scaravangiài , vrb: iscrafangiai*,
scrafangiai Definizione
su si apèrrere a pígiu de fora, fàere tzacaduras pagu fundudas, crepaduras, nau mescamente de sa pasta cun su frammentu bene aghedada e de su pane modhe cotu; fàere a tzirbisas, nau de s’orrobba chistia posta male, ammurigonada, ma fintzes de is murros candho unu est acanta a prànghere; crepare de su erríere
Sinonimi e contrari
afilai,
cheprinare,
crebulare,
sacai,
spreciai
/
acarrongiai,
afrangillonai,
afrascillonai,
aggraminzonare,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atribuntzire,
cipirodhare,
frongire
/
ischerchedhare
Frasi
su mustàciu bèni trabballau si scrafàngiat in pícius candu est cotu ◊ sa figu est totu scrafangiada de cantu est cota ◊ scrafangiada che civraxu axedu siast!
2.
custus pannus si funt scrafangiaus
3.
no bengas allirga cun cuss'arrisu scaravangiau, o morti! ◊ gi ses arriendi pagu: scrafangiau ses?!
Traduzioni
Francese
se crevasser,
fendre
Inglese
to crack,
to get chapped
Spagnolo
hender,
agrietar
Italiano
fèndersi,
screpolarsi
Tedesco
sich spalten,
bersten,
rissig werden.
scarrafatài , vrb Definizione
fàere scarrafatonis
Sinonimi e contrari
abburrugonare,
iscorfionare,
sgarrafatonai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gribouiller,
griffonner
Inglese
to scribble
Spagnolo
emborronar
Italiano
scarabocchiare
Tedesco
bekritzeln.
scarrovài , vrb: iscorrofare*,
scorrovai,
scorrufai Definizione
murigare o mòvere sa terra o àteru coment'e cricandho cosa
Sinonimi e contrari
corrovai,
fodichinare,
iforrogare,
ischitiare 1,
iscrucuzonare,
isterronciare,
sciorroncinai,
terrare
Frasi
cudh'ómini pigat su picu e cumentzat a scarrovai ◊ scarrova scarrova intendit sonu de ferru: furiat su cascionedhu
Traduzioni
Francese
fouiller,
gratter le sol
Inglese
to rummage
Spagnolo
hurgar
Italiano
razzolare,
frugare
Tedesco
wühlen,
stöbern.
scartzài , vrb: iscaltzare*,
scraciai,
scratzai Definizione
pigare o istesiare sa terra de is fundhos, de su truncu / s. unu muru = istesiare sa terra o àteru dae su fundhamentu
Sinonimi e contrari
iscaltzare,
scratzedhai
| ctr.
cratzai
Frasi
depu andai a scraciai in bíngia
Traduzioni
Francese
déchausser
Inglese
to hoe
Spagnolo
socavar
Italiano
scalzare
Tedesco
untergraben.
scasciài , vrb Definizione
fàere su muru prus largu a manu a manu chi si artzat
Modi di dire
csn:
scasciaisí de sa sedha = rúere dae cadhu; scasciai sa manu = scassedhai, mòere sa manu cun pagu pertzisione de fàghere fintzas dannu in sa faina
2.
fadendu cussu retratu m'at scasciau sa manu
Traduzioni
Francese
ébraser
Inglese
to splay
Spagnolo
efectuar un derrame
Italiano
strombare
Tedesco
ausschmiegen.
scasumíri , vrb rfl Definizione
bocaresindhe, si ndhe foedhare cun àtere, de una cosa, de unu segretu, de su chi unu sentit
Sinonimi e contrari
assaborire,
indennentai,
scasumai*
Traduzioni
Francese
se confier
Inglese
to open one's heart
Spagnolo
abrirse,
confiarse
Italiano
confidarsi,
esternare
Tedesco
sich anvertrauen,
sich aussprechen.
sceberài, sceberàri , vrb: scioberai,
sebarai,
seberai,
seberare,
seperare,
severare Definizione
pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late
Sinonimi e contrari
asseperare,
chirrare,
isceberai,
iscedhai,
iscerai,
istagiai
/
acorruntzulare
| ctr.
ammasturai,
meschiare
Frasi
seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai
2.
as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu
3.
sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe…
Cognomi e Proverbi
prb:
a cuadhu donau no scioberis piu
Etimo
ltn.
seperare
Traduzioni
Francese
séparer,
choisir,
nouer (bot.)
