sciadhíe , vrb: sciadhiri Definizione
passare de un'oru, de unu tretu, de unu tanti, nau de logu o de tempus o àteru, essire de prus; essire o bogare de su logu suo, nau de un'arremu, essire de arratza diferente; iscassedhare, fartare
Sinonimi e contrari
colare,
irghelare,
passae
/
ilgiogare,
innoigare,
irbesciai,
isconzare
/
iscrizeniare
Modi di dire
csn:
lassai sciadhiri una cosa a unu = perdonarebbila, no ndhe fàghere contu, lassare andhare; fai bias sciadhitas, sciadhias = fai moris fadhitus, forchidhos
Frasi
chi sa lítera sciadhit su pesu, est doveri de dha tassai ◊ sciadhia sa caserma, essendu a manu dereta dhui at un'ofelleria ◊ dh'at sighiu e peri sciadhiu, currendu ◊ a chistionai su tempus nci sciadhit chena chi unu si ndi acatit ◊ chi ia tentu s'edadi de issa un'ómini aici no mi dh'ia lassau sciadhiri ◊ no nci sciadhiat noti chi non mi cumpariat in su sonnu ◊ in su caminu no dhue sciadhiat su giú chin su carru, no dhue colànt duas personas paris!
2.
mi soi sciadhiu unu bratzu ◊ su cuadhu s'est sciadhiu unu pei
3.
po una borta chi ti at mossiau, burrincu, si dha podias peri lassai sciadhiri
4.
tui as sciadhiu, no paris mancu de s'arratza de sa famíglia (G.Mura)
5.
no si seus atobiaus: si bit ca eus fatu bias sciadhitas ◊ soi iscriendu e mancai mi apu a isbalgiai calencunu acentu chi nci sciadhit chene dhu biri (C.Carta)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dépasser,
s'écouler
Inglese
to go beyond
Spagnolo
translimitar,
superar
Italiano
oltrepassare,
trascórrere
Tedesco
überschreiten,
übersteigen,
vergehen.
sciài , vrb: (scià-i)
sciàiri (scià-i-ri)
sciari Definizione
su essire de pare de sa cosa de no abbarrare nudha intreu; fintzes su pèrdere o calare de un'istrégiu istampau / cong. 1ˆ p. sing. (chi dèu) sciatza; pps. sciatu; èssiri sciai sciai = colagola
Sinonimi e contrari
ifàghere*,
isciusciai,
isconciare
/
sfai
Frasi
calincuna dí si sciait su mundu ◊ gei fut un'ora a tzérrius, s'arratori, pariat ca si sciadiat su mundu! ◊ bosatras feis e sciadeis e dèu seu s'úrtimu a iscí is cosas ◊ est prus fàtzili chi si sciatzant su celu e sa terra prima chi arruat su prus piticu fuedhu de sa lei de Deus (Ev.)
2.
sa màriga filia nci at sciatu totu s'àcua ◊ chi sa carrada sciait ndi perdeus su binu! ◊ s'àcua sciaiat de is tubbus istampaus ◊ custa miza est sciai sciai de meli!
Traduzioni
Francese
se désintégrer
Inglese
to disintegrate
Spagnolo
desintegrar
Italiano
disintegrarsi
Tedesco
zerfallen,
sich zersetzen.
sciamài, sciamàri , vrb Definizione
guastare sa bona fama o s'onore unu bogandhodhi fogu, naendhondhe male
Sinonimi e contrari
allimbare,
foghigiai,
infamai,
innorare,
irfamiare*,
sconcetuai,
tragagiai
Frasi
Giusepi, s'isposu suu, chi fut ómini giustu e no dha boliat sciamai, iat detzídiu de dha denuntziai a iscusi ◊ dèu no portu un'aremigu, ma torru onori a Babbu miu e bosatrus mi sciamais (Ev)◊ su maistu si divertiat a mi sciamai
Traduzioni
Francese
déconsidérer,
dénigrer
Inglese
to discredit
Spagnolo
desacreditar,
difamar
Italiano
screditare
Tedesco
diskreditieren.
sciambullài , vrb: isciumbullai,
simbullare,
sumbullai,
sumbullare,
summullai Definizione
fàere sciumbullu, betare apare, pigare a tontonadas, a iscutuladura, mòvere a cropu, su si mòvere cun coidu po fàere faina, avolotu, fàere mòvere
Sinonimi e contrari
abbolojare,
abbuligiai 1,
arrebbulliai,
intruai,
issumbullare,
sachedhare,
streulai,
trumbugliai
/
agiolotare,
atrepillai,
pesai,
istrumbullai,
subuzare*
/
bacanare
Modi di dire
csn:
sciumbullai a chitzi = suguzare, ischidare, pesare chito; sumbullai de sa brenti = tzocos de mata, morigamentu de istentinas; sciumbullai su bestiàmini = essire a morigadorzu, mòere su bestiàmine a pàschere intro de note
Frasi
Coixedha sumbullat totugantu ◊ ant simbullau totu sa vidha cricandhe giovanedhas! ◊ su pastori chi tenit incuru a summullai essit a is duas de noti (F.Lai)◊ cussu commo cheret bènnede a sumbullare su logu!◊ sumbulla sa cedha ca depit pàsciri!
