scordonài , vrb Definitzione
betare is cordones, isconciare is muros de unu fràigu de difesa
Tradutziones
Frantzesu
démolir les fortifications
Ingresu
to dismantle a fortress walls
Ispagnolu
desmantelar una fortaleza
Italianu
smantellare le mura di una fortézza
Tedescu
eine Festung schleifen.
scorgiài, scorgiàri , vrb: iscogliare*,
scroxai Definitzione
tirare sa pedhe, bogare su córgiu a un'animale bochitu, ma nau fintzes in cobertantza po isfrutare meda; ispuligare, segare su corgiolu a unu frutu o cosas deasi (figumorisca, patata, castàngia, ou), istacare su corgiolu a is linnas
Sinònimos e contràrios
iscorgiolare,
spilloncai
| ctr.
incroxolai
Maneras de nàrrere
csn:
scroxai morisca, aràngiu (o àteru frutuàriu cun corza) a ordixi = a ungras, a manos, chentza lepa (tiat èssere a s'aurdixi)
Frases
boghit a pillu su dinai chi mi depit o dhu scroxu a us'e conillu!
Tradutziones
Frantzesu
écorcher
Ingresu
to skin
Ispagnolu
desollar
Italianu
scorticare
Tedescu
abdecken,
häuten.
scorrovonài, scorrovunài , vrb Definitzione
murigare, mòvere sa terra o àteru coment'e cricandho cosa
Sinònimos e contràrios
corrovai,
farrogai,
iforrogare,
iscrucuzonare,
isforronciare,
scarrovai
Frases
est scorrovonendi sa fentana in dogna schinnirura ◊ is piciochedhus immoi s'ingrutant po scorrovonai e circai istrexu antigu chi bendint a martinica ◊ is sirbonis si funt postus a scorrovunai
Sambenados e Provèrbios
prb:
a fortza de scorrovonai, is topis ndi essint a pillu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
farfouiller
Ingresu
to rummage
Ispagnolu
hurgar
Italianu
frugacchiare
Tedescu
stöbern.
scotiài , vrb Definitzione
pèrdere, lassare o fàere lassare un'abbitúdine, unu trebballu, su vítziu; fintzes istitare
Sinònimos e contràrios
irbitzare,
ispònnere,
isvisciare
/
iscalmentare,
istitai
| ctr.
avesai,
imbisciare
Frases
de binu agiummai no ndi tastu prus, mi ndi seu scotiau e no ndi disígiu ◊ no mi ndi pòciu scotiai ◊ lah ca ti fàciu scotiai dèu, chi no lassas de papai cussa cosa! ◊ no ndi papant is àterus, de pisci, in domu, e mi ndi seu scotiada dèu puru
Tradutziones
Frantzesu
déshabituer
Ingresu
to disaccustom
Ispagnolu
desacostumbrar
Italianu
disassuefare
Tedescu
entwöhnen.
scotzinài, scotzinàri , vrb: iscocinare,
scutzinai Definitzione
bogare cotzighina; iscaviare sa conca, comente faent is animales / scutzinai a unu po si mòviri = fàghere pesare, fàghere andhare, scotzai
Sinònimos e contràrios
ilciacarare,
iscossighinare,
sconchedhai
/
iscotzinare
Frases
sa forestali no mi lassat scotzinari
2.
is mallorus funt scotzinendi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
essoucher
Ingresu
to grub
Ispagnolu
cabecear
Italianu
dicioccare
Tedescu
ausstocken.
scrabionài , vrb: iscrabionai* Definitzione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos (o àteru chi si aperit, s'ispraghet)
Sinònimos e contràrios
ispiliessare,
ispilucire,
ispilultiare,
ispilurtire,
ispilusare,
spilliortzai
| ctr.
crabionai,
ispizare
Frases
su bentu no mi scrabionat is pilus, mi dhus carínniat ◊ mulinadas de bentu, in artu in su celu, giogant scrabionendi nuis bàscias e cinixalis
Tradutziones
Frantzesu
ébouriffer,
décoiffer
Ingresu
to tousle
Ispagnolu
despeinar
Italianu
scarmigliare
Tedescu
zerzausen.
scrabutzinài , vrb: scrabutzionai Definitzione
iscarrafiare o forrogare comente faent is pudhas; passare o andhare friga friga, nau siat de gente e siat de bestiàmene / s. su fogu = morigare, acontzare su fogu
Sinònimos e contràrios
arruncinai,
scarrovai,
sciorroncinai,
sforrogonai,
scrabussonai
/
scrovinai
Frases
is pudhas funt scrabutzinendi terra
2.
e bessiminci, gei ses un'ora scrabutzinendi!
