sciadhíe , vrb: sciadhiri Definitzione
passare de un'oru, de unu tretu, de unu tanti, nau de logu o de tempus o àteru, essire de prus; essire o bogare de su logu suo, nau de un'arremu, essire de arratza diferente; iscassedhare, fartare
Sinònimos e contràrios
colare,
irghelare,
passae
/
ilgiogare,
innoigare,
irbesciai,
isconzare
/
iscrizeniare
Maneras de nàrrere
csn:
lassai sciadhiri una cosa a unu = perdonarebbila, no ndhe fàghere contu, lassare andhare; fai bias sciadhitas, sciadhias = fai moris fadhitus, forchidhos
Frases
chi sa lítera sciadhit su pesu, est doveri de dha tassai ◊ sciadhia sa caserma, essendu a manu dereta dhui at un'ofelleria ◊ dh'at sighiu e peri sciadhiu, currendu ◊ a chistionai su tempus nci sciadhit chena chi unu si ndi acatit ◊ chi ia tentu s'edadi de issa un'ómini aici no mi dh'ia lassau sciadhiri ◊ no nci sciadhiat noti chi non mi cumpariat in su sonnu ◊ in su caminu no dhue sciadhiat su giú chin su carru, no dhue colànt duas personas paris!
2.
mi soi sciadhiu unu bratzu ◊ su cuadhu s'est sciadhiu unu pei
3.
po una borta chi ti at mossiau, burrincu, si dha podias peri lassai sciadhiri
4.
tui as sciadhiu, no paris mancu de s'arratza de sa famíglia (G.Mura)
5.
no si seus atobiaus: si bit ca eus fatu bias sciadhitas ◊ soi iscriendu e mancai mi apu a isbalgiai calencunu acentu chi nci sciadhit chene dhu biri (C.Carta)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dépasser,
s'écouler
Ingresu
to go beyond
Ispagnolu
translimitar,
superar
Italianu
oltrepassare,
trascórrere
Tedescu
überschreiten,
übersteigen,
vergehen.
sciài , vrb: (scià-i)
sciàiri (scià-i-ri)
sciari Definitzione
su essire de pare de sa cosa de no abbarrare nudha intreu; fintzes su pèrdere o calare de un'istrégiu istampau / cong. 1ˆ p. sing. (chi dèu) sciatza; pps. sciatu; èssiri sciai sciai = colagola
Sinònimos e contràrios
ifàghere*,
isciusciai,
isconciare
/
sfai
Frases
calincuna dí si sciait su mundu ◊ gei fut un'ora a tzérrius, s'arratori, pariat ca si sciadiat su mundu! ◊ bosatras feis e sciadeis e dèu seu s'úrtimu a iscí is cosas ◊ est prus fàtzili chi si sciatzant su celu e sa terra prima chi arruat su prus piticu fuedhu de sa lei de Deus (Ev.)
2.
sa màriga filia nci at sciatu totu s'àcua ◊ chi sa carrada sciait ndi perdeus su binu! ◊ s'àcua sciaiat de is tubbus istampaus ◊ custa miza est sciai sciai de meli!
Tradutziones
Frantzesu
se désintégrer
Ingresu
to disintegrate
Ispagnolu
desintegrar
Italianu
disintegrarsi
Tedescu
zerfallen,
sich zersetzen.
sciamài, sciamàri , vrb Definitzione
guastare sa bona fama o s'onore unu bogandhodhi fogu, naendhondhe male
Sinònimos e contràrios
allimbare,
foghigiai,
infamai,
innorare,
irfamiare*,
sconcetuai,
tragagiai
Frases
Giusepi, s'isposu suu, chi fut ómini giustu e no dha boliat sciamai, iat detzídiu de dha denuntziai a iscusi ◊ dèu no portu un'aremigu, ma torru onori a Babbu miu e bosatrus mi sciamais (Ev)◊ su maistu si divertiat a mi sciamai
Tradutziones
Frantzesu
déconsidérer,
dénigrer
Ingresu
to discredit
Ispagnolu
desacreditar,
difamar
Italianu
screditare
Tedescu
diskreditieren.
sciambullài , vrb: isciumbullai,
simbullare,
sumbullai,
sumbullare,
summullai Definitzione
fàere sciumbullu, betare apare, pigare a tontonadas, a iscutuladura, mòvere a cropu, su si mòvere cun coidu po fàere faina, avolotu, fàere mòvere
Sinònimos e contràrios
abbolojare,
abbuligiai 1,
arrebbulliai,
intruai,
issumbullare,
sachedhare,
streulai,
trumbugliai
/
agiolotare,
atrepillai,
pesai,
istrumbullai,
subuzare*
/
bacanare
Maneras de nàrrere
csn:
sciumbullai a chitzi = suguzare, ischidare, pesare chito; sumbullai de sa brenti = tzocos de mata, morigamentu de istentinas; sciumbullai su bestiàmini = essire a morigadorzu, mòere su bestiàmine a pàschere intro de note
Frases
Coixedha sumbullat totugantu ◊ ant simbullau totu sa vidha cricandhe giovanedhas! ◊ su pastori chi tenit incuru a summullai essit a is duas de noti (F.Lai)◊ cussu commo cheret bènnede a sumbullare su logu!◊ sumbulla sa cedha ca depit pàsciri!
