sciadhíe , vrb: sciadhiri Definition
passare de un'oru, de unu tretu, de unu tanti, nau de logu o de tempus o àteru, essire de prus; essire o bogare de su logu suo, nau de un'arremu, essire de arratza diferente; iscassedhare, fartare
Synonyms e antonyms
colare,
irghelare,
passae
/
ilgiogare,
innoigare,
irbesciai,
isconzare
/
iscrizeniare
Idioms
csn:
lassai sciadhiri una cosa a unu = perdonarebbila, no ndhe fàghere contu, lassare andhare; fai bias sciadhitas, sciadhias = fai moris fadhitus, forchidhos
Sentences
chi sa lítera sciadhit su pesu, est doveri de dha tassai ◊ sciadhia sa caserma, essendu a manu dereta dhui at un'ofelleria ◊ dh'at sighiu e peri sciadhiu, currendu ◊ a chistionai su tempus nci sciadhit chena chi unu si ndi acatit ◊ chi ia tentu s'edadi de issa un'ómini aici no mi dh'ia lassau sciadhiri ◊ no nci sciadhiat noti chi non mi cumpariat in su sonnu ◊ in su caminu no dhue sciadhiat su giú chin su carru, no dhue colànt duas personas paris!
2.
mi soi sciadhiu unu bratzu ◊ su cuadhu s'est sciadhiu unu pei
3.
po una borta chi ti at mossiau, burrincu, si dha podias peri lassai sciadhiri
4.
tui as sciadhiu, no paris mancu de s'arratza de sa famíglia (G.Mura)
5.
no si seus atobiaus: si bit ca eus fatu bias sciadhitas ◊ soi iscriendu e mancai mi apu a isbalgiai calencunu acentu chi nci sciadhit chene dhu biri (C.Carta)
Etymon
srd.
Translations
French
dépasser,
s'écouler
English
to go beyond
Spanish
translimitar,
superar
Italian
oltrepassare,
trascórrere
German
überschreiten,
übersteigen,
vergehen.
sciài , vrb: (scià-i)
sciàiri (scià-i-ri)
sciari Definition
su essire de pare de sa cosa de no abbarrare nudha intreu; fintzes su pèrdere o calare de un'istrégiu istampau / cong. 1ˆ p. sing. (chi dèu) sciatza; pps. sciatu; èssiri sciai sciai = colagola
Synonyms e antonyms
ifàghere*,
isciusciai,
isconciare
/
sfai
Sentences
calincuna dí si sciait su mundu ◊ gei fut un'ora a tzérrius, s'arratori, pariat ca si sciadiat su mundu! ◊ bosatras feis e sciadeis e dèu seu s'úrtimu a iscí is cosas ◊ est prus fàtzili chi si sciatzant su celu e sa terra prima chi arruat su prus piticu fuedhu de sa lei de Deus (Ev.)
2.
sa màriga filia nci at sciatu totu s'àcua ◊ chi sa carrada sciait ndi perdeus su binu! ◊ s'àcua sciaiat de is tubbus istampaus ◊ custa miza est sciai sciai de meli!
Translations
French
se désintégrer
English
to disintegrate
Spanish
desintegrar
Italian
disintegrarsi
German
zerfallen,
sich zersetzen.
sciamài, sciamàri , vrb Definition
guastare sa bona fama o s'onore unu bogandhodhi fogu, naendhondhe male
Synonyms e antonyms
allimbare,
foghigiai,
infamai,
innorare,
irfamiare*,
sconcetuai,
tragagiai
Sentences
Giusepi, s'isposu suu, chi fut ómini giustu e no dha boliat sciamai, iat detzídiu de dha denuntziai a iscusi ◊ dèu no portu un'aremigu, ma torru onori a Babbu miu e bosatrus mi sciamais (Ev)◊ su maistu si divertiat a mi sciamai
Translations
French
déconsidérer,
dénigrer
English
to discredit
Spanish
desacreditar,
difamar
Italian
screditare
German
diskreditieren.
sciambullài , vrb: isciumbullai,
simbullare,
sumbullai,
sumbullare,
summullai Definition
fàere sciumbullu, betare apare, pigare a tontonadas, a iscutuladura, mòvere a cropu, su si mòvere cun coidu po fàere faina, avolotu, fàere mòvere
Synonyms e antonyms
abbolojare,
abbuligiai 1,
arrebbulliai,
intruai,
issumbullare,
sachedhare,
streulai,
trumbugliai
/
agiolotare,
atrepillai,
pesai,
istrumbullai,
subuzare*
/
bacanare
Idioms
csn:
sciumbullai a chitzi = suguzare, ischidare, pesare chito; sumbullai de sa brenti = tzocos de mata, morigamentu de istentinas; sciumbullai su bestiàmini = essire a morigadorzu, mòere su bestiàmine a pàschere intro de note
Sentences
Coixedha sumbullat totugantu ◊ ant simbullau totu sa vidha cricandhe giovanedhas! ◊ su pastori chi tenit incuru a summullai essit a is duas de noti (F.Lai)◊ cussu commo cheret bènnede a sumbullare su logu!◊ sumbulla sa cedha ca depit pàsciri!