3.
su fogu est istudau, no serbit a dhu scrabutzinai! ◊ tocat a scrabutzionai su fogu po no ndi dhu lassai istudai
Tradutziones
Frantzesu
se frotter
Ingresu
to rub oneself
Ispagnolu
frotar,
rozar
Italianu
strusciarsi
Tedescu
sich streifen.
scrachirài , vrb Definitzione
segare su cràchiri, is tupas, illimpiare su terrenu
Sinònimos e contràrios
ammatutzare,
immatai,
ismatutzare,
ispatare,
matai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
débroussailler
Ingresu
to deforest
Ispagnolu
desbrozar
Italianu
decespugliare
Tedescu
Gestrüpp entfernen.
scràfi , vrb: iscàlfere*,
scràfiri Definitzione
passare is ungas in sa carre o fintzes àteru a arrasigadura; nau rfl. in cobertantza e cun tzacu, istare chentza fàere nudha, o fintzes peleare cosa ifadosa, males / s. sa rúngia a unu = rispòndhereli, faedhàreli a istruncadura, a irmurriadura
Sinònimos e contràrios
arratare,
iscarpire,
iscrafire,
tratai
Frases
chi mi spítzuat unu sintzu abarru scrafendi!
2.
cussus abarrant in domu a si scrafi, a totu dí! ◊ cussa si at lassau e immoi tocat a nosu a scrafi!
Tradutziones
Frantzesu
se gratter
Ingresu
to scratch oneself
Ispagnolu
rascarse
Italianu
grattarsi
Tedescu
sich kratzen,
faulenzen.
scramentài , vrb: iscalmentare*,
scrammentai,
scremmentai Definitzione
su si currègere, imparare de unu male, de calecuna cosa chi est costada meda, de unu dannu po dh'àere provau
Sinònimos e contràrios
iscadhai,
spriai
Frases
dhu bollu biri in tribbunali, tanti po dhu scramentai! ◊ candu at scrammentau cun s'àcua callenti timit sa frida puru ◊ càstia, chi no scremmentas mancu aici dèu no sciu prus ita ti nai!
2.
ómini scrammentau ómini salvau
Tradutziones
Frantzesu
se repentir
Ingresu
to reform
Ispagnolu
escarmentar
Italianu
ravvedérsi
Tedescu
sein Unrecht einsehen.
scramorài , vrb: iscramorai* Definitzione
abboghinare cun boghe lastimosa coment'e chie est pedindho agiudu, afrigios disigiandho calecuna cosa o frastimandho
Sinònimos e contràrios
abbochinare,
atzerriai,
giaculare,
isclamai
Frases
scramorendi naràt: Ita dannu, it'arrori mi est costau!
Tradutziones
Frantzesu
s'écrier
Ingresu
to cry (out)
Ispagnolu
exclamar,
gritar
Italianu
esclamare,
gridare
Tedescu
ausrufen,
schreien.
scrèiri , vrb: iscrèdere*,
screri Definitzione
lassare o acabbare de crèdere, no crèdere in su sensu de no ibertare prus sa cosa chi unu fut ibertandho / pps. scrétiu
Sinònimos e contràrios
disaprensionai,
discrèiri
/
storrai
Maneras de nàrrere
csn:
screi a unu = fàghere a manera chi no pesset prus a sa cosa chi fit ispetendhe, fàghere passare s’idea; screisí de una cosa, de unu = ispònnere, no pessare prus a una cosa, a unu
Frases
no si screat, ca comenti cuberu su dinai ciai apu a èssi puntuali! ◊ pobidha mia depit èssi giai scrétia candu no mi at biu torrendi
2.
at cunvintu e scrétiu genti meda ◊ benemindi de prexu, ca fiat seguru de nd'ai scrétiu is bandidus! ◊ no mi ndi potzu screi, de tui: ti portu iscritu in su coru! ◊ mi femu apuntau, a salias longas, ananti de is liconerias, ma giaja mi nd'iat scrétiu
Tradutziones
Frantzesu
ne plus attendre
Ingresu
to give up after a vain waiting
Ispagnolu
resignarse
Italianu
sméttere di aspettare dópo aver attéso invano
Tedescu
vergebliches Warten abrechnen.
scrillitài , vrb: iscrillitai* Definitzione
tzerriare o cantare cun boghe acutza, arta; sonare craru
Sinònimos e contràrios
cerriai,
iscribilliai
Frases
Istevunedhu mi currit arriendu e scrillitendu a mi basai ◊ scrillitàst a su noti, grillixedhu ammachiau!