2.
mi ndi apu a èssiri pesada cuatru bortas po ndi dha sciumbullai de su letu ca depiat pigai su postali!…◊ su cantu de su caboni cumbidat sa genti a sciumbullai ◊ a mengianu a chitzi no boint sciumbullai!
Tradutziones
Frantzesu
bouleverser,
secouer
Ingresu
to ruffle,
to shake
Ispagnolu
desarreglar,
sacudir
Italianu
scompigliare,
scuòtere
Tedescu
in Unordnung bringen,
schütteln.
sciampitài , vrb: isciampitai Definitzione
fàere sa sciampita, mòvere is cambas coment'e ballandho, fàere is passitedhos de su ballu, fàere genia de giogos cun su ballu
Sinònimos e contràrios
aciapitai,
atzopitai,
brinchitare,
istripitare
Frases
sciampitat sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ ci fiat essiu cuntentu e sciampitendi ◊ no sciampitat foras unu pipiu ca est tempus mau ◊ beni a mesu de su ballu ca ti fadeus biri comenti si sciampitat! ◊ is pobidhas sciampitendisí su paneri e nosu ingunis!
2.
fatzu unu ballu de cussus sciampitaus
Ètimu
itl.t
zampettare
Tradutziones
Frantzesu
danser la danse sarde
Ingresu
to have a sardinian dance
Ispagnolu
bailar el baile sardo
Italianu
scambiettare
Tedescu
Kreuzsprünge machen.
sciamplài , vrb Definitzione
fàere prus largu, prus ampru, nau mescamente de bestimentu a manera de orrúere o calare méngius, bestiu, ma fintzes po illagratzadura chi unu bestimentu faet a fortza de dhu pònnere
Sinònimos e contràrios
allalgare,
ilfodhonare
Ètimu
ctl.
eixamplar
Tradutziones
Frantzesu
élargir
Ingresu
to widen
Ispagnolu
ensanchar
Italianu
slargare
Tedescu
verbreitern,
ausweiten.
sciampugiài , vrb: isciampugliai,
sciampugliai,
sciampulai,
sciampullai Definitzione
iscutulare, fàere mòvere cun fortza de un'ala a s'àtera, nau mescamente de s'abba aintru de un'istrégiu, pigare a iscutuladura
Sinònimos e contràrios
assucare,
igiucare,
isciaculare,
isciucare,
sciampuinai,
sucariare
Maneras de nàrrere
csn:
andai sciàmpula sciàmpula = a s'assuca assuca; sciampulaisí in su letu = istare corcados gai, ca piaghet, chentza bisonzu
Frases
su mari sciampullat àcua ◊ s'abba in su mari est sempri sciampullendu
2.
si ndi fiat istesiau sciampullendi sa conca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
clapoter,
ballotter
Ingresu
to swash
Ispagnolu
agitar,
remover
Italianu
sciabordare
Tedescu
umrühren,
schütteln.
sciampuinài , vrb: isciamponiai,
sciampullinai Definitzione
iscutulare a forte un'istrégiu cun abba aintru po dhu samunare, o fintzes un'istrégiu cun cosa aintru po chi ammesturet bene; giare una passadedha de abba coment'e samunadura a sa bona
Sinònimos e contràrios
assucare,
igiucare,
isciaculare,
isciucare,
sciampugiai,
sucariare
Frases
sciampuina s'ampudhita innantis de dh'imperai ca sa mexina est pasiada in su fundu!
2.
apu sciampullinau s'istrexu ca fut brutu ◊ ant sciampullinau s'istrexu, dhi ant donau una passaredha de àcua
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
clapoter,
ballotter
Ingresu
to dabble
Ispagnolu
agitar,
bazucar
Italianu
diguazzare,
sciaguattare
Tedescu
rühren,
schwappen.
sciarinài , vrb Definitzione
fàere a farra, a farinos, pistare a pruine
Sinònimos e contràrios
irfarfaruzare,
irfarinare*
Frases
as a perdi su sonnu aconcendi teulàcius chi si sciarinant…◊ chi ti cassat asuta, cussa perda ti sciarinat!◊ apu sciarinau is leas
Tradutziones
Frantzesu
écraser,
broyer,
pulvériser
Ingresu
to grind,
to pulverize
Ispagnolu
triturar,
pulverizar
Italianu
stritolare,
polverizzare
Tedescu
zermalmen,
zerpulvern.