2.
mi ndi apu a èssiri pesada cuatru bortas po ndi dha sciumbullai de su letu ca depiat pigai su postali!…◊ su cantu de su caboni cumbidat sa genti a sciumbullai ◊ a mengianu a chitzi no boint sciumbullai!
Translations
French
bouleverser,
secouer
English
to ruffle,
to shake
Spanish
desarreglar,
sacudir
Italian
scompigliare,
scuòtere
German
in Unordnung bringen,
schütteln.
sciampitài , vrb: isciampitai Definition
fàere sa sciampita, mòvere is cambas coment'e ballandho, fàere is passitedhos de su ballu, fàere genia de giogos cun su ballu
Synonyms e antonyms
aciapitai,
atzopitai,
brinchitare,
istripitare
Sentences
sciampitat sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ ci fiat essiu cuntentu e sciampitendi ◊ no sciampitat foras unu pipiu ca est tempus mau ◊ beni a mesu de su ballu ca ti fadeus biri comenti si sciampitat! ◊ is pobidhas sciampitendisí su paneri e nosu ingunis!
2.
fatzu unu ballu de cussus sciampitaus
Etymon
itl.t
zampettare
Translations
French
danser la danse sarde
English
to have a sardinian dance
Spanish
bailar el baile sardo
Italian
scambiettare
German
Kreuzsprünge machen.
sciamplài , vrb Definition
fàere prus largu, prus ampru, nau mescamente de bestimentu a manera de orrúere o calare méngius, bestiu, ma fintzes po illagratzadura chi unu bestimentu faet a fortza de dhu pònnere
Synonyms e antonyms
allalgare,
ilfodhonare
Etymon
ctl.
eixamplar
Translations
French
élargir
English
to widen
Spanish
ensanchar
Italian
slargare
German
verbreitern,
ausweiten.
sciampugiài , vrb: isciampugliai,
sciampugliai,
sciampulai,
sciampullai Definition
iscutulare, fàere mòvere cun fortza de un'ala a s'àtera, nau mescamente de s'abba aintru de un'istrégiu, pigare a iscutuladura
Synonyms e antonyms
assucare,
igiucare,
isciaculare,
isciucare,
sciampuinai,
sucariare
Idioms
csn:
andai sciàmpula sciàmpula = a s'assuca assuca; sciampulaisí in su letu = istare corcados gai, ca piaghet, chentza bisonzu
Sentences
su mari sciampullat àcua ◊ s'abba in su mari est sempri sciampullendu
2.
si ndi fiat istesiau sciampullendi sa conca
Etymon
srd.
Translations
French
clapoter,
ballotter
English
to swash
Spanish
agitar,
remover
Italian
sciabordare
German
umrühren,
schütteln.
sciampuinài , vrb: isciamponiai,
sciampullinai Definition
iscutulare a forte un'istrégiu cun abba aintru po dhu samunare, o fintzes un'istrégiu cun cosa aintru po chi ammesturet bene; giare una passadedha de abba coment'e samunadura a sa bona
Synonyms e antonyms
assucare,
igiucare,
isciaculare,
isciucare,
sciampugiai,
sucariare
Sentences
sciampuina s'ampudhita innantis de dh'imperai ca sa mexina est pasiada in su fundu!
2.
apu sciampullinau s'istrexu ca fut brutu ◊ ant sciampullinau s'istrexu, dhi ant donau una passaredha de àcua
Etymon
srd.