Tradutziones
Frantzesu
crier,
s'égosiller
Ingresu
to screech,
to shriek
Ispagnolu
chillar,
gritar
Italianu
strìdere,
strillare
Tedescu
kreischen.
scrocitàri , vrb Definitzione
isfogiare a s'ispiga de su moriscu, bogare sa terga
Sinònimos e contràrios
isbuatare,
istergare
Frases
si scrocitat su trigumoriscu
Tradutziones
Frantzesu
ôter les épis du maïs
Ingresu
to husk
Ispagnolu
despinochar
Italianu
spannocchiare
Tedescu
schälen.
scrocollài , vrb: iscrucugiare*,
scruculai,
scruculiai,
scrucullai,
scruculliai,
scucullai,
scucullari Definitzione
cricare abbaidandho e movendho totu po agatare calecuna cosa in mesu de àteras, o fintzes cricare de ischire cosa a su dimandha dimandha, faendho foedhare s'àteru pigandhodhu a dimandhas
Sinònimos e contràrios
chilcare,
frustigai,
imbistigare,
iscocolai,
iscrucuzonare,
speculitai
Frases
scruculla is arcajolus de s'ómini e agatas sa beridadi de sa vida ◊ mi seu parau po scrucullai in totu s'istedhau (F.M.Pes)◊ fiat intrau a scruculliai in domu, cun sa scusa de una cotura de fà ◊ su cociulaju scrucullàt s'arena cun su ciliru ◊ est scrucullendu in totus is cadàscius e armàdius in circa de pani ◊ si tocat a forrogonai in su cinixu, a scucullai sa pispisalla ◊ medas notis abarru a scruculai su celu, ma no ti biu, mammai! ◊ sa mama scrocollat a Mariedha po isciri cumenti iat fatu (M.A.Cappai)
2.
e ita est, no bois a ti scrucullai? ◊ si ndi benit a domu po isciri, a scrucullai e ciaciarrai
Tradutziones
Frantzesu
fouiller,
enquêter
Ingresu
to ransack,
to investigate
Ispagnolu
hurgar,
indagar
Italianu
rovistare,
indagare
Tedescu
stöbern,
nachforschen.
scrovinài , vrb rfl Definitzione
su si frigare de is boes passandho in logu de cresura o de struvina, de tupas
Sinònimos e contràrios
afrigongiai,
arruncinai,
carasiai,
friai,
ifricatzare,
scrabutzinai,
sfrigongiai
Tradutziones
Frantzesu
se frotter
Ingresu
to rub
Ispagnolu
frotar,
restregar
Italianu
strusciare
Tedescu
scheuern.
scrúfi , vrb: iscrúfere*,
scrúfiri,
scrunfi Definitzione
cricare de pigare, arrennèscere a pigare sa cosa a unu cun fortza, a pelea, cun dificurtade e ue dhue at dificurtade, a fortza de nàrrere e de fàere; cricare de s'iscabbúllere
Sinònimos e contràrios
afrapare,
illatzare,
iscúrpere,
isfrapare,
istratzare,
strancai
/
iscabbúllere
Frases
si merixedha e serbidora si bolliant bèni, a bortas si scrufiat calincuna cosa ◊ mi ia a podi scrufi una pariga de sodhus…◊ gei dhu scrufeus unu momentedhu po cussu puru ◊ apu scrúfiu dus panis veti veti
2.
ita ispantu ca at a scrufi sa filla, parit ca dh'at fata issa isceti! ◊ scrufidí de is malus! ◊ sa gatu circàt de si acuai, de fuiri, de si scrufi miaulendi a boxi mala ◊ cudha est torrada agoa ispramendisí, comenti at biu unu giòvunu acostendisí, e at pigau unu candeleri po si scrufi
Tradutziones
Frantzesu
obtenir ou prendre de force
Ingresu
to obtain by force
Ispagnolu
arrancar,
sacar,
arrebatar
Italianu
ottenére o prèndere con la fòrza
Tedescu
entreißen,
erzwingen.