sciarrocài , vrb: isciarrocai*,
sciorrocai Definitzione
nau prus che àteru de fràigos, muros o àteru deasi, betare o orrúere a terra, distrúere totu cun fragassu e tzàcurru mannu
Sinònimos e contràrios
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
irrainare,
isconciare,
scioscionai
/
derrúere,
iscalabrare,
isciusciai,
istrossare
/
betare,
fuliai,
imbolare
Frases
cun sa gherra nd'ant sciorrocau una citadi de fundu de arréxini ◊ ndi sciarrocaus totus a terra, de su letu ◊ ndi ant sciorrocau su muru de Berlinu ◊ candu fiat cabau cudhu lampu nd'iat sciarrocau su campanibi ◊ suat su bentu e ndi sciorrocat totu sa domu
2.
intendat comenti proit: est torrendi a sciarrocai bèni! ◊ su celu ndi fiat sciarrochendi àcua de si ndi ammachiai ◊ chi no mi pigat a pobidha mi nci sciorrocu a funtana! ◊ sciorrocu una butíglia de àcua, ma s'ollu fritedhat peus!
Tradutziones
Frantzesu
effondrer,
écrouler,
démolir
Ingresu
to demolish
Ispagnolu
derrumbar
Italianu
crollare,
diroccare
Tedescu
zusammenstürzen.
sciasciài, sciasciàri , vrb: isciasciai* Definitzione
fàere sa cosa a crantos ma coment'e a crepadura, a istrecadura, a orrughedhos piticos e a farinos
Sinònimos e contràrios
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
ifasciare,
isciusciai,
isconciare,
isordulare,
sculai
Frases
sa cosa tropu cota si sciàsciat ◊ is messajus marrant sas terra po sciasciai e iscirinai sa léura ◊ cussu est cument'a una cubidina: chi arruit si sciàsciat! ◊ chi pigu una pedra ti sciàsciu! ◊ tenit su carru totu sciasciau ◊ su lióngiu de is mànigas si sciàsciat in s'argiola
Tradutziones
Frantzesu
écraser,
briser,
mettre en pièces
Ingresu
to shatter
Ispagnolu
romper,
destrozar
Italianu
sfasciare
Tedescu
zerbrechen,
zertrümmern.
scibudhàe, scibudhài , vrb Definitzione
essire irbentiadu, chentza fortzas, nàrrere isciolórios, immentigare is cosas
Sinònimos e contràrios
iltasire
/
sciolloriai
Frases
mi nci bollu andai, de innòi, prima de mi agabbai de scibudhai ◊ ses a ferionis o scibudhendidí?!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dire des bêtises,
retomber en enfance
Ingresu
to talk nonsense,
to go silly
Ispagnolu
decir tonterías,
abobarse
Italianu
dire sciocchézze,
rimbambirsi
Tedescu
Unsinn reden,
verblöden,
verdummen.
sciguriài , vrb Definitzione
pònnere istrúpiu, guastare
Sinònimos e contràrios
bisastrare,
immelmare,
iscariolare,
iselmorare,
istropiare
Frases
sa cara sua de s'assíchidu pariat sciguriada ◊ nc'iat donau sa conca a unu serracu e si fut totu sciguriau
Tradutziones
Frantzesu
balafrer
Ingresu
to disfigure
Ispagnolu
marcar,
desfigurar
Italianu
sfregiare
Tedescu
mit einem Stich das Gesicht verunzieren.
scimingiài , vrb: insimingiare,
sciumingiai Definitzione
fàere a iscimíngiu, a illuinu, pèrdere su sentidu, pigare coment'e a conca de no cumprèndhere bene fintzes po cosa imbusticada, difícile meda, chi giaet pelea manna
Sinònimos e contràrios
abbadhinare,
ammolighinare,
atambainare,
ibbadhinare,
imbatzinare,
ingadhinae
Frases
est scimingedisí sa conca in mesu de is libbrus ◊ e dèu scimingendumí sa conca circhendi cussa cosa! ◊ càstia ca no tengu tempus de mi scimingiai cun su chi bolis tui! ◊ custu fragu de sigarru mi est peri scimingiandu ◊ a dh'acabbas de bati cussa cosa, ca mi scimíngiat sa conca?! ◊ acabbadha de girai ca mi scimíngiat su logu!