Translations
French
clapoter,
ballotter
English
to dabble
Spanish
agitar,
bazucar
Italian
diguazzare,
sciaguattare
German
rühren,
schwappen.
sciarinài , vrb Definition
fàere a farra, a farinos, pistare a pruine
Synonyms e antonyms
irfarfaruzare,
irfarinare*
Sentences
as a perdi su sonnu aconcendi teulàcius chi si sciarinant…◊ chi ti cassat asuta, cussa perda ti sciarinat!◊ apu sciarinau is leas
Translations
French
écraser,
broyer,
pulvériser
English
to grind,
to pulverize
Spanish
triturar,
pulverizar
Italian
stritolare,
polverizzare
German
zermalmen,
zerpulvern.
sciarrocài , vrb: isciarrocai*,
sciorrocai Definition
nau prus che àteru de fràigos, muros o àteru deasi, betare o orrúere a terra, distrúere totu cun fragassu e tzàcurru mannu
Synonyms e antonyms
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
irrainare,
isconciare,
scioscionai
/
derrúere,
iscalabrare,
isciusciai,
istrossare
/
betare,
fuliai,
imbolare
Sentences
cun sa gherra nd'ant sciorrocau una citadi de fundu de arréxini ◊ ndi sciarrocaus totus a terra, de su letu ◊ ndi ant sciorrocau su muru de Berlinu ◊ candu fiat cabau cudhu lampu nd'iat sciarrocau su campanibi ◊ suat su bentu e ndi sciorrocat totu sa domu
2.
intendat comenti proit: est torrendi a sciarrocai bèni! ◊ su celu ndi fiat sciarrochendi àcua de si ndi ammachiai ◊ chi no mi pigat a pobidha mi nci sciorrocu a funtana! ◊ sciorrocu una butíglia de àcua, ma s'ollu fritedhat peus!
Translations
French
effondrer,
écrouler,
démolir
English
to demolish
Spanish
derrumbar
Italian
crollare,
diroccare
German
zusammenstürzen.
sciasciài, sciasciàri , vrb: isciasciai* Definition
fàere sa cosa a crantos ma coment'e a crepadura, a istrecadura, a orrughedhos piticos e a farinos
Synonyms e antonyms
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
ifasciare,
isciusciai,
isconciare,
isordulare,
sculai
Sentences
sa cosa tropu cota si sciàsciat ◊ is messajus marrant sas terra po sciasciai e iscirinai sa léura ◊ cussu est cument'a una cubidina: chi arruit si sciàsciat! ◊ chi pigu una pedra ti sciàsciu! ◊ tenit su carru totu sciasciau ◊ su lióngiu de is mànigas si sciàsciat in s'argiola
Translations
French
écraser,
briser,
mettre en pièces
English
to shatter
Spanish
romper,
destrozar
Italian
sfasciare
German
zerbrechen,
zertrümmern.
scibudhàe, scibudhài , vrb Definition
essire irbentiadu, chentza fortzas, nàrrere isciolórios, immentigare is cosas
Synonyms e antonyms
iltasire
/
sciolloriai
Sentences
mi nci bollu andai, de innòi, prima de mi agabbai de scibudhai ◊ ses a ferionis o scibudhendidí?!
Etymon
srd.
Translations
French
dire des bêtises,
retomber en enfance
English
to talk nonsense,
to go silly
Spanish
decir tonterías,
abobarse
Italian
dire sciocchézze,
rimbambirsi
German
Unsinn reden,
verblöden,
verdummen.
sciguriài , vrb Definition
pònnere istrúpiu, guastare
Synonyms e antonyms
bisastrare,
immelmare,
iscariolare,
iselmorare,
istropiare
Sentences
sa cara sua de s'assíchidu pariat sciguriada ◊ nc'iat donau sa conca a unu serracu e si fut totu sciguriau
Translations
French
balafrer
English
to disfigure
Spanish
marcar,
desfigurar
Italian
sfregiare
German
mit einem Stich das Gesicht verunzieren.
scimingiài , vrb: insimingiare,
sciumingiai Definition
fàere a iscimíngiu, a illuinu, pèrdere su sentidu, pigare coment'e a conca de no cumprèndhere bene fintzes po cosa imbusticada, difícile meda, chi giaet pelea manna
Synonyms e antonyms
abbadhinare,
ammolighinare,
atambainare,
ibbadhinare,
imbatzinare,
ingadhinae
Sentences
est scimingedisí sa conca in mesu de is libbrus ◊ e dèu scimingendumí sa conca circhendi cussa cosa! ◊ càstia ca no tengu tempus de mi scimingiai cun su chi bolis tui! ◊ custu fragu de sigarru mi est peri scimingiandu ◊ a dh'acabbas de bati cussa cosa, ca mi scimíngiat sa conca?! ◊ acabbadha de girai ca mi scimíngiat su logu!