2.
mi ndi apu a èssiri pesada cuatru bortas po ndi dha sciumbullai de su letu ca depiat pigai su postali!…◊ su cantu de su caboni cumbidat sa genti a sciumbullai ◊ a mengianu a chitzi no boint sciumbullai!
Traduzioni
Francese
bouleverser,
secouer
Inglese
to ruffle,
to shake
Spagnolo
desarreglar,
sacudir
Italiano
scompigliare,
scuòtere
Tedesco
in Unordnung bringen,
schütteln.
sciampitài , vrb: isciampitai Definizione
fàere sa sciampita, mòvere is cambas coment'e ballandho, fàere is passitedhos de su ballu, fàere genia de giogos cun su ballu
Sinonimi e contrari
aciapitai,
atzopitai,
brinchitare,
istripitare
Frasi
sciampitat sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ ci fiat essiu cuntentu e sciampitendi ◊ no sciampitat foras unu pipiu ca est tempus mau ◊ beni a mesu de su ballu ca ti fadeus biri comenti si sciampitat! ◊ is pobidhas sciampitendisí su paneri e nosu ingunis!
2.
fatzu unu ballu de cussus sciampitaus
Etimo
itl.t
zampettare
Traduzioni
Francese
danser la danse sarde
Inglese
to have a sardinian dance
Spagnolo
bailar el baile sardo
Italiano
scambiettare
Tedesco
Kreuzsprünge machen.
sciamplài , vrb Definizione
fàere prus largu, prus ampru, nau mescamente de bestimentu a manera de orrúere o calare méngius, bestiu, ma fintzes po illagratzadura chi unu bestimentu faet a fortza de dhu pònnere
Sinonimi e contrari
allalgare,
ilfodhonare
Etimo
ctl.
eixamplar
Traduzioni
Francese
élargir
Inglese
to widen
Spagnolo
ensanchar
Italiano
slargare
Tedesco
verbreitern,
ausweiten.
sciampugiài , vrb: isciampugliai,
sciampugliai,
sciampulai,
sciampullai Definizione
iscutulare, fàere mòvere cun fortza de un'ala a s'àtera, nau mescamente de s'abba aintru de un'istrégiu, pigare a iscutuladura
Sinonimi e contrari
assucare,
igiucare,
isciaculare,
isciucare,
sciampuinai,
sucariare
Modi di dire
csn:
andai sciàmpula sciàmpula = a s'assuca assuca; sciampulaisí in su letu = istare corcados gai, ca piaghet, chentza bisonzu
Frasi
su mari sciampullat àcua ◊ s'abba in su mari est sempri sciampullendu
2.
si ndi fiat istesiau sciampullendi sa conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clapoter,
ballotter
Inglese
to swash
Spagnolo
agitar,
remover
Italiano
sciabordare
Tedesco
umrühren,
schütteln.
sciampuinài , vrb: isciamponiai,
sciampullinai Definizione
iscutulare a forte un'istrégiu cun abba aintru po dhu samunare, o fintzes un'istrégiu cun cosa aintru po chi ammesturet bene; giare una passadedha de abba coment'e samunadura a sa bona
Sinonimi e contrari
assucare,
igiucare,
isciaculare,
isciucare,
sciampugiai,
sucariare
Frasi
sciampuina s'ampudhita innantis de dh'imperai ca sa mexina est pasiada in su fundu!