Tradutziones
Frantzesu
abasourdir
Ingresu
to stun
Ispagnolu
aturdir
Italianu
stordire,
scervellare
Tedescu
betäuben,
sich den Kopf zerbrechen.
scíngere, scíngiri , vrb: ischínghere* Definitzione
si narat prus che àteru in su sensu de iscapiare calecuna cosa de unu bestimentu chi si portat bestiu (ma fintzes cosa acapiada, unu pegus, is boes de su giuale)/ pps. scintu
Sinònimos e contràrios
isòlbere
2.
su nú urgentu tirandu unu càbudu si ndi scingit coidandu (T.Monni)◊ acodint is guàrdias e nosi ndh'ant scintu sa fàscia de sa comma
Tradutziones
Frantzesu
déboucler
Ingresu
to unfasten
Ispagnolu
deshebillar
Italianu
sfibbiare
Tedescu
abschnallen.
scingrài , vrb: isciringare*,
sciringai Definitzione
fàere calecuna cosa a siringa in su sensu de samunare o imbuidare un'arremu (es. busciuca); nau in cobertantza, fàere sufrire, agghejare, giare ifadu a unu
Sinònimos e contràrios
ifadare
Tradutziones
Frantzesu
cathétériser
Ingresu
to catheterize
Ispagnolu
poner un catéter
Italianu
cateterizzare,
dare un lavativo
Tedescu
Katheterisieren,
ein Klistier geben.
sciodhài , vrb: sciudhai Definitzione
dhu narant de bestimentos (mígias, mudandhas, magliones e àteru, mescamente segundhu sa genia de materiale o de tessíngiu) candho si che faent meda prus largos; illadiare, istrecare, pistare; fintzes nàrrere in giru cosa chi no si depet, iscoviare; nau de gente, chi est chentza fortzas, arréndhia
Sinònimos e contràrios
ifodhonare,
ilfodhonare,
illariodhare,
illasaredhare,
irbrofodhare,
istiriolare,
sciabudhai,
sciadhonai
/
iscassetare,
lendhare,
sciodhuedhai
Frases
custas mígias si funt totu sciodhadas de cantu funt bècias ◊ s'olàsticu de is mudandas est totu sciodhau
2.
papa cantu ndi bollis ma no isciodhis s'àgina! ◊ mi est arribbada una granata e mi ndi at pigau una camba, mi dh'at totu sciodhada
3.
is féminas gei abarrant pagu a sciodhai: ndi ant prenu totu sa bidha!
4.
est una fémina totu sciodhada ◊ candu oberit buca, cussu, sciodhat su fuedhu ◊ seu totu sciodhau de s'arretroxa ◊ cussus bastàscius pudéscirus mi ant totu sciodhau, mi tirànt in duus, mi nci ant furriau a farrancas a susu ◊ est cosa de si sciodhai de s'arrisu! ◊ cussus portant su coru sciodhau ma no dhu faint a biri
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
délabrer
Ingresu
to chip the rim
Ispagnolu
ensancharse
Italianu
slabbrare
Tedescu
ausweiten.
sciollài , vrb: irfozare*,
isciollai,
sfollai Definitzione
istacare o pèrdere sa fògia; nau de is metallos abbrigaos, bogare ischerdas, ischintídhias / s. s'àxina = ispollaidha de su pàmpinu
Sinònimos e contràrios
irfozire,
sfollitai
Tradutziones
Frantzesu
effeuiller
Ingresu
to strip the leaves off
Ispagnolu
deshojar
Italianu
sfogliare,
defoliare
Tedescu
entblättern.
sciolloriài , vrb: isciolloriai Definitzione
nàrrere o fàere isciolórios
Sinònimos e contràrios
addrollare,
astrologare,
ibentiare,
illeredhiare,
istralobbiare,
istralloriare,
istorodhare,
scassolai
Frases
ti ses imbriagau e sciollórias puru! ◊ ciai dh'agatas s'ora de sciolloriai!…◊ de candu at pigau cuss'acollara in màchina at cumentzau a sciolloriai, no est prus sentzeru de conca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dire des fadaises
Ingresu
to daze,
to talk nonsense
Ispagnolu
abobar,
decir tonterías
Italianu
rimbambire,
dire scipitézze
Tedescu
verblöden,
Unsinn reden.
sciorài , vrb: isciorai* Definitzione
fàere braga, fàere a bíere sa cosa chi si tenet, bantandhosindhe
Sinònimos e contràrios
abantai,
bagianai,
isfartzare
Frases
sétzius in su friscu, sighint a arrexonai sciorendi de contus de pisca mera ◊ donniunu sciorat su mellus chi tenit! ◊ cussas féminas portant petzus de visoni, po sciorai! ◊ sciorant is piciocas a passillu in s'arruga
Tradutziones
Frantzesu
afficher,
étaler
Ingresu
to show off
Ispagnolu
ostentar
Italianu
ostentare
Tedescu
zur Schau tragen.