Translations
French
abasourdir
English
to stun
Spanish
aturdir
Italian
stordire,
scervellare
German
betäuben,
sich den Kopf zerbrechen.
scíngere, scíngiri , vrb: ischínghere* Definition
si narat prus che àteru in su sensu de iscapiare calecuna cosa de unu bestimentu chi si portat bestiu (ma fintzes cosa acapiada, unu pegus, is boes de su giuale)/ pps. scintu
Synonyms e antonyms
isòlbere
2.
su nú urgentu tirandu unu càbudu si ndi scingit coidandu (T.Monni)◊ acodint is guàrdias e nosi ndh'ant scintu sa fàscia de sa comma
Translations
French
déboucler
English
to unfasten
Spanish
deshebillar
Italian
sfibbiare
German
abschnallen.
scingrài , vrb: isciringare*,
sciringai Definition
fàere calecuna cosa a siringa in su sensu de samunare o imbuidare un'arremu (es. busciuca); nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu
Synonyms e antonyms
ifadare
Translations
French
cathétériser
English
to catheterize
Spanish
poner un catéter
Italian
cateterizzare,
dare un lavativo
German
Katheterisieren,
ein Klistier geben.
sciodhài , vrb: sciudhai Definition
dhu narant de bestimentos (mígias, mudandhas, magliones e àteru, mescamente segundhu sa genia de materiale o de tessíngiu) candho si che faent meda prus largos; illadiare, istrecare, pistare; fintzes nàrrere in giru cosa chi no si depet, iscoviare; nau de gente, chi est chentza fortzas, arréndhia
Synonyms e antonyms
ifodhonare,
ilfodhonare,
illariodhare,
illasaredhare,
irbrofodhare,
istiriolare,
sciabudhai,
sciadhonai
/
iscassetare,
lendhare,
sciodhuedhai
Sentences
custas mígias si funt totu sciodhadas de cantu funt bècias ◊ s'olàsticu de is mudandas est totu sciodhau
2.
papa cantu ndi bollis ma no isciodhis s'àgina! ◊ mi est arribbada una granata e mi ndi at pigau una camba, mi dh'at totu sciodhada
3.
is féminas gei abarrant pagu a sciodhai: ndi ant prenu totu sa bidha!
4.
est una fémina totu sciodhada ◊ candu oberit buca, cussu, sciodhat su fuedhu ◊ seu totu sciodhau de s'arretroxa ◊ cussus bastàscius pudéscirus mi ant totu sciodhau, mi tirànt in duus, mi nci ant furriau a farrancas a susu ◊ est cosa de si sciodhai de s'arrisu! ◊ cussus portant su coru sciodhau ma no dhu faint a biri
Etymon
srd.
Translations
French
délabrer
English
to chip the rim
Spanish
ensancharse
Italian
slabbrare
German
ausweiten.
sciollài , vrb: irfozare*,
isciollai,
sfollai Definition
istacare o pèrdere sa fògia; nau de is metallos abbrigaos, bogare ischerdas, ischintídhias / s. s'àxina = ispollaidha de su pàmpinu
Synonyms e antonyms
irfozire,
sfollitai
Translations
French
effeuiller
English
to strip the leaves off
Spanish
deshojar
Italian
sfogliare,
defoliare
German
entblättern.
sciolloriài , vrb: isciolloriai Definition
nàrrere o fàere isciolórios
Synonyms e antonyms
addrollare,
astrologare,
ibentiare,
illeredhiare,
istralobbiare,
istralloriare,
istorodhare,
scassolai
Sentences
ti ses imbriagau e sciollórias puru! ◊ ciai dh'agatas s'ora de sciolloriai!…◊ de candu at pigau cuss'acollara in màchina at cumentzau a sciolloriai, no est prus sentzeru de conca
Etymon
srd.
Translations
French
dire des fadaises
English
to daze,
to talk nonsense
Spanish
abobar,
decir tonterías
Italian
rimbambire,
dire scipitézze
German
verblöden,
Unsinn reden.
sciorài , vrb: isciorai* Definition
fàere braga, fàere a bíere sa cosa chi si tenet, bantandhosindhe
Synonyms e antonyms
abantai,
bagianai,
isfartzare
Sentences
sétzius in su friscu, sighint a arrexonai sciorendi de contus de pisca mera ◊ donniunu sciorat su mellus chi tenit! ◊ cussas féminas portant petzus de visoni, po sciorai! ◊ sciorant is piciocas a passillu in s'arruga
Translations
French
afficher,
étaler
English
to show off
Spanish
ostentar
Italian
ostentare
German
zur Schau tragen.