere a bregúngia a unu ananti de gente Synonyms e antonyms cicisbeai Translations French courir le cotillon English to act as a cicisbeo Spanish putear Italian cicisbeare German den Hof machen.

sbertài , vrb Definition furare a unu su chi portat in busciaca, in pitzu, comente faent is manilestros in passada, mescamente a fura prana chi mancu si ndhe sapint Translations French voler (le sac a main) English to pick someone's pocket Spanish robar Italian borseggiare German stehlen.

sbisuriài , vrb Definition guastare sa cara, sa bisura; nau de unu trastu, pèrdere su colore Synonyms e antonyms infeire, isbisuriri, iscaranare 1, iscrentiare, sfigurai, slegiai / ilbiadire, iscolorire 2. custu pannu est sbisuriau, at pérdiu colori ◊ sbisuriau de fadiori no arrennesciat a movi prus nemancu is peis ◊ pòberus cristianus, sbisuriaus de is bombas chímicas! Etymon srd. Translations French défigurer, déformer English to disfigure Spanish desfigurar Italian sfigurare, deturpare German verunstalten, entstellen.

sbodhiài, sbodhicài , vrb: ilboligare* Definition apèrrere, istèrrere una cosa imbodhigada o fata a lómboru; foedhare de una chistione coment'e ispiegandhodha; nau de sa manera de fàere sa cosa, coitare, fàere cun lestresa, cun coidau Synonyms e antonyms disgagiai, ibbrodhiai, istèrrere, istrobillai, spodhai / acoidai | ctr. allomborae, imbolicare / istentare 2. totus dh'ant istudiau, ma nisciunus sbodhicat bèni s'argumentu Translations French dérouler English to unroll Spanish desenrollar, desdoblar Italian svòlgere, spiegare German aufwickeln, erklären.

sboriài , vrb: ibboidare*, sbuidai, sburiai Definition bogare a fora su chi dhu'est aintru de calecuna cosa, de unu logu, de un'istrégiu o àteru; fàere a buidu, su si ndhe andhare, essire, fintzes de sa gente lassandho buidu unu logu Synonyms e antonyms abbuidai, ilgavantare, illichidare, istuvare, vasiai | ctr. pienare Sentences ita mi bollit, fai sboriai coment'e una carrara de trigu in tempus de guerra?! Translations French vider English to empty Spanish vaciar Italian svuotare German leeren.

sborrài , vrb: isborrai*, sburrai Definition iscríere in pitzu e de dónnia betu in àtera iscritura o fintzes arrasigare s'iscritura chi no si potzat bíere o lígere bene; fintzes immentigare, pònnere in olvidu Synonyms e antonyms burrai, irgantzellare / ilmentigare Translations French biffer, rayer English to cross out Spanish tachar Italian depennare German durchstreichen.

sbrufulài , vrb Definition est su chi faet s'abba budhindho a meda, chi ndhe brínchidat a fora de sa padedha; iscoviare, nàrrere in giru cosas chi no si depent Synonyms e antonyms abbrubudhai, bessai, frofoai, ischigliare, ischiglionare, sbrufare, strichidhai / lendhare, scordulai, scoviai 2. issu sbrúfulat cantu intendit Etymon srd. Translations French gicler English to spatter (be) Spanish salirse un líquido al hervir Italian schizzare German bespritzen.

sbudhài , vrb Definition bogare sa bentre, su matzàmene; rfl. calare sa bentre; trans. cobèrrere (nau de s'atzione coment'e aprofitamentu, dannu, contr'a sa volontade de sa fémina) Synonyms e antonyms immativuzare, irbudhai, irmatare, smatzai Etymon srd. Translations French étriper English to disembowel Spanish destripar Italian sbudellare German ausweiden.

sbuzarrài , vrb: isbuzarrare* Definition cobèrrere ómines cun ómines, féminas cun féminas, su si betare a cobèrrere a unu o a una a poderiu, a fortza, cun aprofitamentu Synonyms e antonyms ilviolare, inculare, sciortari Sentences a unu chi nanca at sbuzarrau unu piciochedhu dh'ant arrestau Translations French violer English to violate Spanish violar Italian violentare German vergewaltigen.

scabbalài , vrb Definition pèrdere o fàere pèrdere is fundhos de un'aziendha, su capitale, su cabbale Synonyms e antonyms | ctr. acabbalai Etymon srd. Translations French perdre son capital English to lose one's capital Spanish arruinarse Italian pèrdere il capitale German das Kapital verlieren.

scabbúlli, scabbúlliri , vrb: iscabbúllere* Definition arrennèscere a ndhe pigare calecuna cosa de is manos de un'àteru a fortza o cun abbilesa, arrennèscere a otènnere, arrennèscere a si ndh'essire o a fàere a mancu de una chistione, de una dificurtade, de ccn., arrennèscere a ndhe bogare calecuna cosa, unu profetu / pps. scabbúlliu, scabburtu, scabbutu; s. ccn. cosa de una chistioni = bogar'e ragas, lòmpere a carchi resurtadu Synonyms e antonyms afranchire, allibberai, difèndhere, disgagiai, ifrancare, illertire, irfroculare, iscrúfere, schighitzí / ischire Sentences oi gei ndi scabbullis de làmbrigas! ◊ cun tres sogas dh'acapint e no ndi dhu scabbullat nisciunus! ◊ at comporau pitiolus po is angionedhas, cussas pagas scabutas de is farruncas de is margianis 2. ant bociu a babbu e fillu, ma sa giustítzia no nd'at scabbúlliu nudha ◊ no teniat unu sodhu po ndi scabbulli unu pràngiu ◊ sighiat a si ndi pesai prima de orbesci po ndi podi scabbulli una tassa de lati ◊ imparas assumancus un'arti, su tanti po ti ndi scabbulli un'arrogu de pani ◊ at gherrau po si scabbúlliri unu palmu de terra! ◊ no si scabuleis s'alimentu chi si spàciat, ma cussu chi durat po sa vida eterna (Ev) Translations French se débrouiller English to free oneself, to get off Spanish apañárselas Italian liberarsi, cavàrsela German sich befreien, sich freimachen, davonkommen.