scaravangiài , vrb: iscrafangiai*,
scrafangiai Definitzione
su si apèrrere a pígiu de fora, fàere tzacaduras pagu fundudas, crepaduras, nau mescamente de sa pasta cun su frammentu bene aghedada e de su pane modhe cotu; fàere a tzirbisas, nau de s’orrobba chistia posta male, ammurigonada, ma fintzes de is murros candho unu est acanta a prànghere; crepare de su erríere
Sinònimos e contràrios
afilai,
cheprinare,
crebulare,
sacai,
spreciai
/
acarrongiai,
afrangillonai,
afrascillonai,
aggraminzonare,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atribuntzire,
cipirodhare,
frongire
/
ischerchedhare
Frases
su mustàciu bèni trabballau si scrafàngiat in pícius candu est cotu ◊ sa figu est totu scrafangiada de cantu est cota ◊ scrafangiada che civraxu axedu siast!
2.
custus pannus si funt scrafangiaus
3.
no bengas allirga cun cuss'arrisu scaravangiau, o morti! ◊ gi ses arriendi pagu: scrafangiau ses?!
Tradutziones
Frantzesu
se crevasser,
fendre
Ingresu
to crack,
to get chapped
Ispagnolu
hender,
agrietar
Italianu
fèndersi,
screpolarsi
Tedescu
sich spalten,
bersten,
rissig werden.
scarrafatài , vrb Definitzione
fàere scarrafatonis
Sinònimos e contràrios
abburrugonare,
iscorfionare,
sgarrafatonai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gribouiller,
griffonner
Ingresu
to scribble
Ispagnolu
emborronar
Italianu
scarabocchiare
Tedescu
bekritzeln.
scarrovài , vrb: iscorrofare*,
scorrovai,
scorrufai Definitzione
murigare o mòvere sa terra o àteru coment'e cricandho cosa
Sinònimos e contràrios
corrovai,
fodichinare,
iforrogare,
ischitiare 1,
iscrucuzonare,
isterronciare,
sciorroncinai,
terrare
Frases
cudh'ómini pigat su picu e cumentzat a scarrovai ◊ scarrova scarrova intendit sonu de ferru: furiat su cascionedhu
Tradutziones
Frantzesu
fouiller,
gratter le sol
Ingresu
to rummage
Ispagnolu
hurgar
Italianu
razzolare,
frugare
Tedescu
wühlen,
stöbern.
scartzài , vrb: iscaltzare*,
scraciai,
scratzai Definitzione
pigare o istesiare sa terra de is fundhos, de su truncu / s. unu muru = istesiare sa terra o àteru dae su fundhamentu
Sinònimos e contràrios
iscaltzare,
scratzedhai
| ctr.
cratzai
Frases
depu andai a scraciai in bíngia
Tradutziones
Frantzesu
déchausser
Ingresu
to hoe
Ispagnolu
socavar
Italianu
scalzare
Tedescu
untergraben.
scasciài , vrb Definitzione
fàere su muru prus largu a manu a manu chi si artzat
Maneras de nàrrere
csn:
scasciaisí de sa sedha = rúere dae cadhu; scasciai sa manu = scassedhai, mòere sa manu cun pagu pertzisione de fàghere fintzas dannu in sa faina
2.
fadendu cussu retratu m'at scasciau sa manu
Tradutziones
Frantzesu
ébraser
Ingresu
to splay
Ispagnolu
efectuar un derrame
Italianu
strombare
Tedescu
ausschmiegen.
scasumíri , vrb rfl Definitzione
bocaresindhe, si ndhe foedhare cun àtere, de una cosa, de unu segretu, de su chi unu sentit
Sinònimos e contràrios
assaborire,
indennentai,
scasumai*
Tradutziones
Frantzesu
se confier
Ingresu
to open one's heart
Ispagnolu
abrirse,
confiarse
Italianu
confidarsi,
esternare
Tedescu
sich anvertrauen,
sich aussprechen.
sceberài, sceberàri , vrb: scioberai,
sebarai,
seberai,
seberare,
seperare,
severare Definitzione
pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late
Sinònimos e contràrios
asseperare,
chirrare,
isceberai,
iscedhai,
iscerai,
istagiai
/
acorruntzulare
| ctr.
ammasturai,
meschiare
Frases
seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai
2.
as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu
3.
sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe…
Sambenados e Provèrbios
prb:
a cuadhu donau no scioberis piu
Ètimu
ltn.
seperare
Tradutziones
Frantzesu
séparer,
choisir,
nouer (bot.)