Inglese
to divide,
to select,
to set
Spagnolo
elegir,
seleccionar,
transformarse el ovario en fruto
Italiano
separare,
scégliere,
selezionare,
allegare (détto di piante)
Tedesco
trennen,
wählen,
auswählen,
ansetzen (Bot.).
scecutài , vrb: escecutare*,
iscicutai,
scicutai,
sciucutai Definizione
su chi faet sa giustítzia candho a unu ndhe ndhi pigat su chi tenet; furare totu, giare a pitzu a ccn. po che dhi furare sa cosa, po dhi fàere dannu, fintzes brigare meda / fata e scicutada! = fata (sa mancàntzia) e pagada
Sinonimi e contrari
aprensionai,
imbargai,
issucutare,
istajire,
preare
/
irrobbare
Frasi
su meri dh'iat fatu scicutai finas a ndi torrai totu su chi dhi depiat ◊ sa giustítzia dhu scicutit!
2.
gagliotu, totu sa dí est scicutendimí sa butega! ◊ ant lassau totu su logu scicutau ◊ meda tempus fait, is terras funta scicutadas de is Turcus: torrobbànt is massajus e nce dhus portànt in Turchia
Traduzioni
Francese
confisquer,
réquisitionner
Inglese
to requisition
Spagnolo
embargar,
secuestrar
Italiano
sequestrare,
requisire
Tedesco
beschlagnahmen,
abnehmen.
scedassài , vrb: scedatzai,
sciadatzai,
sedatare,
sedatzai,
sedetare,
seratare,
setatzare,
sedetare Definizione
trebballare a sedatzu; mòvere de un'ala a s'àtera in lestresa e a tanti bortas che unu sedatzu faendho sa farra; pigare a ispintas e a tiradas fortes a unu, o fintzes pigare a boghes, a briga
Sinonimi e contrari
cerri,
cherrintzonare,
farinare,
iscerai,
issedatzare,
spalinai,
stedetzai,
tedatare
/
saidare
Frasi
ant marrau, iscraminau, purgau, cérriu, scedatzau (F.Onnis)◊ sa farra scedassada bolit crobis de òru… ◊ sont setatzanne sa símula ◊ fiza mia, lassa su sedatu za sedetat solu!…◊ bois bazi, za la sedeto deo sa farina!
3.
chi dhui fui istétia dèu gei mi dh'iu sciadatzada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tamiser
Inglese
to sift
Spagnolo
cribar
Italiano
setacciare
Tedesco
sieben.
scemiài , vrb: sciamiai,
sciumiai,
sciumiari Definizione
mòvere coment'e iscutulandho, a cropos; su si mòvere a iscutuladas lestru lestru, fintzes po arrennegu; betare cosa a ispergiadura, coment'e betandho abbasanta (o fintzes cun móvias a iscutuladura, bogandho o istirandho su bratzu)/ sciumiai musca = catzare o issuliare musca
Sinonimi e contrari
fruschinare,
iscabiare,
ischirchinare,
sachedhare,
scontziai
/
cadredhai,
fruschinare
/
ispàlghere,
isparcinare
/
isciuliai
Frasi
si sciàmiant is bratzus, sa coa, is corrus, sa conca ◊ andat cun is bratzus sciàmia sciàmia ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba sciamiendu is corrus acutzus
2.
no dh'est aggradau su dhi pediri su dépidu e po cussu si nd'est andau sciumiendi (G.Mura)◊ si bit su muschitu sciàmia sciàmia allutau de su druciori de su mustu
3.