2.
apu sciampullinau s'istrexu ca fut brutu ◊ ant sciampullinau s'istrexu, dhi ant donau una passaredha de àcua
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clapoter,
ballotter
Inglese
to dabble
Spagnolo
agitar,
bazucar
Italiano
diguazzare,
sciaguattare
Tedesco
rühren,
schwappen.
sciarinài , vrb Definizione
fàere a farra, a farinos, pistare a pruine
Sinonimi e contrari
irfarfaruzare,
irfarinare*
Frasi
as a perdi su sonnu aconcendi teulàcius chi si sciarinant…◊ chi ti cassat asuta, cussa perda ti sciarinat!◊ apu sciarinau is leas
Traduzioni
Francese
écraser,
broyer,
pulvériser
Inglese
to grind,
to pulverize
Spagnolo
triturar,
pulverizar
Italiano
stritolare,
polverizzare
Tedesco
zermalmen,
zerpulvern.
sciarrocài , vrb: isciarrocai*,
sciorrocai Definizione
nau prus che àteru de fràigos, muros o àteru deasi, betare o orrúere a terra, distrúere totu cun fragassu e tzàcurru mannu
Sinonimi e contrari
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
irrainare,
isconciare,
scioscionai
/
derrúere,
iscalabrare,
isciusciai,
istrossare
/
betare,
fuliai,
imbolare
Frasi
cun sa gherra nd'ant sciorrocau una citadi de fundu de arréxini ◊ ndi sciarrocaus totus a terra, de su letu ◊ ndi ant sciorrocau su muru de Berlinu ◊ candu fiat cabau cudhu lampu nd'iat sciarrocau su campanibi ◊ suat su bentu e ndi sciorrocat totu sa domu
2.
intendat comenti proit: est torrendi a sciarrocai bèni! ◊ su celu ndi fiat sciarrochendi àcua de si ndi ammachiai ◊ chi no mi pigat a pobidha mi nci sciorrocu a funtana! ◊ sciorrocu una butíglia de àcua, ma s'ollu fritedhat peus!
Traduzioni
Francese
effondrer,
écrouler,
démolir
Inglese
to demolish
Spagnolo
derrumbar
Italiano
crollare,
diroccare
Tedesco
zusammenstürzen.
sciasciài, sciasciàri , vrb: isciasciai* Definizione
fàere sa cosa a crantos ma coment'e a crepadura, a istrecadura, a orrughedhos piticos e a farinos
Sinonimi e contrari
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
ifasciare,
isciusciai,
isconciare,
isordulare,
sculai
Frasi
sa cosa tropu cota si sciàsciat ◊ is messajus marrant sas terra po sciasciai e iscirinai sa léura ◊ cussu est cument'a una cubidina: chi arruit si sciàsciat! ◊ chi pigu una pedra ti sciàsciu! ◊ tenit su carru totu sciasciau ◊ su lióngiu de is mànigas si sciàsciat in s'argiola
Traduzioni
Francese
écraser,
briser,
mettre en pièces
Inglese
to shatter
Spagnolo
romper,
destrozar
Italiano
sfasciare
Tedesco
zerbrechen,
zertrümmern.
scibudhàe, scibudhài , vrb Definizione
essire irbentiadu, chentza fortzas, nàrrere isciolórios, immentigare is cosas
Sinonimi e contrari
iltasire
/
sciolloriai
Frasi
mi nci bollu andai, de innòi, prima de mi agabbai de scibudhai ◊ ses a ferionis o scibudhendidí?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dire des bêtises,
retomber en enfance
Inglese
to talk nonsense,
to go silly
Spagnolo
decir tonterías,
abobarse
Italiano
dire sciocchézze,
rimbambirsi
Tedesco
Unsinn reden,
verblöden,
verdummen.
sciguriài , vrb Definizione
pònnere istrúpiu, guastare
Sinonimi e contrari
bisastrare,
immelmare,
iscariolare,
iselmorare,
istropiare
Frasi
sa cara sua de s'assíchidu pariat sciguriada ◊ nc'iat donau sa conca a unu serracu e si fut totu sciguriau
Traduzioni
Francese
balafrer
Inglese
to disfigure
Spagnolo
marcar,
desfigurar
Italiano
sfregiare
Tedesco
mit einem Stich das Gesicht verunzieren.
scimingiài , vrb: insimingiare,
sciumingiai Definizione
fàere a iscimíngiu, a illuinu, pèrdere su sentidu, pigare coment'e a conca de no cumprèndhere bene fintzes po cosa imbusticada, difícile meda, chi giaet pelea manna
Sinonimi e contrari
abbadhinare,
ammolighinare,
atambainare,
ibbadhinare,
imbatzinare,
ingadhinae
Frasi
est scimingedisí sa conca in mesu de is libbrus ◊ e dèu scimingendumí sa conca circhendi cussa cosa! ◊ càstia ca no tengu tempus de mi scimingiai cun su chi bolis tui! ◊ custu fragu de sigarru mi est peri scimingiandu ◊ a dh'acabbas de bati cussa cosa, ca mi scimíngiat sa conca?! ◊ acabbadha de girai ca mi scimíngiat su logu!