Ingresu
to divide,
to select,
to set
Ispagnolu
elegir,
seleccionar,
transformarse el ovario en fruto
Italianu
separare,
scégliere,
selezionare,
allegare (détto di piante)
Tedescu
trennen,
wählen,
auswählen,
ansetzen (Bot.).
scecutài , vrb: escecutare*,
iscicutai,
scicutai,
sciucutai Definitzione
su chi faet sa giustítzia candho a unu ndhe ndhi pigat su chi tenet; furare totu, giare a pitzu a ccn. po che dhi furare sa cosa, po dhi fàere dannu, fintzes brigare meda / fata e scicutada! = fata (sa mancàntzia) e pagada
Sinònimos e contràrios
aprensionai,
imbargai,
issucutare,
istajire,
preare
/
irrobbare
Frases
su meri dh'iat fatu scicutai finas a ndi torrai totu su chi dhi depiat ◊ sa giustítzia dhu scicutit!
2.
gagliotu, totu sa dí est scicutendimí sa butega! ◊ ant lassau totu su logu scicutau ◊ meda tempus fait, is terras funta scicutadas de is Turcus: torrobbànt is massajus e nce dhus portànt in Turchia
Tradutziones
Frantzesu
confisquer,
réquisitionner
Ingresu
to requisition
Ispagnolu
embargar,
secuestrar
Italianu
sequestrare,
requisire
Tedescu
beschlagnahmen,
abnehmen.
scedassài , vrb: scedatzai,
sciadatzai,
sedatare,
sedatzai,
sedetare,
seratare,
setatzare,
sedetare Definitzione
trebballare a sedatzu; mòvere de un'ala a s'àtera in lestresa e a tanti bortas che unu sedatzu faendho sa farra; pigare a ispintas e a tiradas fortes a unu, o fintzes pigare a boghes, a briga
Sinònimos e contràrios
cerri,
cherrintzonare,
farinare,
iscerai,
issedatzare,
spalinai,
stedetzai,
tedatare
/
saidare
Frases
ant marrau, iscraminau, purgau, cérriu, scedatzau (F.Onnis)◊ sa farra scedassada bolit crobis de òru… ◊ sont setatzanne sa símula ◊ fiza mia, lassa su sedatu za sedetat solu!…◊ bois bazi, za la sedeto deo sa farina!
3.
chi dhui fui istétia dèu gei mi dh'iu sciadatzada!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tamiser
Ingresu
to sift
Ispagnolu
cribar
Italianu
setacciare
Tedescu
sieben.
scemiài , vrb: sciamiai,
sciumiai,
sciumiari Definitzione
mòvere coment'e iscutulandho, a cropos; su si mòvere a iscutuladas lestru lestru, fintzes po arrennegu; betare cosa a ispergiadura, coment'e betandho abbasanta (o fintzes cun móvias a iscutuladura, bogandho o istirandho su bratzu)/ sciumiai musca = catzare o issuliare musca
Sinònimos e contràrios
fruschinare,
iscabiare,
ischirchinare,
sachedhare,
scontziai
/
cadredhai,
fruschinare
/
ispàlghere,
isparcinare
/
isciuliai
Frases
si sciàmiant is bratzus, sa coa, is corrus, sa conca ◊ andat cun is bratzus sciàmia sciàmia ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba sciamiendu is corrus acutzus
2.
no dh'est aggradau su dhi pediri su dépidu e po cussu si nd'est andau sciumiendi (G.Mura)◊ si bit su muschitu sciàmia sciàmia allutau de su druciori de su mustu
3.