Nàssiu ndi essit cun sa pingiada de su brodu budhiu e intonat "Asperges me hysopo et mundabor!" scemiendi brodu a sa spentimadura! ◊ su massaju sciàmiat su lori in sa terra arada
Etimo
ltn.
*ex-minare
Traduzioni
Francese
agiter
Inglese
to waggle
Spagnolo
menear,
agitar
Italiano
dimenare
Tedesco
schlenkern,
schütteln.
scerài , vrb: iscerai* Definizione
coment'e chirriare, seberare, arrennèscere a bíere, a bíere crara, distinta, una cosa de un'àtera
Sinonimi e contrari
chirrare
/
allampare,
assebeltare,
distínghere,
isceberai,
semodare
Frasi
po fai carrus tocat a scerai s'ílixi prus bellu ◊ as a scerai a plaxeri tuu un'arti o unu mestieri ◊ luxi de vida mia, isceti istedhus de òru in celu ti ndi sceru! ◊ scera totu custu lori e poni a parti a muntoni a muntoni! ◊ donna Cristina scerendi scerendi est abarrada bagadia!
2.
in su murriadrosu càstiant pubas chi aditzu si scerant (D.Maccioni)◊ no s'iscít ita maladia tenit: po immoi no si scerat nudha ◊ Deus bit fintzas su chi no si scerat ◊ su campanibi dh'eus a tingi in biancu po si scerai de atesu fintzas a su noti ◊ ajaju no mi scerat de is atrus piciochedhus ◊ est príngia ma no si scerat ancora nudha
Traduzioni
Francese
choisir,
apercevoir
Inglese
to choose,
to make out
Spagnolo
elegir,
divisar
Italiano
scégliere,
scòrgere
Tedesco
wählen,
erblicken.
scerbedhài , vrb: igerbedhare*,
sciorbedhai Definizione
segare, bogare, pistare is crebedhos, sa conca, fintzes in su sensu de bochíere; pigare a conca, a crebedhos, su si pigare pentzamentu mannu o meda po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
ischerbicare,
ispistidhai
/
irmedhighinare
Frasi
si dh'incòciu, cussu molenti dhu tzucu a puntara de pei, dhu sfiguru, dhu sciorbedhu!
2.
custu est trabballu chi sciorbedhat ◊ no s'eus a sciorbedhai mera: si est mascu dhi poneus su nòmini de ajaju
Traduzioni
Francese
casser la tête
Inglese
to smash one's head
Spagnolo
abrir la cabeza,
devanarse los sesos
Italiano
pestare,
rómpere la tèsta
Tedesco
schlagen,
jdm. den Kopf einschlagen.
scerbigài , vrb: scervigai Definizione
segare sa mola de su tzugu, fèrrere is crebedhos de asegus (su gatzile) a terra, orrúere de mala manera, andhare male
Sinonimi e contrari
ischerbicare*
Traduzioni
Francese
se casser le cou
Inglese
to break one's neck
Spagnolo
romperse la crisma
Italiano
rómpersi il còllo
Tedesco
den Hals brechen.
scexiài , vrb: scixiai Definizione
lassare o istare fora a irbentiare, a pèrdere s'efetu de s'àrculu, a isturdire s'imbriaghera: nau de su furru allutu inchesu, pèrdere calore, ifridare; fàere o lassare passare s'arrennegu
Sinonimi e contrari
ibentiare,
ifegare*,
ilbarulire,
iscoturare,
ismarmire
/
irfriargiare
Frasi
candu s'imbriagu at scixiau si ndi est pesau ◊ si torrat imbriagu, bogancedhu a foras a scixiai! ◊ a is tres de merí funt ancora a scexiai, imbriagus ◊ su forru candu si ponit su civraxu a coi benit tupau po no scexiai
2.
sa sorga dha lassat scixiai, a sa nura, ca gei torrat sola sola!