scuài 1 , vrb: isculai*,
sculai Definitzione
coment'e segare su culu o su fundhu, segare una parte de calecuna cosa cunsiderada coment'e s'ala de fundhu; isconciare una cosa; acabbare o firmare de fàere calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
isciusciai,
isconciare
/
acabbae,
lassai,
sensai
Maneras de nàrrere
csn:
scuai un'agu = segaindi su cú, s'ogu, sa parti aundi intrat su filu; scuai bruscerias = iscontzare fatuzos; sculai una fàula = bogare in craru una fàula dendhe a bídere sa veridade
Frases
muda, dassinuncas scuaus su santuanni! ◊ cussu sculat e fait matzinas ◊ no torris a cumentzai cun custas chistionis, puita sculaus totu ◊ su malàdiu pregàt a Deus de dh'acuntentai de sculai isceti sa vida sua ◊ tocat a ndi fai sculai cussa lei fata mali ◊ chini dhi sculat sa fortuna, a issu, est sa sorga! ◊ assentai bèni sa cosa, assinuncas si sculat su càrrigu e si perdit andendi andendi!
2.
su piciochedhu at sculau de fai a malu ◊ insaras at sculau de arriri ◊ apustis chi iat sculau de niai, Pinóchiu fiat andendu a iscola
3.
una famíglia sculada no fait a dha torrai a missi in fiu!
Tradutziones
Frantzesu
défaire,
annuler,
cesser
Ingresu
to undo,
to cancel,
to give up
Ispagnolu
deshacer,
dejar
Italianu
disfare,
annullare,
sméttere
Tedescu
zerstören,
zunichte machen,
aufhören.
scuartarài, scuarterài, scuatrài , vrb: iscartarare* 1 Definitzione
fàere a orrugos, irdoare, crepare, mescamente nau cun tzacu, arrennegu po ccn., ma fintzes po iscópiu, fintzes apèrrere, tzacare sa carre
Sinònimos e contràrios
cherpai,
isciopai
Maneras de nàrrere
csn:
s. de tropu trabballu = arrebbentare; s. a terra = atzapulai, irbatulare o rúere a terra
Frases
arrutu a terra e scuartarau! ◊ ge no s'ant a scuartarai de su prantu, candu eus a crepai! ◊ s'iscupeta s'est scuartarada
2.
si scuatrant is manus de su frius
Sambenados e Provèrbios
prb:
a chini bolit papai a dus buconis dhi scuàrtarant is barras
Tradutziones
Frantzesu
crever,
éclater
Ingresu
to die,
to break
Ispagnolu
morirse,
reventar
Italianu
crepare,
schiantare
Tedescu
verrecken,
zerschmettern.
scuncodrài , vrb: isconcordare*,
scuncordai,
scuncordare Definitzione
segare s'acórdiu, essire in malas, bogare de pare o isconciare una cosa o unu logu bene allichidiu, fintzes cambiare su tempus de bonu a malu / s. sa coja = essire fora de pare maridu e muzere
Sinònimos e contràrios
disconcordiare,
isconciare,
isordulare
| ctr.
cuncodrai
Frases
Peparosa nd'est cuntenta chi tui àpasta scuncodrau cun su vicàriu ◊ cun issu fustis sempri impari, ma eus scuncordau e no si fait a biri prus
2.
cumentza a ndi scuncodrai s'ingirialetu! ◊ no nc'est prus nisciunus a comporai: cumbenit a scuncordai totu e a si spesai!
3.
e no mi scuncòdristi su sànguni! ◊ oi est dí bella ma su tempus nanca torrat a scuncordai
Tradutziones
Frantzesu
rompre un accord,
décomposer,
mettre en désordre
Ingresu
to break an agreement,
to disarrange
Ispagnolu
romperquebrar un acuerdo,
desarmar,
desarreglar
Italianu
romper l'accòrdo,
scompórre,
méttere in disórdine
Tedescu
die Vereinbarung brechen,
zergliedern,
durcheinanderbringen.