Nàssiu ndi essit cun sa pingiada de su brodu budhiu e intonat "Asperges me hysopo et mundabor!" scemiendi brodu a sa spentimadura! ◊ su massaju sciàmiat su lori in sa terra arada
Ètimu
ltn.
*ex-minare
Tradutziones
Frantzesu
agiter
Ingresu
to waggle
Ispagnolu
menear,
agitar
Italianu
dimenare
Tedescu
schlenkern,
schütteln.
scerài , vrb: iscerai* Definitzione
coment'e chirriare, seberare, arrennèscere a bíere, a bíere crara, distinta, una cosa de un'àtera
Sinònimos e contràrios
chirrare
/
allampare,
assebeltare,
distínghere,
isceberai,
semodare
Frases
po fai carrus tocat a scerai s'ílixi prus bellu ◊ as a scerai a plaxeri tuu un'arti o unu mestieri ◊ luxi de vida mia, isceti istedhus de òru in celu ti ndi sceru! ◊ scera totu custu lori e poni a parti a muntoni a muntoni! ◊ donna Cristina scerendi scerendi est abarrada bagadia!
2.
in su murriadrosu càstiant pubas chi aditzu si scerant (D.Maccioni)◊ no s'iscít ita maladia tenit: po immoi no si scerat nudha ◊ Deus bit fintzas su chi no si scerat ◊ su campanibi dh'eus a tingi in biancu po si scerai de atesu fintzas a su noti ◊ ajaju no mi scerat de is atrus piciochedhus ◊ est príngia ma no si scerat ancora nudha
Tradutziones
Frantzesu
choisir,
apercevoir
Ingresu
to choose,
to make out
Ispagnolu
elegir,
divisar
Italianu
scégliere,
scòrgere
Tedescu
wählen,
erblicken.
scerbedhài , vrb: igerbedhare*,
sciorbedhai Definitzione
segare, bogare, pistare is crebedhos, sa conca, fintzes in su sensu de bochíere; pigare a conca, a crebedhos, su si pigare pentzamentu mannu o meda po calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
ischerbicare,
ispistidhai
/
irmedhighinare
Frases
si dh'incòciu, cussu molenti dhu tzucu a puntara de pei, dhu sfiguru, dhu sciorbedhu!
2.
custu est trabballu chi sciorbedhat ◊ no s'eus a sciorbedhai mera: si est mascu dhi poneus su nòmini de ajaju
Tradutziones
Frantzesu
casser la tête
Ingresu
to smash one's head
Ispagnolu
abrir la cabeza,
devanarse los sesos
Italianu
pestare,
rómpere la tèsta
Tedescu
schlagen,
jdm. den Kopf einschlagen.
scerbigài , vrb: scervigai Definitzione
segare sa mola de su tzugu, fèrrere is crebedhos de asegus (su gatzile) a terra, orrúere de mala manera, andhare male
Sinònimos e contràrios
ischerbicare*
Tradutziones
Frantzesu
se casser le cou
Ingresu
to break one's neck
Ispagnolu
romperse la crisma
Italianu
rómpersi il còllo
Tedescu
den Hals brechen.
scexiài , vrb: scixiai Definitzione
lassare o istare fora a irbentiare, a pèrdere s'efetu de s'àrculu, a isturdire s'imbriaghera: nau de su furru allutu inchesu, pèrdere calore, ifridare; fàere o lassare passare s'arrennegu
Sinònimos e contràrios
ibentiare,
ifegare*,
ilbarulire,
iscoturare,
ismarmire
/
irfriargiare
Frases
candu s'imbriagu at scixiau si ndi est pesau ◊ si torrat imbriagu, bogancedhu a foras a scixiai! ◊ a is tres de merí funt ancora a scexiai, imbriagus ◊ su forru candu si ponit su civraxu a coi benit tupau po no scexiai
2.
sa sorga dha lassat scixiai, a sa nura, ca gei torrat sola sola!