Traduzioni
Francese
cuver son vin
Inglese
to get over one's drunkenness
Spagnolo
dormir el vinola mona
Italiano
smaltire la sbòrnia
Tedesco
den Rausch ausschlafen.
schiài, schibiài , vrb: ischeliare*,
schiliai,
schiulai,
schiullai Definizione
fàere a boghe una genia de tzinchírriu, de súrbiu, de sonu acutzu; nau in cobertantza, istare a murrúngiu, a chèscia
Sinonimi e contrari
grariare,
grarire,
piulai,
tichirriare
/
chesciai
Frasi
su schiliai de sa genti iat incarrerau s'intrada de su palàtziu ◊ schiliànt totus: pariat un'arrisixedhu ligeru e schinniu ◊ su procu schiat ◊ ma càstia cust'origa: mi parit de intendi animalis schiendi! ◊ sa papagalledha est sempri schiulendi ◊ is marabigas ant cumentzau a schiulai
2.
custa bateria schiat candu est ispacendi sa currenti
Traduzioni
Francese
piailler,
grincer,
pleurnicher
Inglese
to peep,
to creek,
to moan
Spagnolo
piar,
chirriar,
lloriquear
Italiano
pigolare,
garrire,
strìdere,
frignare
Tedesco
piepen,
kreischen,
wimmern.
schiribitzài , vrb Definizione
meledare cosas fintzes mai bistas, su chi benit a mente
Sinonimi e contrari
bisae,
istrologare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rêvasser
Inglese
to dream up
Spagnolo
fantasear
Italiano
fantasticare
Tedesco
phantasieren.
schirringíri , vrb Definizione
erríere, erríere de calecuna cosa o de ccn. po befa
Sinonimi e contrari
arríere,
iscadangiai*
Traduzioni
Francese
ricaner
Inglese
to sneer
Spagnolo
reír sarcásticamente
Italiano
sogghignare
Tedesco
hohnlachen.
schissurài , vrb: ischissurai*,
scussurai,
scussurare Definizione
su si ndh’essire e andhare chi faet su pigione nou de s’abe de unu casidhu, o fintzes su dhu pònnere in àteru casidhu; nau de gente, essire o andhare in medas, a trumas
Sinonimi e contrari
isabiare
Frasi
is abis innantis de scussurai si solint allomborai a foras de su casidhu ◊ is espis scussurant foras bolendu peribellogu
2.
is pensamentus iant cumentzau a dhi scussurai in conca
Traduzioni
Francese
essaimer
Inglese
to swarm
Spagnolo
emjambrar,
dispersarse
Italiano
sciamare
Tedesco
ausschwärmen.
sciacuài , vrb: isciacuai,
sciacuari Definizione
passare calecuna cosa in s'abba, o betare abba o àteru a sa cosa po dha fàere límpia
Sinonimi e contrari
sampunare,
samunae
Modi di dire
csn:
s. sa conca a su muenti = nàrrere una cosa in debbadas, a unu; s. in terra = samunare su pamentu; sciacuaisindi is manus de ccn. cosa o chistioni = lassàrela a pèrdere, lassare istare chentza si ndhe incurare
Frasi
dógni'annu andat a mari po si sciacuai cun d-un'incuedhu de tobàciu ◊ bah… immoi torru a sciacuai is pratus e po oi puru s'istrexu est fatu ◊ naradhi ca seu allichidendi… sciacuendi in terra
Cognomi e Proverbi
prb:
a sciacuai sa conca a su burricu si nci perdit àcua e saboni
Etimo
itl.
sciacquare
Traduzioni
Francese
laver
Inglese
to wash
Spagnolo
lavar
Italiano
lavare
Tedesco
waschen.
sciaculài , vrb: isciaculare* Definizione
mòvere a forte abba aintru de istrégiu po dhi giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / andai sciàcula sciàcula = a s'assuca assuca, a sachedhadas
Sinonimi e contrari
assucare,
igiucare,
isciucare,
sciampuinai,
tzaculedhare,
tzuculai
/
sachedhare
Traduzioni
Francese
clapoter,
ballotter
Inglese
to jolt (about),
to paddle
Spagnolo
sacudir,
bazucar (para enjuagar)
Italiano
guazzare,
sballottare
Tedesco
plätschern,
hin- und herwerfen.