Traduzioni
Francese
abasourdir
Inglese
to stun
Spagnolo
aturdir
Italiano
stordire,
scervellare
Tedesco
betäuben,
sich den Kopf zerbrechen.
scíngere, scíngiri , vrb: ischínghere* Definizione
si narat prus che àteru in su sensu de iscapiare calecuna cosa de unu bestimentu chi si portat bestiu (ma fintzes cosa acapiada, unu pegus, is boes de su giuale)/ pps. scintu
Sinonimi e contrari
isòlbere
2.
su nú urgentu tirandu unu càbudu si ndi scingit coidandu (T.Monni)◊ acodint is guàrdias e nosi ndh'ant scintu sa fàscia de sa comma
Traduzioni
Francese
déboucler
Inglese
to unfasten
Spagnolo
deshebillar
Italiano
sfibbiare
Tedesco
abschnallen.
scingrài , vrb: isciringare*,
sciringai Definizione
fàere calecuna cosa a siringa in su sensu de samunare o imbuidare un'arremu (es. busciuca); nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu
Sinonimi e contrari
ifadare
Traduzioni
Francese
cathétériser
Inglese
to catheterize
Spagnolo
poner un catéter
Italiano
cateterizzare,
dare un lavativo
Tedesco
Katheterisieren,
ein Klistier geben.
sciodhài , vrb: sciudhai Definizione
dhu narant de bestimentos (mígias, mudandhas, magliones e àteru, mescamente segundhu sa genia de materiale o de tessíngiu) candho si che faent meda prus largos; illadiare, istrecare, pistare; fintzes nàrrere in giru cosa chi no si depet, iscoviare; nau de gente, chi est chentza fortzas, arréndhia
Sinonimi e contrari
ifodhonare,
ilfodhonare,
illariodhare,
illasaredhare,
irbrofodhare,
istiriolare,
sciabudhai,
sciadhonai
/
iscassetare,
lendhare,
sciodhuedhai
Frasi
custas mígias si funt totu sciodhadas de cantu funt bècias ◊ s'olàsticu de is mudandas est totu sciodhau
2.
papa cantu ndi bollis ma no isciodhis s'àgina! ◊ mi est arribbada una granata e mi ndi at pigau una camba, mi dh'at totu sciodhada
3.
is féminas gei abarrant pagu a sciodhai: ndi ant prenu totu sa bidha!
4.
est una fémina totu sciodhada ◊ candu oberit buca, cussu, sciodhat su fuedhu ◊ seu totu sciodhau de s'arretroxa ◊ cussus bastàscius pudéscirus mi ant totu sciodhau, mi tirànt in duus, mi nci ant furriau a farrancas a susu ◊ est cosa de si sciodhai de s'arrisu! ◊ cussus portant su coru sciodhau ma no dhu faint a biri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
délabrer
Inglese
to chip the rim
Spagnolo
ensancharse
Italiano
slabbrare
Tedesco
ausweiten.
sciollài , vrb: irfozare*,
isciollai,
sfollai Definizione
istacare o pèrdere sa fògia; nau de is metallos abbrigaos, bogare ischerdas, ischintídhias / s. s'àxina = ispollaidha de su pàmpinu
Sinonimi e contrari
irfozire,
sfollitai
Traduzioni
Francese
effeuiller
Inglese
to strip the leaves off
Spagnolo
deshojar
Italiano
sfogliare,
defoliare
Tedesco
entblättern.
sciolloriài , vrb: isciolloriai Definizione
nàrrere o fàere isciolórios
Sinonimi e contrari
addrollare,
astrologare,
ibentiare,
illeredhiare,
istralobbiare,
istralloriare,
istorodhare,
scassolai
Frasi
ti ses imbriagau e sciollórias puru! ◊ ciai dh'agatas s'ora de sciolloriai!…◊ de candu at pigau cuss'acollara in màchina at cumentzau a sciolloriai, no est prus sentzeru de conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dire des fadaises
Inglese
to daze,
to talk nonsense
Spagnolo
abobar,
decir tonterías
Italiano
rimbambire,
dire scipitézze
Tedesco
verblöden,
Unsinn reden.
sciorài , vrb: isciorai* Definizione
fàere braga, fàere a bíere sa cosa chi si tenet, bantandhosindhe
Sinonimi e contrari
abantai,
bagianai,
isfartzare
Frasi
sétzius in su friscu, sighint a arrexonai sciorendi de contus de pisca mera ◊ donniunu sciorat su mellus chi tenit! ◊ cussas féminas portant petzus de visoni, po sciorai! ◊ sciorant is piciocas a passillu in s'arruga
Traduzioni
Francese
afficher,
étaler
Inglese
to show off
Spagnolo
ostentar
Italiano
ostentare
Tedesco
zur Schau tragen.