Tradutziones
Frantzesu
cuver son vin
Ingresu
to get over one's drunkenness
Ispagnolu
dormir el vinola mona
Italianu
smaltire la sbòrnia
Tedescu
den Rausch ausschlafen.
schiài, schibiài , vrb: ischeliare*,
schiliai,
schiulai,
schiullai Definitzione
fàere a boghe una genia de tzinchírriu, de súrbiu, de sonu acutzu; nau in cobertantza, istare a murrúngiu, a chèscia
Sinònimos e contràrios
grariare,
grarire,
piulai,
tichirriare
/
chesciai
Frases
su schiliai de sa genti iat incarrerau s'intrada de su palàtziu ◊ schiliànt totus: pariat un'arrisixedhu ligeru e schinniu ◊ su procu schiat ◊ ma càstia cust'origa: mi parit de intendi animalis schiendi! ◊ sa papagalledha est sempri schiulendi ◊ is marabigas ant cumentzau a schiulai
2.
custa bateria schiat candu est ispacendi sa currenti
Tradutziones
Frantzesu
piailler,
grincer,
pleurnicher
Ingresu
to peep,
to creek,
to moan
Ispagnolu
piar,
chirriar,
lloriquear
Italianu
pigolare,
garrire,
strìdere,
frignare
Tedescu
piepen,
kreischen,
wimmern.
schiribitzài , vrb Definitzione
meledare cosas fintzes mai bistas, su chi benit a mente
Sinònimos e contràrios
bisae,
istrologare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rêvasser
Ingresu
to dream up
Ispagnolu
fantasear
Italianu
fantasticare
Tedescu
phantasieren.
schirringíri , vrb Definitzione
erríere, erríere de calecuna cosa o de ccn. po befa
Sinònimos e contràrios
arríere,
iscadangiai*
Tradutziones
Frantzesu
ricaner
Ingresu
to sneer
Ispagnolu
reír sarcásticamente
Italianu
sogghignare
Tedescu
hohnlachen.
schissurài , vrb: ischissurai*,
scussurai,
scussurare Definitzione
su si ndh’essire e andhare chi faet su pigione nou de s’abe de unu casidhu, o fintzes su dhu pònnere in àteru casidhu; nau de gente, essire o andhare in medas, a trumas
Sinònimos e contràrios
isabiare
Frases
is abis innantis de scussurai si solint allomborai a foras de su casidhu ◊ is espis scussurant foras bolendu peribellogu
2.
is pensamentus iant cumentzau a dhi scussurai in conca
Tradutziones
Frantzesu
essaimer
Ingresu
to swarm
Ispagnolu
emjambrar,
dispersarse
Italianu
sciamare
Tedescu
ausschwärmen.
sciacuài , vrb: isciacuai,
sciacuari Definitzione
passare calecuna cosa in s'abba, o betare abba o àteru a sa cosa po dha fàere límpia
Sinònimos e contràrios
sampunare,
samunae
Maneras de nàrrere
csn:
s. sa conca a su muenti = nàrrere una cosa in debbadas, a unu; s. in terra = samunare su pamentu; sciacuaisindi is manus de ccn. cosa o chistioni = lassàrela a pèrdere, lassare istare chentza si ndhe incurare
Frases
dógni'annu andat a mari po si sciacuai cun d-un'incuedhu de tobàciu ◊ bah… immoi torru a sciacuai is pratus e po oi puru s'istrexu est fatu ◊ naradhi ca seu allichidendi… sciacuendi in terra
Sambenados e Provèrbios
prb:
a sciacuai sa conca a su burricu si nci perdit àcua e saboni
Ètimu
itl.
sciacquare
Tradutziones
Frantzesu
laver
Ingresu
to wash
Ispagnolu
lavar
Italianu
lavare
Tedescu
waschen.
sciaculài , vrb: isciaculare* Definitzione
mòvere a forte abba aintru de istrégiu po dhi giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / andai sciàcula sciàcula = a s'assuca assuca, a sachedhadas
Sinònimos e contràrios
assucare,
igiucare,
isciucare,
sciampuinai,
tzaculedhare,
tzuculai
/
sachedhare
Tradutziones
Frantzesu
clapoter,
ballotter
Ingresu
to jolt (about),
to paddle
Ispagnolu
sacudir,
bazucar (para enjuagar)
Italianu
guazzare,
sballottare
Tedescu
plätschern,
hin- und herwerfen.